Prof. Dr. Rüstem Erkan: HDP büyük kentlerde oylarını artıracak DİYARBAKIR – Siyasi partiler seçim hazırlıklarını sürdürüyor. İttifaklar genişleme imkanlarını araştırırken neredeyse her gün bir seçim anketi yayınlanıyor. Öte yandan, HDP temsilcilerinin davet edilmediği televizyon kanallarında, Kürt halkının oyları da tartışılıyor. Çeşitli kesitler tarafınca milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçiminde Kürt halkının ve HDP’nin sergileyeceği hal hakkında yorumlar yapılıyor lakin çabucak hemen kesin bir yargıya varılmadığı anlaşılıyor. Bu ortada HDP, mevcut ittifaklar haricinde öbür bir ittifak arayışı ortasında. Muhalefet partileri Kürt halkına sıcak bildiriler iletirken Cumhur İttifakı ise tahlil sürecini bitiren noktada durmaya devam ediyor.
Bu gelişmeleri Kürt halkı nasıl pahalandırıyor? Dicle Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Rüstem Erkan ile bu sorudan yola çıkarak konuştuk. Erkan, bölge genelinde Kürt seçmenin oy davranışında dramatik bir değişimin yaşanacağını düşünmediğini belirtirken, AK Parti’nin önümüzdeki seçimlerde oy oranını en azından evvelki seçimlere yakın bir oranda tutmayı hedeflediğini söylemiş oldu.
‘HDP KENTLERDE OY ORANINI KORUYACAK’
Partilerin beyanları ve saha çalışmaları Türkiye’nin seçim sürecine girdiğini gösterir nitelikte. Kürt seçmen bu süreci nasıl takip ediyor? Evvelki seçimlerdeki davranışına ve beklentilerine bakarak, seçimlerde ortaya koyacağı hal şimdiden muhakkaktır, diyebilir miyiz?
Türkiye’de parlamento seçimleri daha evvelki senelerda dört yıl ya da daha erken müddetlerde yapıldığı için seçmenler için de ruhsal olarak seçim sürecinin başladığını söz edebiliriz. Seçimler ister vaktinde isterse daha erken yapılsın bundan daha sonraki bütün açıklama ve uygulamalar doğal olarak seçimlerle ilişkilendirilecektir. Kürt seçmen açısından evvelki seçimlere bakılırsa en değerli farklılık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile parlamento seçimleri içinde besbelli bir farklılaşmanın yaşanacağıdır. Daha açık bir sözle, evvelki seçimlerde HDP’nin cumhurbaşkanı adayının aldığı oy oranı ile parlamento seçimlerinde aldığı oy oranı birbirine yakınken önümüzdeki seçimlerde Kürt seçmen tıpkı hali sergilemeyecektir.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde birinci cinste dahi daha epey kendisine yakın bulduğu kazanma talihi olan adaya yönelecektir. ötürüsıyla HDP’nin cumhurbaşkanı adayı çıkarması durumunda milletvekili seçimine bakılırsa oylarında bariz bir düşüş yaşanacağı görüşündeyim. Bölge genelinde Kürt seçmenin oy davranışında dramatik bir değişimin yaşanacağını düşünmüyorum. Kent merkezlerinde HDP yaklaşık oy oranını korurken kırsal kesim ve bölgedeki küçük kentlerde oy oranın azalacağı istikametinde bir kıymetlendirme yapabilirim. Ayrıyeten evvelki seçimlerden farklı olarak CHP’nin de bölgede savı olacağını söyleyebiliriz, bilhassa Kürt seçmenin oy verebileceği bir cumhurbaşkanı adayı profili milletvekili seçimlerine de olumlu yansıyacaktır. CHP, şaibesiz, yüksek profilli adaylarla biroldukca vilayette milletvekili çıkarabilir. Deva Partisi de süreçteki gelişmelere nazaran bölgede savı olan öbür bir parti olacaktır. HDP öbür seçimlerden farklı olarak bölgeden çok Türkiye’nin batısında, bilhassa de büyük kentlerde oylarını artırmaktadır. İstanbul, İzmir, Adana, Mersin üzere kentlerde HDP, Kürt seçmenle bir arada CHP’nin solundaki seçmenin de adresi haline gelmektedir.
‘SEÇMEN ADAYA BAKACAK’
6 muhalefet partisi önderi birlikte yemek yedi. Fotoğrafta HDP yoktu. Bu, seçime kadar bu biçimde devam ederse, Kürt seçmenin bilhassa cumhurbaşkanı seçimindeki davranışını nasıl tesirler?
Bu fotoğraf HDP’nin Millet İttifakı’nın bir bileşeni olmayacağını göstermektedir. Benim niyetime nazaran seçime kadar da ittifak konusunda yeni bir gelişme olmayacaktır. HDP seçime tek başına ya da birtakım öbür partilerle Millet İttifakı’ndan başka olarak girecektir. Bunun cumhurbaşkanlığı seçimi üzerinde kesinlikle bir tesiri olacaktır. Öbür bir tabirle HDP’nin bütün seçmenleri blok halinde Millet İttifakı’nın adayına oy vermeyecektir. Bu durumda cumhurbaşkanı adaylarının nitelikleri ön plana çıkacaktır. Kürt seçmen adayları ferdi olarak değerlendirip sonucunı ona bakılırsa verecektir.
‘AŞİRETLERİN TESİRİ KALMADI’
CHP’nin bölge vilayetlerinde daha faal rol almaya başladığı gözlemleniyor. Kılıçdaroğlu’nun Kürt sıkıntısıyla ilgili ‘ılımlı’ açıklamaları oldu. Öte yandan aşiretlerden iştirakler da oldu? CHP cenahındaki bu gelişmeleri Kürt seçmen nasıl okuyor, yorumluyor?
2019 Lokal seçimlerinden daha sonra CHP gerçek siyasetlerle Kürt seçmenden oy alabileceğini görmüş ve muvaffakiyet için bunun da fazlaca kıymetli olduğunu anlamıştır. Bunun kararı olarak, siyasetlerini buna göre belirlemeye başlamıştır. Ama CHP, Kürtlerden oy alma siyasetini aşiretler ya da öbür partilerden transferler üzerinden yürütürse, kıymetli bir muvaffakiyet sağlayamayacağını söyleyebilirim. Türkiye genelinde kişiselleşme istikametinde yaşanan sosyolojik dönüşüm daha süratli bir biçimde bölgede de yaşanmaktadır. Beşerler aşiret üzere kan ve soy bağına dayalı klâsik yapıların bir üyesi olarak kendilerini görüyorlar lakin bu yapıların başta siyasal tercihleri olmak üzere kendilerini ilgilendiren karar alma süreçlerinde tesirli olmasını istemiyorlar. özetlemek gerekirse bölgede klasik yapıların, bireyler üzerinde hiyerarşik otoriter münasebetler üzerinde kontrol kurduğu toplumsal yapı ortadan kalkmıştır.
‘AK PARTİ BÖLGEDEKİ OYLARINI KORUMAK İSTİYOR’
‘Çözüm süreci’nden daha sonra Cumhur İttifakı ya da daha yanlışsız bir sözle AK Parti Kürt oylarından umudunu kesti diyebilir miyiz?
AK Parti’nin HDP’ye oy veren seçmen kitlesi haricinde Kürtlerde her vakit bir oy tabanı olmuştur. Birtakım seçimlerde bu oy oranı artmış kimi seçimlerde ise azalmıştır. AK Parti’nin gayesinin önümüzdeki seçimlerde de oy oranını en azından evvelki seçimlere yakın bir oranda tutmak olduğunu söyleyebiliriz. Benim gözlemime göre de AK Parti’nin oylarında dramatik bir değişim olmayacağıdır.
Seçim öncesi AK Parti’den bir daha bir açılım atağı beklenebilir mi? Bu atağın Kürt seçmenden karşılık bulabilmesi hangi adımlarla karşılık bulabilir?
Seçim öncesi daha evvelki tahlil sürecine emsal bir açılım siyaseti beklemiyorum. Zira tahlil süreci devrinin gerçek politik ortamıyla bugünün sosyolojisi kıymetli ölçüde değişmiştir. Yalnızca lokal seçim periyodundan daha ölçülü bir lisan ve siyaset beklentisindeyim.
‘KİMLİK TARTIŞMASI BELİRLEYİCİ OLACAK’
Türkiye’de siyasi ve ekonomik kriz var. Buna karşın Kürt seçmen için kimlik problemi hala önceliklidir diyebilir miyiz?
1991 seçimlerinden beri bütün seçimlerde Kürt problemi seçimlerin en kıymetli belirleyicisi olmuştur. Kürt seçmen için önümüzdeki seçimlerde de tesir oranı azalmakla birlikte seçmen davranışını belirlemede kimlik tartışmaları belirleyiciliğini koruyacaktır.
Genç seçmenin beklentileri nelerdir ve seçimde nasıl bir rol oynayacak?
Giderek her ülkede gençlerin davranış biçimleri ve beklentileri birbirine benzemektedir. Türkiye’de de ergenlerde sosyo-ekonomik kökenlerinin ötesinde bir ortak davranış biçiminden kelam edebiliriz. Bu ortak davranış biçiminin en değerli yanı daha özgürlükçü ve farklılıklarıyla birlikte hayat külçeşidinin daha gelişmiş olmasıdır. Gençlerin bu tavrını temele alıp bunu ekonomik siyasetlerle destekleyebilen partilerin genç seçmende oy oranın artması beklenebilir.
Bu gelişmeleri Kürt halkı nasıl pahalandırıyor? Dicle Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Rüstem Erkan ile bu sorudan yola çıkarak konuştuk. Erkan, bölge genelinde Kürt seçmenin oy davranışında dramatik bir değişimin yaşanacağını düşünmediğini belirtirken, AK Parti’nin önümüzdeki seçimlerde oy oranını en azından evvelki seçimlere yakın bir oranda tutmayı hedeflediğini söylemiş oldu.
‘HDP KENTLERDE OY ORANINI KORUYACAK’
Partilerin beyanları ve saha çalışmaları Türkiye’nin seçim sürecine girdiğini gösterir nitelikte. Kürt seçmen bu süreci nasıl takip ediyor? Evvelki seçimlerdeki davranışına ve beklentilerine bakarak, seçimlerde ortaya koyacağı hal şimdiden muhakkaktır, diyebilir miyiz?
Türkiye’de parlamento seçimleri daha evvelki senelerda dört yıl ya da daha erken müddetlerde yapıldığı için seçmenler için de ruhsal olarak seçim sürecinin başladığını söz edebiliriz. Seçimler ister vaktinde isterse daha erken yapılsın bundan daha sonraki bütün açıklama ve uygulamalar doğal olarak seçimlerle ilişkilendirilecektir. Kürt seçmen açısından evvelki seçimlere bakılırsa en değerli farklılık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile parlamento seçimleri içinde besbelli bir farklılaşmanın yaşanacağıdır. Daha açık bir sözle, evvelki seçimlerde HDP’nin cumhurbaşkanı adayının aldığı oy oranı ile parlamento seçimlerinde aldığı oy oranı birbirine yakınken önümüzdeki seçimlerde Kürt seçmen tıpkı hali sergilemeyecektir.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde birinci cinste dahi daha epey kendisine yakın bulduğu kazanma talihi olan adaya yönelecektir. ötürüsıyla HDP’nin cumhurbaşkanı adayı çıkarması durumunda milletvekili seçimine bakılırsa oylarında bariz bir düşüş yaşanacağı görüşündeyim. Bölge genelinde Kürt seçmenin oy davranışında dramatik bir değişimin yaşanacağını düşünmüyorum. Kent merkezlerinde HDP yaklaşık oy oranını korurken kırsal kesim ve bölgedeki küçük kentlerde oy oranın azalacağı istikametinde bir kıymetlendirme yapabilirim. Ayrıyeten evvelki seçimlerden farklı olarak CHP’nin de bölgede savı olacağını söyleyebiliriz, bilhassa Kürt seçmenin oy verebileceği bir cumhurbaşkanı adayı profili milletvekili seçimlerine de olumlu yansıyacaktır. CHP, şaibesiz, yüksek profilli adaylarla biroldukca vilayette milletvekili çıkarabilir. Deva Partisi de süreçteki gelişmelere nazaran bölgede savı olan öbür bir parti olacaktır. HDP öbür seçimlerden farklı olarak bölgeden çok Türkiye’nin batısında, bilhassa de büyük kentlerde oylarını artırmaktadır. İstanbul, İzmir, Adana, Mersin üzere kentlerde HDP, Kürt seçmenle bir arada CHP’nin solundaki seçmenin de adresi haline gelmektedir.
‘SEÇMEN ADAYA BAKACAK’
6 muhalefet partisi önderi birlikte yemek yedi. Fotoğrafta HDP yoktu. Bu, seçime kadar bu biçimde devam ederse, Kürt seçmenin bilhassa cumhurbaşkanı seçimindeki davranışını nasıl tesirler?
Bu fotoğraf HDP’nin Millet İttifakı’nın bir bileşeni olmayacağını göstermektedir. Benim niyetime nazaran seçime kadar da ittifak konusunda yeni bir gelişme olmayacaktır. HDP seçime tek başına ya da birtakım öbür partilerle Millet İttifakı’ndan başka olarak girecektir. Bunun cumhurbaşkanlığı seçimi üzerinde kesinlikle bir tesiri olacaktır. Öbür bir tabirle HDP’nin bütün seçmenleri blok halinde Millet İttifakı’nın adayına oy vermeyecektir. Bu durumda cumhurbaşkanı adaylarının nitelikleri ön plana çıkacaktır. Kürt seçmen adayları ferdi olarak değerlendirip sonucunı ona bakılırsa verecektir.
‘AŞİRETLERİN TESİRİ KALMADI’
CHP’nin bölge vilayetlerinde daha faal rol almaya başladığı gözlemleniyor. Kılıçdaroğlu’nun Kürt sıkıntısıyla ilgili ‘ılımlı’ açıklamaları oldu. Öte yandan aşiretlerden iştirakler da oldu? CHP cenahındaki bu gelişmeleri Kürt seçmen nasıl okuyor, yorumluyor?
2019 Lokal seçimlerinden daha sonra CHP gerçek siyasetlerle Kürt seçmenden oy alabileceğini görmüş ve muvaffakiyet için bunun da fazlaca kıymetli olduğunu anlamıştır. Bunun kararı olarak, siyasetlerini buna göre belirlemeye başlamıştır. Ama CHP, Kürtlerden oy alma siyasetini aşiretler ya da öbür partilerden transferler üzerinden yürütürse, kıymetli bir muvaffakiyet sağlayamayacağını söyleyebilirim. Türkiye genelinde kişiselleşme istikametinde yaşanan sosyolojik dönüşüm daha süratli bir biçimde bölgede de yaşanmaktadır. Beşerler aşiret üzere kan ve soy bağına dayalı klâsik yapıların bir üyesi olarak kendilerini görüyorlar lakin bu yapıların başta siyasal tercihleri olmak üzere kendilerini ilgilendiren karar alma süreçlerinde tesirli olmasını istemiyorlar. özetlemek gerekirse bölgede klasik yapıların, bireyler üzerinde hiyerarşik otoriter münasebetler üzerinde kontrol kurduğu toplumsal yapı ortadan kalkmıştır.
‘AK PARTİ BÖLGEDEKİ OYLARINI KORUMAK İSTİYOR’
‘Çözüm süreci’nden daha sonra Cumhur İttifakı ya da daha yanlışsız bir sözle AK Parti Kürt oylarından umudunu kesti diyebilir miyiz?
AK Parti’nin HDP’ye oy veren seçmen kitlesi haricinde Kürtlerde her vakit bir oy tabanı olmuştur. Birtakım seçimlerde bu oy oranı artmış kimi seçimlerde ise azalmıştır. AK Parti’nin gayesinin önümüzdeki seçimlerde de oy oranını en azından evvelki seçimlere yakın bir oranda tutmak olduğunu söyleyebiliriz. Benim gözlemime göre de AK Parti’nin oylarında dramatik bir değişim olmayacağıdır.
Seçim öncesi AK Parti’den bir daha bir açılım atağı beklenebilir mi? Bu atağın Kürt seçmenden karşılık bulabilmesi hangi adımlarla karşılık bulabilir?
Seçim öncesi daha evvelki tahlil sürecine emsal bir açılım siyaseti beklemiyorum. Zira tahlil süreci devrinin gerçek politik ortamıyla bugünün sosyolojisi kıymetli ölçüde değişmiştir. Yalnızca lokal seçim periyodundan daha ölçülü bir lisan ve siyaset beklentisindeyim.
‘KİMLİK TARTIŞMASI BELİRLEYİCİ OLACAK’
Türkiye’de siyasi ve ekonomik kriz var. Buna karşın Kürt seçmen için kimlik problemi hala önceliklidir diyebilir miyiz?
1991 seçimlerinden beri bütün seçimlerde Kürt problemi seçimlerin en kıymetli belirleyicisi olmuştur. Kürt seçmen için önümüzdeki seçimlerde de tesir oranı azalmakla birlikte seçmen davranışını belirlemede kimlik tartışmaları belirleyiciliğini koruyacaktır.
Genç seçmenin beklentileri nelerdir ve seçimde nasıl bir rol oynayacak?
Giderek her ülkede gençlerin davranış biçimleri ve beklentileri birbirine benzemektedir. Türkiye’de de ergenlerde sosyo-ekonomik kökenlerinin ötesinde bir ortak davranış biçiminden kelam edebiliriz. Bu ortak davranış biçiminin en değerli yanı daha özgürlükçü ve farklılıklarıyla birlikte hayat külçeşidinin daha gelişmiş olmasıdır. Gençlerin bu tavrını temele alıp bunu ekonomik siyasetlerle destekleyebilen partilerin genç seçmende oy oranın artması beklenebilir.