Türkiye’de doğal afetler: Şiddetini artıracak, daha geniş alanda tesirli olacak ANKARA– Dünyada ve Türkiye’de tabiat kaynaklı afet sayısı, son senelerda hem iklim değişikliğine birebir vakitte risk azaltma çalışmalarının faal uygulanıp uygulanmaması üzere biroldukca farklı niçine bağlı olarak artış gösterdi.
Bu tarafta yapılan birfazlaca çalışma, global sıcaklıkların artmasının en besbelli kararı olarak seller, fırtınalar, kuraklıklar ve çok sıcaklıklar üzere hava olaylarının sayısının yükseldiğini ortaya koyuyor.
Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (DMÖ) 2021 yılındaki raporuna göre, 1970 ve 2019 yılları içinde toplamda 11 bin 72 tabiat olayı yaşandı.
Bu yıllar içinde tüm tabiat olaylarının neredeyse yarısını yüzde 44’lük bir oran ile seller oluştururken, bunu yüzde 35 ile fırtınalar, yüzde altışar ile kuraklık ve heyelan takip etti.
Aşırı sıcaklıklar yüzde 5’e denk gelirken, raporda en az görülen doğal afet olarak yüzde 4 ile orman yangınları yer aldı.
Tüm dünyada doğal afetler giderek artarken, ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu biroldukca ülke iklim değişikliğine bağlı olarak tehdit oluşturan afetler konusunda önemli tedbirler almış değil. Uzmanlar, 13 Ekim Memleketler arası Afet Riskini Azaltma Günü kapsamında yaptıkları değerlendirmelerde Türkiye’yi tehdit eden doğal afetleri ve alınması gereken tedbirleri anlattı.
TÜRKİYE’Yİ TEHDİT EDEN ÜÇ DOĞAL FELAKET: KURAKLIK, SELLER, YANGINLAR
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Merkezi Müdürü, İklim ve Tabiat Bilimci Prof. Dr. Levent Kurnaz’a göre önümüzdeki senelerda iklim değişikliği niçiniyle hava kaynaklı doğal afetler şiddetlenecek, çoğunlukları artacak ve daha geniş alanlar bu olaylardan etkilenecek.
Bu kapsamda Türkiye için en kıymetli üç sorunun kuraklık, seller ve yangınlar olacağına dikkat çeken Kurnaz, “Türkiye’nin başındaki en değerli sorun kuraklık. Zira biz suyumuza epey bedel veren bir ülke değiliz; bilhassa ziraî sulama konusunda. Bundan dolayı da gelecekte ziraî kuraklık Türkiye açısından en kıymetli sorunlardan biri olacaktır. Ve tabi ki buna bağlı olarak orman yangınları da ön plana çıkacak. bununla birlikte yağışlar geldiği vakit da uzun süren kuraklıkların akabinde geldiği için sel felaketine yol açacaktır. Bu hususlar Türkiye’nin en önemli doğal felaketleri içinde yer alabilir” sözlerine yer verdi.
‘İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİ BİRİNCİL SORUN OLARAK GÖRMÜYORUZ’
İklim değişikliği sıkıntısının çabucak hemen ülkelerin gündeminde öncelik olmadığına, yakın gelecekte artan felaketler karşısında birincil sıkıntıya dönüşeceğine vurgu yapan Kurnaz, şu biçimde konuştu:
“Dünyada ve Türkiye’de daha günlük sıkıntılara öncelik veriliyor. örneğin iklim krizini birincil sorun olarak görmüyoruz. Sıralamada evvela iktisat, iş, tarım, ulusal güvenlik üzere problemler var. İklim değişikliği ve buna bağlı ortaya çıkan doğal afetler geriden geliyor. İklim krizini biz vatandaş olarak ne kadar ciddiye alıyorsak, devletler de o kadar ciddiye alıyor. O yüzden bu sorunu birincil sorun haline getirmeliyiz ki talepler doğrultusunda adımlar atılabilsin. Yoksa vakit ilerleyecek ve başımıza gelen felaketler gitgide artmaya başlayacak.”
‘İKLİM SORUNU İÇİN ÜÇ TEDBİR ALINMALI’
Prof. Dr. Kurnaz, iklim değişikliğine bağlı doğal afetlerin önüne geçilebilmesi için toplumun ses çıkarması, bu felaketleri ciddiye alması gerektiğine dikkat çekti. Bu kapsamda da üç temelde alınacak tedbirleri sıralayan Kurnaz, “Felaketler bir noktada dayanılmaz bir hale geldiğinde sesimiz daha fazlaca çıkmaya başlayacak. Devletler de o noktada yeni siyasetler üretecek. Beşerler rahatlarından feragat ettikleri an tedbirler alınmaya başlanabilir aslında. Burada alınması gereken üç ana tedbir vardır. Bunlardan birincisi besin açısından önlemek almak zorundayız ve mümkün olduğunca bitkisel beslenmek zorundayız. İkinci olarak nakliyecilik alanında mümkün olduğunca toplu taşıma ve bisiklet üzere araçlar kullanmalıyız. Üçüncüsü de gereksiz hiç bir şey satın almamalıyız. Şayet bu tedbirler hayata geçerse hayat usulü da ona nazaran şekillenir” diye konuştu.
Paris Muahedesi ile iklim değişikliğinin getirebileceği muazzam felaketlerden kaçınmanın tahlil olmayacağını da kelamlarına ekleyen Kurnaz’a nazaran Paris Mutabakatı temelinde bir oyalama taktiği.
Ülkelerin muahede kapsamında olan taaddütleri uygulama niyetinde olmadığını tabir eden Kurnaz, “Üstüne verilen taaddütler de hayli zayıftır. İklim değişikliğin önemli manada azalmasına katkı sağlamaz” dedi.
‘AFETLER ARTAN ŞİDDETLERLE DAHA SIK YAŞANMAYA BAŞLANACAK’
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay da iklim değişikliğiyle bir arada şiddeti artan seller ve orman yangınlarına dikkat çekti.
Bu ve gibisi doğal afetlerin toplum ve ekosistem için bir tehdit oluşturduğuna vurgu yaparak, “Felaketler gelecekte şiddetini daha da artıracak” diyen Tolunay, “Afetler artan şiddetlerle daha sık yaşanmaya başlanacak. örneğin 10 yılda bir görülen sıcak hava dalgası 10 yılda 9 sefer görülmeye başlanacak. Yahut tıpkı durum yağışlar, orman yangınları için de geçerli olacak” ikazında bulundu.
‘DOĞA OLAYI TESİRİNİ BÖLGESEL BAZDA ARTIRIYOR’
Türkiye’de hali hazırda seller, taşkınlar, yangınlar, fırtınalar, hortumlar ve kuraklık üzere biroldukca tabiat hadisesinin tesirini bölgesel bazda artırdığını kaydeden Tolunay, “Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde seller ön plana çıkarken, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde çok kuraklık dikkat çekiyor. Akdeniz Bölgesi’nde ise orman yangınları dikkat çekiyor. Akdeniz Bölgesi bununla birlikte da fırtınalar ve seller konusunda da pek riskli bir yapıya sahip. Bu afetler gelecekte de benzeri biçimde tesirli olmaya devam edecekler” diye konuştu.
‘AFET RİSK AZALTIMI ÇALIŞMALARINA YÜK VERİLMELİ’
Prof. Dr. Doğanay Tolunay’a göre kelam konusu tabiat olaylarının önüne geçilebilmesi için ‘afet risk azaltımı’ ismi verilen çalışmalara tartı verilmesi kural.
Özellikle iklim değişikliği ile birlikte bu çalışmaların daha da ehemmiyet kazandığına dikkat çeken Tolunay, Türkiye’nin afetlerin tesirini şiddetlendiren, bir bakıma çarpan tesiri yapan ögeleri ortadan kaldırması gerektiğini söylemiş oldu:
“Bugün sera gazı emisyonlarını azaltsak bile iklim değişikliğini engellememiz, afetlerin önüne geçmemiz epeyce güç. Bu niçinle afetlerin tesirini şiddetlendiren öbür ögelere odaklanmamız gerekiyor. Örneğin seller konusunda dere yataklarınki yapılaşmanın önüne geçilmesi üzere tedbirler alınması gerekiyor. Bir başka kıymetli sorun orman yangınları. Bu alanda da müdahale odaklı değil, tedbire odaklı çalışmalar yapmalıyız. Yani yangın risklini azaltıcı tedbirler almak gerekiyor. Bunun için de ormandaki yanıcı husus yükünü azaltmak, yangına niye olan elektrik nakil çizgileri üzere tesisleri ormandan kaldırmak üzere tedbirleri hayata geçirmek lazım. Türkiye’de genel olarak afet kültürü ve şuuru oluşmadığı için yaklaşımlar da sorunu çözme odaklı değil, müdahale odaklı oluyor. Yani bir afet idaresi yok. Günümüzde doğal afetlerde yara sarma siyasetinden vazgeçip toplumun, insanların, ekosistemin yara almamasını sağlayacak siyasetler geliştirmesi gerekiyor. Bunun yolu da afet risklerinin azaltılmasından geçiyor.”
‘BİR daha sonraKİ PANDEMİNİN KURAKLIK OLACAĞI SÖYLENİYOR’
Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Utku Perktaş da global ısınmaya bağlı iklim değişikliğinin Türkiye’deki biyoçeşitliliği süratle yok ettiğine vurgu yaptı.
Kuraklığın büyük bir sorun olduğunu lakin karar vericilerin bu sorunu öncelemediklerini tabir eden Perktaş, “Küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliğiyle birlikte aslında biz ormansızlaşmaya sebep oluyoruz. Habitatların hayat ortamlarının bozulmasına yol açıyoruz. Tropik hayvanların ticaretini de yaparak muhakkak coğrafyalara da istilacı cinslerin girmesine niye oluyoruz. Tüm bunlarda başlı başına biyoçeşitliliği krize sokuyor. birebir vakitte global ısınmaya bağlı iklim değişikliği sorunu yaşıyoruz. İklim değişimi sorunu bir 30 yıl daha sonra birinci sırayı alacak. O yüzden bir an evvel tedbirler almayız. Paris İklim Muahedesi’nin yanı sıra fosil yakıtlarının azaltılması, karbon ayak izimizin düşürülmesi gerekiyor. Dünyada ve Türkiye’de bir daha sonraki pandeminin kuraklık olacağı söyleniyor. Bilhassa göllerdeki, ırmaklardaki ve yer altındaki sular tükeniyor. Ve bunlar yenilenemiyor. ötürüsıyla da içilebilir suların ortadan kalmasına yol açıyor bu durum. Bu etrafımızdaki biyoçeşitliliğe de ziyan veriyor.”
Bu tarafta yapılan birfazlaca çalışma, global sıcaklıkların artmasının en besbelli kararı olarak seller, fırtınalar, kuraklıklar ve çok sıcaklıklar üzere hava olaylarının sayısının yükseldiğini ortaya koyuyor.
Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (DMÖ) 2021 yılındaki raporuna göre, 1970 ve 2019 yılları içinde toplamda 11 bin 72 tabiat olayı yaşandı.
Bu yıllar içinde tüm tabiat olaylarının neredeyse yarısını yüzde 44’lük bir oran ile seller oluştururken, bunu yüzde 35 ile fırtınalar, yüzde altışar ile kuraklık ve heyelan takip etti.
Aşırı sıcaklıklar yüzde 5’e denk gelirken, raporda en az görülen doğal afet olarak yüzde 4 ile orman yangınları yer aldı.
Tüm dünyada doğal afetler giderek artarken, ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu biroldukca ülke iklim değişikliğine bağlı olarak tehdit oluşturan afetler konusunda önemli tedbirler almış değil. Uzmanlar, 13 Ekim Memleketler arası Afet Riskini Azaltma Günü kapsamında yaptıkları değerlendirmelerde Türkiye’yi tehdit eden doğal afetleri ve alınması gereken tedbirleri anlattı.
TÜRKİYE’Yİ TEHDİT EDEN ÜÇ DOĞAL FELAKET: KURAKLIK, SELLER, YANGINLAR
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Merkezi Müdürü, İklim ve Tabiat Bilimci Prof. Dr. Levent Kurnaz’a göre önümüzdeki senelerda iklim değişikliği niçiniyle hava kaynaklı doğal afetler şiddetlenecek, çoğunlukları artacak ve daha geniş alanlar bu olaylardan etkilenecek.
Bu kapsamda Türkiye için en kıymetli üç sorunun kuraklık, seller ve yangınlar olacağına dikkat çeken Kurnaz, “Türkiye’nin başındaki en değerli sorun kuraklık. Zira biz suyumuza epey bedel veren bir ülke değiliz; bilhassa ziraî sulama konusunda. Bundan dolayı da gelecekte ziraî kuraklık Türkiye açısından en kıymetli sorunlardan biri olacaktır. Ve tabi ki buna bağlı olarak orman yangınları da ön plana çıkacak. bununla birlikte yağışlar geldiği vakit da uzun süren kuraklıkların akabinde geldiği için sel felaketine yol açacaktır. Bu hususlar Türkiye’nin en önemli doğal felaketleri içinde yer alabilir” sözlerine yer verdi.
‘İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİ BİRİNCİL SORUN OLARAK GÖRMÜYORUZ’
İklim değişikliği sıkıntısının çabucak hemen ülkelerin gündeminde öncelik olmadığına, yakın gelecekte artan felaketler karşısında birincil sıkıntıya dönüşeceğine vurgu yapan Kurnaz, şu biçimde konuştu:
“Dünyada ve Türkiye’de daha günlük sıkıntılara öncelik veriliyor. örneğin iklim krizini birincil sorun olarak görmüyoruz. Sıralamada evvela iktisat, iş, tarım, ulusal güvenlik üzere problemler var. İklim değişikliği ve buna bağlı ortaya çıkan doğal afetler geriden geliyor. İklim krizini biz vatandaş olarak ne kadar ciddiye alıyorsak, devletler de o kadar ciddiye alıyor. O yüzden bu sorunu birincil sorun haline getirmeliyiz ki talepler doğrultusunda adımlar atılabilsin. Yoksa vakit ilerleyecek ve başımıza gelen felaketler gitgide artmaya başlayacak.”
‘İKLİM SORUNU İÇİN ÜÇ TEDBİR ALINMALI’
Prof. Dr. Kurnaz, iklim değişikliğine bağlı doğal afetlerin önüne geçilebilmesi için toplumun ses çıkarması, bu felaketleri ciddiye alması gerektiğine dikkat çekti. Bu kapsamda da üç temelde alınacak tedbirleri sıralayan Kurnaz, “Felaketler bir noktada dayanılmaz bir hale geldiğinde sesimiz daha fazlaca çıkmaya başlayacak. Devletler de o noktada yeni siyasetler üretecek. Beşerler rahatlarından feragat ettikleri an tedbirler alınmaya başlanabilir aslında. Burada alınması gereken üç ana tedbir vardır. Bunlardan birincisi besin açısından önlemek almak zorundayız ve mümkün olduğunca bitkisel beslenmek zorundayız. İkinci olarak nakliyecilik alanında mümkün olduğunca toplu taşıma ve bisiklet üzere araçlar kullanmalıyız. Üçüncüsü de gereksiz hiç bir şey satın almamalıyız. Şayet bu tedbirler hayata geçerse hayat usulü da ona nazaran şekillenir” diye konuştu.
Paris Muahedesi ile iklim değişikliğinin getirebileceği muazzam felaketlerden kaçınmanın tahlil olmayacağını da kelamlarına ekleyen Kurnaz’a nazaran Paris Mutabakatı temelinde bir oyalama taktiği.
Ülkelerin muahede kapsamında olan taaddütleri uygulama niyetinde olmadığını tabir eden Kurnaz, “Üstüne verilen taaddütler de hayli zayıftır. İklim değişikliğin önemli manada azalmasına katkı sağlamaz” dedi.
‘AFETLER ARTAN ŞİDDETLERLE DAHA SIK YAŞANMAYA BAŞLANACAK’
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay da iklim değişikliğiyle bir arada şiddeti artan seller ve orman yangınlarına dikkat çekti.
Bu ve gibisi doğal afetlerin toplum ve ekosistem için bir tehdit oluşturduğuna vurgu yaparak, “Felaketler gelecekte şiddetini daha da artıracak” diyen Tolunay, “Afetler artan şiddetlerle daha sık yaşanmaya başlanacak. örneğin 10 yılda bir görülen sıcak hava dalgası 10 yılda 9 sefer görülmeye başlanacak. Yahut tıpkı durum yağışlar, orman yangınları için de geçerli olacak” ikazında bulundu.
‘DOĞA OLAYI TESİRİNİ BÖLGESEL BAZDA ARTIRIYOR’
Türkiye’de hali hazırda seller, taşkınlar, yangınlar, fırtınalar, hortumlar ve kuraklık üzere biroldukca tabiat hadisesinin tesirini bölgesel bazda artırdığını kaydeden Tolunay, “Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde seller ön plana çıkarken, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde çok kuraklık dikkat çekiyor. Akdeniz Bölgesi’nde ise orman yangınları dikkat çekiyor. Akdeniz Bölgesi bununla birlikte da fırtınalar ve seller konusunda da pek riskli bir yapıya sahip. Bu afetler gelecekte de benzeri biçimde tesirli olmaya devam edecekler” diye konuştu.
‘AFET RİSK AZALTIMI ÇALIŞMALARINA YÜK VERİLMELİ’
Prof. Dr. Doğanay Tolunay’a göre kelam konusu tabiat olaylarının önüne geçilebilmesi için ‘afet risk azaltımı’ ismi verilen çalışmalara tartı verilmesi kural.
Özellikle iklim değişikliği ile birlikte bu çalışmaların daha da ehemmiyet kazandığına dikkat çeken Tolunay, Türkiye’nin afetlerin tesirini şiddetlendiren, bir bakıma çarpan tesiri yapan ögeleri ortadan kaldırması gerektiğini söylemiş oldu:
“Bugün sera gazı emisyonlarını azaltsak bile iklim değişikliğini engellememiz, afetlerin önüne geçmemiz epeyce güç. Bu niçinle afetlerin tesirini şiddetlendiren öbür ögelere odaklanmamız gerekiyor. Örneğin seller konusunda dere yataklarınki yapılaşmanın önüne geçilmesi üzere tedbirler alınması gerekiyor. Bir başka kıymetli sorun orman yangınları. Bu alanda da müdahale odaklı değil, tedbire odaklı çalışmalar yapmalıyız. Yani yangın risklini azaltıcı tedbirler almak gerekiyor. Bunun için de ormandaki yanıcı husus yükünü azaltmak, yangına niye olan elektrik nakil çizgileri üzere tesisleri ormandan kaldırmak üzere tedbirleri hayata geçirmek lazım. Türkiye’de genel olarak afet kültürü ve şuuru oluşmadığı için yaklaşımlar da sorunu çözme odaklı değil, müdahale odaklı oluyor. Yani bir afet idaresi yok. Günümüzde doğal afetlerde yara sarma siyasetinden vazgeçip toplumun, insanların, ekosistemin yara almamasını sağlayacak siyasetler geliştirmesi gerekiyor. Bunun yolu da afet risklerinin azaltılmasından geçiyor.”
‘BİR daha sonraKİ PANDEMİNİN KURAKLIK OLACAĞI SÖYLENİYOR’
Hacettepe Üniversitesi Biyoloji Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Utku Perktaş da global ısınmaya bağlı iklim değişikliğinin Türkiye’deki biyoçeşitliliği süratle yok ettiğine vurgu yaptı.
Kuraklığın büyük bir sorun olduğunu lakin karar vericilerin bu sorunu öncelemediklerini tabir eden Perktaş, “Küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliğiyle birlikte aslında biz ormansızlaşmaya sebep oluyoruz. Habitatların hayat ortamlarının bozulmasına yol açıyoruz. Tropik hayvanların ticaretini de yaparak muhakkak coğrafyalara da istilacı cinslerin girmesine niye oluyoruz. Tüm bunlarda başlı başına biyoçeşitliliği krize sokuyor. birebir vakitte global ısınmaya bağlı iklim değişikliği sorunu yaşıyoruz. İklim değişimi sorunu bir 30 yıl daha sonra birinci sırayı alacak. O yüzden bir an evvel tedbirler almayız. Paris İklim Muahedesi’nin yanı sıra fosil yakıtlarının azaltılması, karbon ayak izimizin düşürülmesi gerekiyor. Dünyada ve Türkiye’de bir daha sonraki pandeminin kuraklık olacağı söyleniyor. Bilhassa göllerdeki, ırmaklardaki ve yer altındaki sular tükeniyor. Ve bunlar yenilenemiyor. ötürüsıyla da içilebilir suların ortadan kalmasına yol açıyor bu durum. Bu etrafımızdaki biyoçeşitliliğe de ziyan veriyor.”