Sürat çağında gazetecilik: ‘Çok sayıda haber sitesinin doğrulama standardı yok’ P24’ün UNESCO paydaşlığıyla medyada dezenformasyon ve yanlış bilgiye karşı hayata geçirdiği “Hakikat zamanı!” çalışmaları paneline, tecrübeli gazeteciler Carol Giacomo ve Susan Levine katıldı. Washington Post, Reuters ve New York Times üzere esaslı kurumlarda haberleri yayına hazırlama sürecinde çalışan iki gazeteci, kusur hissesinin minimuma indirilmesi için nasıl bir çalışma sistemi oluşturulduğunu anlattı. Dijital dünyada sürate yenik düşmeden, yayın öncesi doğrulama standartlarına nasıl bağlı kalınabileceğinin konuşulduğu çevrimiçi toplantının satır başları şu biçimde:
CAROL GİACOMO: Yayın öncesi standartlar ve etikler var. Bence bunun üzerinde durmak epeyce değerli. En azından temel medya kuruluşları için bir grup denetimler var. Bilhassa belirlenmiş bu denetim düzenekleri, haberin standartlarının ve güvenilirliğinin üst seviyede olması için var. Birden fazla ABD’li okur bence bunu anlamıyor. Şu anda inanılmaz epeyce sayıda haber sitesi var. Sonuçta bunların pek birçoklarında yayın öncesi takip edilmesi gereken standartlar yok. Artık bugün bütün dünyada medyaya olan inancın azaldığını görüyorsak bu doğrulamaları yapıyor olmamız gerek. örneğin Bir 5 dakika daha beklesek tahminen ayrıntı daha yanlışsız olacak. Bunu yapmak lazım diye düşünüyorum. Çevrimiçi yayıncılıkta bir ismi yanlış yazmak o kadar değerli olmayabilir fakat bir kişi aleyhine “Şöyle bir hata duyurusunda bulunuldu” üzere epeyce daha önemli yanlışlar da kelam konusu olabilir.
Carol Giacomo
NEW YORK TİMES CALIPHATE ÖRNEĞİ
SUSAN LEVINE: Bugün kutuplaşmış dünyaya baktığımızda Washington Post, New York Times üzere kuruluşlar amaç haline gelmiş durumda, her şeye dikkat etmeleri gerekiyor. Birkaç yıl evvel “Caliphate” diye bir podcast başladı, 8- 9 kısım yayınlandı ve fazlaca tanınan oldu. daha sonra öykünün farklılıkları ortaya çıkmaya başladı ve anlaşıldı ki anlatılanlar gerçek değilmiş. New York Times, bu sıkıntıyla yüzleşmek durumunda kaldı ve bir araştırma yaptı. “Ne yanlış gitti, niye bu biçimde oldu?” sorularının üzerinde durdu ve bunun üzerine bir haber yayınladı. Buradaki gazetecinin diğer bir yerde bakılırsavlendirilmesi kelam konusu oldu. New York Times, hayli açık bir biçimde ortaya çıktı ve dedi ki yanılgı yaptık.”
‘RESMİ KAYNAKLARI DA DENETİM EDİN’
CAROL GİACOMO: İsim verme imkânımız olmayan durumlarda kaynakların açık bir halde belirtilmesi hayli kıymetli. Birden epeyce kaynak kullanmak gerekiyor. Ne kadar hayli kişi ve doküman ile çalışırsanız o kadar faydalı olur. Evrakların kaynağını da denetim edin. örneğin elimizdeki kaynak bir polis raporu olabilir ancak polis raporunu da denetim etmeniz gerek.
GAZETECİLER ENFLASYON SAYILARI ORTASINDAKİ UÇURUMU NASIL ELE ALMALI?
Oturumda, TÜİK ve ENAG tarafınca açıklanan enflasyon sayıları içindeki uçuruma dikkat çekildi ve bu çeşit durumlarda gazetecilerin nasıl bir yol izleyebileceği soruldu.
Susan Levine
SUSAN LEVINE: Ben ekonomist değilim, ayrıntıları topluyorum, anlaşılır hale getiriyorum ve yazıyorum. Fakat bunun bir yanlışsız yanıtı olsa gerek. Yanlışsız karşılığı ben söyleyemem. Ancak sonuçta bütün bu farklı sayılara bakıp niye bu kadar farklı sayılar olduğu üzerine bir yazı yazabilirim. Birinin başkasına göre niye daha inandırıcı olduğu üzerine de bir şey yazabilirim. “Şu malı aldım. Şu gün şu mal şu kadardı, şu kadar gün geçti, tıpkı mal bugün artık bu kadar” diye somut örnek vererek “Enflasyon şu mallar için bu kadar oldu” diyebilirim. Şunu da ekleyeyim, enflasyon alışılmış ki fazlaca siyasi bir sorun. Şayet siyasi bir konu kelam mevzuysa, hükümet en az göstermeye çalışıyorsa ona da dikkat çekmek gerekir doğal ki.
‘KAYNAKLAR AZALTILDI, OMBUSDMANLIK İKİNCİ PLANDA KALDI’
SUSAN LEVINE: Küçük ya da büyük bir epey gazetede senelerca ombudsmanlar vardı. Beşerler telefon edip şikâyetlerini söyleyebiliyorlar ya da fikir belirtebiliyorlardı. Bu ombudsmanlar, spesifik olarak bu işi yapan şahıslardı, okur temsilcisi üzereydiler. Kaynaklar azaltılıp tasarruf başlayınca bu beşerler ikinci planda kaldılar. Bence kıymetliydi. Ombudsmanlık dediğimiz bu konum artık pek yok gazetelerde.
CAROL GİACOMO: Öncelikle kuşkucu olun, sorgulayıcı olun. Mümkün olduğunca epey kaynakla temasa geçin. Rastgele bir kuşkunuz var ise, o bilgiyi habere dâhil etmeyin. Yaptığımız işi şeffaf bir biçimde yapın. Okuyucuya neyi nasıl yaptığınızı anlatın. Yanılgı yaparsınız yanlışınızı kabul edin ve düzeltin. Okuyuculara cevap verin. Bir de yanlış bilgiye her kezinde dikkat edin. Elinizde fazlaca sansasyonel bir bilgi var lakin doğruluğundan epeyce emin değilsiniz, bu biçimde habere dahil etmeyin. Çöpe atın demiyorum lakin yanlışsız yahut yanlış olduğunu kanıtlamaya çalışın.
SUSAN LEVINE: “Trump yanlış beyanda bulundu” sözünü sık sık kullanıyorduk, okuyuculara bunu söylüyorduk. Birisi bir şey dedi diye bunu hakikat olarak ele almamız gerekmiyor. Lakin dediğim üzere şeffaf olmak gerekiyor. Şüphelendiğiniz bir bahiste bir alıntı yapıyorsanız şeffaf olun “Şüpheli, kanıtlanmadı” deyin.
CAROL CİACOMO KİMDİR?
20 seneyi aşkın bir süre boyunca Reuters haber ajansının Washington ofisinde diplomasi temsilciliğini yaptıktan daha sonra 2007 ile 2020 içinde mesleğine New York Times’ın yayın şurası üyesi olarak devam etti. Indiana, Princeton ve Harvard üniversitelerinde gazetecilik alanında ders verdi. Giacomo, Punto24’ün davetlisi olarak 2017’de Türkiye’ye gelmiş her yıl 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde düzenlediği Mehmet Ali Birand Konuşmaları’nın dördüncüsünde bir konuşma yapmıştı.
SUSAN LEVINE KİMDİR?
1993 yılından bu yana Washington Post’un en kıymetli editörlük durumlarında çalıştı. 2018’den beri ise gazetenin itibarlı özgür muhabir ağı “Talent Network”ün yöneticiliğini yürütüyor. Washington Post, New York Times ile birlikte ABD’de editoryal standartları titizlikle uygulayan gazetelerin başında geliyor.
CAROL GİACOMO: Yayın öncesi standartlar ve etikler var. Bence bunun üzerinde durmak epeyce değerli. En azından temel medya kuruluşları için bir grup denetimler var. Bilhassa belirlenmiş bu denetim düzenekleri, haberin standartlarının ve güvenilirliğinin üst seviyede olması için var. Birden fazla ABD’li okur bence bunu anlamıyor. Şu anda inanılmaz epeyce sayıda haber sitesi var. Sonuçta bunların pek birçoklarında yayın öncesi takip edilmesi gereken standartlar yok. Artık bugün bütün dünyada medyaya olan inancın azaldığını görüyorsak bu doğrulamaları yapıyor olmamız gerek. örneğin Bir 5 dakika daha beklesek tahminen ayrıntı daha yanlışsız olacak. Bunu yapmak lazım diye düşünüyorum. Çevrimiçi yayıncılıkta bir ismi yanlış yazmak o kadar değerli olmayabilir fakat bir kişi aleyhine “Şöyle bir hata duyurusunda bulunuldu” üzere epeyce daha önemli yanlışlar da kelam konusu olabilir.
Carol Giacomo
NEW YORK TİMES CALIPHATE ÖRNEĞİ
SUSAN LEVINE: Bugün kutuplaşmış dünyaya baktığımızda Washington Post, New York Times üzere kuruluşlar amaç haline gelmiş durumda, her şeye dikkat etmeleri gerekiyor. Birkaç yıl evvel “Caliphate” diye bir podcast başladı, 8- 9 kısım yayınlandı ve fazlaca tanınan oldu. daha sonra öykünün farklılıkları ortaya çıkmaya başladı ve anlaşıldı ki anlatılanlar gerçek değilmiş. New York Times, bu sıkıntıyla yüzleşmek durumunda kaldı ve bir araştırma yaptı. “Ne yanlış gitti, niye bu biçimde oldu?” sorularının üzerinde durdu ve bunun üzerine bir haber yayınladı. Buradaki gazetecinin diğer bir yerde bakılırsavlendirilmesi kelam konusu oldu. New York Times, hayli açık bir biçimde ortaya çıktı ve dedi ki yanılgı yaptık.”
‘RESMİ KAYNAKLARI DA DENETİM EDİN’
CAROL GİACOMO: İsim verme imkânımız olmayan durumlarda kaynakların açık bir halde belirtilmesi hayli kıymetli. Birden epeyce kaynak kullanmak gerekiyor. Ne kadar hayli kişi ve doküman ile çalışırsanız o kadar faydalı olur. Evrakların kaynağını da denetim edin. örneğin elimizdeki kaynak bir polis raporu olabilir ancak polis raporunu da denetim etmeniz gerek.
GAZETECİLER ENFLASYON SAYILARI ORTASINDAKİ UÇURUMU NASIL ELE ALMALI?
Oturumda, TÜİK ve ENAG tarafınca açıklanan enflasyon sayıları içindeki uçuruma dikkat çekildi ve bu çeşit durumlarda gazetecilerin nasıl bir yol izleyebileceği soruldu.
Susan Levine
SUSAN LEVINE: Ben ekonomist değilim, ayrıntıları topluyorum, anlaşılır hale getiriyorum ve yazıyorum. Fakat bunun bir yanlışsız yanıtı olsa gerek. Yanlışsız karşılığı ben söyleyemem. Ancak sonuçta bütün bu farklı sayılara bakıp niye bu kadar farklı sayılar olduğu üzerine bir yazı yazabilirim. Birinin başkasına göre niye daha inandırıcı olduğu üzerine de bir şey yazabilirim. “Şu malı aldım. Şu gün şu mal şu kadardı, şu kadar gün geçti, tıpkı mal bugün artık bu kadar” diye somut örnek vererek “Enflasyon şu mallar için bu kadar oldu” diyebilirim. Şunu da ekleyeyim, enflasyon alışılmış ki fazlaca siyasi bir sorun. Şayet siyasi bir konu kelam mevzuysa, hükümet en az göstermeye çalışıyorsa ona da dikkat çekmek gerekir doğal ki.
‘KAYNAKLAR AZALTILDI, OMBUSDMANLIK İKİNCİ PLANDA KALDI’
SUSAN LEVINE: Küçük ya da büyük bir epey gazetede senelerca ombudsmanlar vardı. Beşerler telefon edip şikâyetlerini söyleyebiliyorlar ya da fikir belirtebiliyorlardı. Bu ombudsmanlar, spesifik olarak bu işi yapan şahıslardı, okur temsilcisi üzereydiler. Kaynaklar azaltılıp tasarruf başlayınca bu beşerler ikinci planda kaldılar. Bence kıymetliydi. Ombudsmanlık dediğimiz bu konum artık pek yok gazetelerde.
CAROL GİACOMO: Öncelikle kuşkucu olun, sorgulayıcı olun. Mümkün olduğunca epey kaynakla temasa geçin. Rastgele bir kuşkunuz var ise, o bilgiyi habere dâhil etmeyin. Yaptığımız işi şeffaf bir biçimde yapın. Okuyucuya neyi nasıl yaptığınızı anlatın. Yanılgı yaparsınız yanlışınızı kabul edin ve düzeltin. Okuyuculara cevap verin. Bir de yanlış bilgiye her kezinde dikkat edin. Elinizde fazlaca sansasyonel bir bilgi var lakin doğruluğundan epeyce emin değilsiniz, bu biçimde habere dahil etmeyin. Çöpe atın demiyorum lakin yanlışsız yahut yanlış olduğunu kanıtlamaya çalışın.
SUSAN LEVINE: “Trump yanlış beyanda bulundu” sözünü sık sık kullanıyorduk, okuyuculara bunu söylüyorduk. Birisi bir şey dedi diye bunu hakikat olarak ele almamız gerekmiyor. Lakin dediğim üzere şeffaf olmak gerekiyor. Şüphelendiğiniz bir bahiste bir alıntı yapıyorsanız şeffaf olun “Şüpheli, kanıtlanmadı” deyin.
CAROL CİACOMO KİMDİR?
20 seneyi aşkın bir süre boyunca Reuters haber ajansının Washington ofisinde diplomasi temsilciliğini yaptıktan daha sonra 2007 ile 2020 içinde mesleğine New York Times’ın yayın şurası üyesi olarak devam etti. Indiana, Princeton ve Harvard üniversitelerinde gazetecilik alanında ders verdi. Giacomo, Punto24’ün davetlisi olarak 2017’de Türkiye’ye gelmiş her yıl 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde düzenlediği Mehmet Ali Birand Konuşmaları’nın dördüncüsünde bir konuşma yapmıştı.
SUSAN LEVINE KİMDİR?
1993 yılından bu yana Washington Post’un en kıymetli editörlük durumlarında çalıştı. 2018’den beri ise gazetenin itibarlı özgür muhabir ağı “Talent Network”ün yöneticiliğini yürütüyor. Washington Post, New York Times ile birlikte ABD’de editoryal standartları titizlikle uygulayan gazetelerin başında geliyor.