KRİPTO MODA Balenciaga’nın görüntü oyunu formunda tanıttığı defilesinden Gucci’nin 12 dolar kıymetindeki dijital sneaker’larına lüks modanın geleceği kripto cüzdanlar, Blockchain teknolojisi ve NFT piyasasına odaklanmış durumda. Son günlerde ziyadesiyle revaçta olan bu sözcükler teknoloji ve iktisat mecmualarının sayfaları içinde kaybolduğumu hissettiriyor. Manalarını biliyor muyum, tam emin değilim. Fakat şu anda muhabbetlerden geri kalmamak ismine hususun bir modülü olmam gerektiğini biliyorum. Sokak külçeşidinin ve sokak modasının üzerine araştırmalar yapan Highsnobiety’ye göre dijital kıyafet satın alanların ölçüsü hiç de azımsanmayacak boyutta ve yüzde 60 oranında. Yani modanın geleceği sahiden de birler ve sıfırlardan oluşan dijital dünyada.
GUCCI
Biraz Google’dan yardım alıyorum, haydi açık konuşayım. Oldukça kopya çektim. Zira bir anlığına aklımda şöyleki bir soru belirmişti: İnternetten bir tıkla ulaşabileceğimiz dijital işler niye milyon dolara alıcı buluyor? Araç çubuğuna NFT nedir diye yazdığımda internet olabilecek en sıradan biçimde şunu öneriyor. “Bir yapıtın biricikliğine ve gerçek olduğuna dikkat çeken terim.” Gerçek olduğuna emin miyiz pekala? Satın aldığımız şey aslında gerçek değil. Elle tutulmuyor, NFT ya da bir nevi dijital olan sertifikalar da biricikliği temsil etmek için var aslına bakarsan. Güya biri bizi var olmayan bir şeyin aslında var olduğuna inandırmak istiyor üzere. Teknoloji ve internetin işin ortasında olduğu her şey üzere bu da demokratikleşmeye giden bir adım. NFT var olan bir şeyi depoladığı için daha sonradan bir değişiklik yapma imkanı da yok. Hayat uzunluğu sizin, onu satın aldığınız birinci anda olduğu üzere.
MODA DÜNYASI NASIL YORUMLUYOR?
Dijital sanat yapıtlarının binlerce dolarlık kripto para üniteleri karşılığında açık artırmalarda satılmaya başlandığı anda artık geriye dönüşün olmadığı yeni bir dünyaya geçtiğimizi fark etmişsinizdir. Bu yeni nizamda kumaşların neye benzediğini, cilde değdiğinde neler hissettireceğini, dikişlerin nasıl olması gerektiğini bilmenize pek gerek yok. Bilmeniz gereken tek şey artırılmış gerçeklik ve yapay zeka konusu. En uygunu örnekler üzerinden gitmek. Lüks moda markalarının online satışlarda ne kadar geri kaldıklarını konuşarak başlamıştık modanın dijitalle olan bağına. Z nesli kelam sahibi olmaya başladığında olağan olarak işin yüzü 180 derece değişti. Kuşak kendi markalarını yaratarak dijital olmak konusunda ders verdi. Yani bugün Balenciaga’nın da Gucci’nin de LVMH’in de blockchain yatırımlarının bir çıkış noktası var.
Fabricant, Tribute Brand, Leela ya da Carlings. çabucak hemen onlar Paris ya da New York’un resmi takviminde değil ancak geleceği onlar belirliyor.
The Fabricant, Leela ve Carlings yeni akımın liderleri. Kıyafetleri dijital ortamda ürettiler, bir nevi photoshop sayesinde biz de bunları üzerimize geçirdik. Photoshop demek olayı sıradane indirgemek doğal. Yeni markalar bunu bir sanat akımı olan foto-realizm’den örnek alarak oluşturduklarını söylemiş olduler. Moschino’nun, Kim Kardashian’ın görüntü oyunlarındaki karakterler için kıyafet tasarlamalarından farksızdı bu. daha sonra aslına bakarsanız deva artık dijital dediğimiz pandemi periyoduyla de bu markaların şanı yürümeye devam etti.
MODA SANAT MIDIR?
Yanıtımız muhakkak evet. Çünkü NFT olarak sahip olduğumuz bu yeni ‘moda’ kesimler, eserler örtünmek ya da daha uygun görünmek için üzerimize geçirdiğimiz kıyafetlerin bilakis birer sanat yapıtı olarak varlıklarını sürdürüyorlar.
Üç arkadaş tarafınca kurulan ve kendilerini kripto moda olarak tanımlayan RTFKT ürettikleri eşsiz dijital sneaker’larla biliniyorlar daha fazlaca. Blockchain ve artırılmış gerçeklik alanında hizmet etmek için geçen sene kurulmuşlardı. Radarımıza giriş sebepleri ise dijital bir ceketi 125 bin dolara satmalarıydı. RTFKT web sitelerinde NFT’nin moda dünyasıyla teğe bir örtüştüğünü yazıyor. Çünkü her ikisi de koleksiyonlerlik üzerine konseyi. Marka yalnızca geçtiğimiz yıl dijital satışlarından 4 milyon dolardan fazla gelir elde etmiş.
Ezbere bildiğimiz modaevleri çabucak hemen bir adım atmış değil lakin, geç kalacaklarını sanmıyorum. NFT kendi yıldız markalarını yarattı bile. 26.000 dolara alıcı bulan sweatshirt’üyle Overpriced. Yaz aylarında ayağımızdan çıkarmadığımız flip flop’ların yaratıcısı Havaianas, São Paulo’daki sanat galerilerine dayanak çıkmak açısından NFT olarak satışa çıkardığı yeni bir model tasarladı. Sokak modasına sözün tam manasıyla istikamet veren Supreme bu defa bir trend başlatmamış olsa da akıma birinci ayak uyduranlardan. 2020 yılında Yohji Yamamoto ile yaptıkları kapsül koleksiyonda satışa çıkmayan bir tişörtü NFT olarak piyasaya sürdü bu sefer.
NFT NEYİ DEĞİŞTİREBİLİR?
Ya da neyi amaçlayabilir? Modanın geleceğini dijitale taşıyor ya da dijital bir dünya yaratıp modayı da oranın bir kesimi haline getiriyor. Somut bir örnekleme yapacak olursam tıpkı Mars’a taşınmak üzere. Carlings iki sene evvel dijital koleksiyonu yarattığında “Sanal dünyada geçirdiğimiz vakit arttıkça, dijital kıyafetlere sahip olmak da isteyeceğiz” demişti. NFT gösteriyor ki Carlings tezinde haklı.
Emily Ratajkowski ve Kate Moss NFT dünyasına atlayan iki süpermodel.
NFT’den şu anda internet aleminde ihtilal olarak da bahsediliyor. Tweet’lerin, meme’lerin satılabildiği bir devire geçmiş bulunuyoruz. NFT eşsiz ve kendi dijital gerçekliğini yarattığı için vakti geldiğinde elle tutulur bir couture’dan bile daha biricik ve bedelli olabilecek, çünkü gerçek hayatta üretimi gerekli olmadığından limit nitekim de gökyüzü ve hatta ötesi. Tıpkı piyasaya sürdükleri her farklı eserle farklı bir kitleye, yer aldıkları toplumsal ağlarda farklı amaç kitlelerine hitap ettikleri üzere NFT yardımıyla de yeni bir alan açacaklar kendilerine. Teknoloji startup’ları ise bir kıyafeti NFT olarak satın aldığınızda onu internette avatar olarak giyebilmenizi sağlayacak. Björk’un kuğusu, Rihanna’nın Met Gala ile özdeşleşen Guo Pei elbisesi ya da Jennifer Lopez’in Google Images’ı başlatan tropikal Versace’si her an sizin olabilir. Yani kısmen. Bir başka değerli sorunun yanıtını ise vakit içerisinde goreceğiz. Bugün yaptığımız bu yatırımlar ileride de geçerliliğini muhafazaya devam edebilecek mi?
Yazı: Aykun Taşdöner
ELLE Türkiye Haziran 2021 sayısından alınmıştır.
GUCCI
Biraz Google’dan yardım alıyorum, haydi açık konuşayım. Oldukça kopya çektim. Zira bir anlığına aklımda şöyleki bir soru belirmişti: İnternetten bir tıkla ulaşabileceğimiz dijital işler niye milyon dolara alıcı buluyor? Araç çubuğuna NFT nedir diye yazdığımda internet olabilecek en sıradan biçimde şunu öneriyor. “Bir yapıtın biricikliğine ve gerçek olduğuna dikkat çeken terim.” Gerçek olduğuna emin miyiz pekala? Satın aldığımız şey aslında gerçek değil. Elle tutulmuyor, NFT ya da bir nevi dijital olan sertifikalar da biricikliği temsil etmek için var aslına bakarsan. Güya biri bizi var olmayan bir şeyin aslında var olduğuna inandırmak istiyor üzere. Teknoloji ve internetin işin ortasında olduğu her şey üzere bu da demokratikleşmeye giden bir adım. NFT var olan bir şeyi depoladığı için daha sonradan bir değişiklik yapma imkanı da yok. Hayat uzunluğu sizin, onu satın aldığınız birinci anda olduğu üzere.
MODA DÜNYASI NASIL YORUMLUYOR?
Dijital sanat yapıtlarının binlerce dolarlık kripto para üniteleri karşılığında açık artırmalarda satılmaya başlandığı anda artık geriye dönüşün olmadığı yeni bir dünyaya geçtiğimizi fark etmişsinizdir. Bu yeni nizamda kumaşların neye benzediğini, cilde değdiğinde neler hissettireceğini, dikişlerin nasıl olması gerektiğini bilmenize pek gerek yok. Bilmeniz gereken tek şey artırılmış gerçeklik ve yapay zeka konusu. En uygunu örnekler üzerinden gitmek. Lüks moda markalarının online satışlarda ne kadar geri kaldıklarını konuşarak başlamıştık modanın dijitalle olan bağına. Z nesli kelam sahibi olmaya başladığında olağan olarak işin yüzü 180 derece değişti. Kuşak kendi markalarını yaratarak dijital olmak konusunda ders verdi. Yani bugün Balenciaga’nın da Gucci’nin de LVMH’in de blockchain yatırımlarının bir çıkış noktası var.
Fabricant, Tribute Brand, Leela ya da Carlings. çabucak hemen onlar Paris ya da New York’un resmi takviminde değil ancak geleceği onlar belirliyor.
The Fabricant, Leela ve Carlings yeni akımın liderleri. Kıyafetleri dijital ortamda ürettiler, bir nevi photoshop sayesinde biz de bunları üzerimize geçirdik. Photoshop demek olayı sıradane indirgemek doğal. Yeni markalar bunu bir sanat akımı olan foto-realizm’den örnek alarak oluşturduklarını söylemiş olduler. Moschino’nun, Kim Kardashian’ın görüntü oyunlarındaki karakterler için kıyafet tasarlamalarından farksızdı bu. daha sonra aslına bakarsanız deva artık dijital dediğimiz pandemi periyoduyla de bu markaların şanı yürümeye devam etti.
MODA SANAT MIDIR?
Yanıtımız muhakkak evet. Çünkü NFT olarak sahip olduğumuz bu yeni ‘moda’ kesimler, eserler örtünmek ya da daha uygun görünmek için üzerimize geçirdiğimiz kıyafetlerin bilakis birer sanat yapıtı olarak varlıklarını sürdürüyorlar.
Üç arkadaş tarafınca kurulan ve kendilerini kripto moda olarak tanımlayan RTFKT ürettikleri eşsiz dijital sneaker’larla biliniyorlar daha fazlaca. Blockchain ve artırılmış gerçeklik alanında hizmet etmek için geçen sene kurulmuşlardı. Radarımıza giriş sebepleri ise dijital bir ceketi 125 bin dolara satmalarıydı. RTFKT web sitelerinde NFT’nin moda dünyasıyla teğe bir örtüştüğünü yazıyor. Çünkü her ikisi de koleksiyonlerlik üzerine konseyi. Marka yalnızca geçtiğimiz yıl dijital satışlarından 4 milyon dolardan fazla gelir elde etmiş.
Ezbere bildiğimiz modaevleri çabucak hemen bir adım atmış değil lakin, geç kalacaklarını sanmıyorum. NFT kendi yıldız markalarını yarattı bile. 26.000 dolara alıcı bulan sweatshirt’üyle Overpriced. Yaz aylarında ayağımızdan çıkarmadığımız flip flop’ların yaratıcısı Havaianas, São Paulo’daki sanat galerilerine dayanak çıkmak açısından NFT olarak satışa çıkardığı yeni bir model tasarladı. Sokak modasına sözün tam manasıyla istikamet veren Supreme bu defa bir trend başlatmamış olsa da akıma birinci ayak uyduranlardan. 2020 yılında Yohji Yamamoto ile yaptıkları kapsül koleksiyonda satışa çıkmayan bir tişörtü NFT olarak piyasaya sürdü bu sefer.
NFT NEYİ DEĞİŞTİREBİLİR?
Ya da neyi amaçlayabilir? Modanın geleceğini dijitale taşıyor ya da dijital bir dünya yaratıp modayı da oranın bir kesimi haline getiriyor. Somut bir örnekleme yapacak olursam tıpkı Mars’a taşınmak üzere. Carlings iki sene evvel dijital koleksiyonu yarattığında “Sanal dünyada geçirdiğimiz vakit arttıkça, dijital kıyafetlere sahip olmak da isteyeceğiz” demişti. NFT gösteriyor ki Carlings tezinde haklı.
Emily Ratajkowski ve Kate Moss NFT dünyasına atlayan iki süpermodel.
NFT’den şu anda internet aleminde ihtilal olarak da bahsediliyor. Tweet’lerin, meme’lerin satılabildiği bir devire geçmiş bulunuyoruz. NFT eşsiz ve kendi dijital gerçekliğini yarattığı için vakti geldiğinde elle tutulur bir couture’dan bile daha biricik ve bedelli olabilecek, çünkü gerçek hayatta üretimi gerekli olmadığından limit nitekim de gökyüzü ve hatta ötesi. Tıpkı piyasaya sürdükleri her farklı eserle farklı bir kitleye, yer aldıkları toplumsal ağlarda farklı amaç kitlelerine hitap ettikleri üzere NFT yardımıyla de yeni bir alan açacaklar kendilerine. Teknoloji startup’ları ise bir kıyafeti NFT olarak satın aldığınızda onu internette avatar olarak giyebilmenizi sağlayacak. Björk’un kuğusu, Rihanna’nın Met Gala ile özdeşleşen Guo Pei elbisesi ya da Jennifer Lopez’in Google Images’ı başlatan tropikal Versace’si her an sizin olabilir. Yani kısmen. Bir başka değerli sorunun yanıtını ise vakit içerisinde goreceğiz. Bugün yaptığımız bu yatırımlar ileride de geçerliliğini muhafazaya devam edebilecek mi?
Yazı: Aykun Taşdöner
ELLE Türkiye Haziran 2021 sayısından alınmıştır.