Cumhur İttifakı’nın hazırladığı seçim kanunu teklifinin tam metni Cumhur İttifakı’nın hazırladığı Seçim Kanunu taslağı ile başta seçim barajı ve milletvekili seçimi olmak üzere esaslı değişiklikler getiriliyor.
Taslağın tam metni şöyleki:
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Milletvekili Seçimi Kanunu ile kimi Kanunlarda değişiklik yapılmasına dair Kanun teklifimiz; genel öne sürülen nedeni, husus münasebetleri ve karşılaştırma cetveli ile birlikte ekte sunulmuştur.
Gereği hürmetle arz olunur. 14.03.2022
Milletvekili Seçimi Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi.
UNSUR I- 10/6/1983 tarihindeki ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 33 üncü unsurunun birinci fıkrasında yer alan “oyların %10 ‘unu” ibaresi “oyların %7 ‘sini” halinde, birebir fıkra ile üçüncü fıkrada yer alan “yüzde onluk” ibareleri “yüzde yedilik” biçiminde değiştirilmiştir.
UNSUR 2- 2839 sayılı Kanunun 34 üncü unsurunun birinci fıkrasında yer alan “ittifakların” ibaresi “ittifakı oluşturan partilerin” biçiminde değiştirilmiş; üçüncü fıkrada yer alan “ittifakların ve”, “ve ittifakların” ve ittifaklara” ibareleri unsur metninden çıkartılmış, son fıkra aşağıdaki biçimde değiştirilmiştir.
“İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak ortasında yer alan her bir partinin o seçim etrafında almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak bu unsurun üçüncüfıkrasına bakılırsa yapılır. “
UNSUR 3- 22/4/1983 tarihindeki ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 36 ncı unsurunun birinci fıkrasında yer alan “veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde kümesi bulunması” ibaresi husus metninden çıkarılmış, unsura aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Seçime katılma yeterliliği elde eden parti, Siyasi Partiler Kanununda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen müddetler içerisinde ilçe, vilayet ve büyük kongrelerini üst üste iki seferden fazla ihmal etmemiş olma şartıyla seçime katılma hakkını koruma eder. ‘
UNSUR 4- 26/4/1961 tarihindeki ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 14 üncü unsurunun birinci fıkrasının (11) numaralı bendinde yer alan “veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde kümelerinin bulunması” ibaresi husus metninden çıkarılmış, bendin sonuna aşağıdaki paragraf eklenmiştir.
“Seçime katılma yeterliliği elde eden parti, Siyasi Partiler Kanununda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen mühletler içerisinde ilçe, vilayet ve büyük kongrelerini üst üste iki kezden fazla ihmal etmemiş olma şartıyla seçime katılma hakkını koruma eder. “
UNSUR 5- 298 sayılı Kanunun 15 inci unsurunun birinci fıkrası aşağıdaki biçimde değiştirilmiştir.
“İl seçim şurası bir lider, iki asıl ve iki de yedek üyeden oluşur. Vilayet seçim heyeti lider ve asıl üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, vilayet merkezinde misyon yapan ve birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden birinci derece isimli yargı adalet komitesince yapılan kura çekimiyle tespit edilir. Kura çekiminde birinci çıkan lider, daha sonraki iki üye asil ve en son çıkan iki üye de yedek üye olarak belirlenir. Birinci sınıfa ayrılmış kâfi sayıda hakimin olmaması durumunda en kıdemli yargıçtan başlayarak eksikler tamamlanır. Bu suretle kurulan vilayet seçim şurası iki yıl mühlet ile vazife yapar. Yargıçların kıdemi, 24/2/1983 tarihindeki ve 2802 sayılı Yargıçlar ve Savcılar Kanununun 15 inci hususuna bakılırsa belirlenir. “
HUSUS 6- 298 sayılı Kanunun 18 inci hususunun birinci fıkrasındaki “İlçedeki en kıdemli hakim konseyin başkanıdır” Tabiri çıkartılarak yerine “İlçelerde, ilçede nazaranv yapan ve birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden, merkez ilçelerde ise vilayet seçim şurası lider ve üyelere ait kura çekiminden daha sonra kalan listeden olacak biçimde vilayet merkezinde misyon yapan ve birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden birinci derece isimli yargı adalet komitesince yapılan kura çekimiyle belirlenen hakim üye heyete başkanlık eder. Birinci sınıfa ayrılmış kâfi sayıda hakimin olmaması durumunda en kıdemli hakim şuranın lideri olur. Kura çekimine dahil olmak istemeyen yargıçlar yazılı olarak komiteye başvur. bakılırsav için kâfi sayıda öteki hakimin olması halinde kuraya dahil olmak istemeyenler listeden çıkartılır. ” tabiri eklenmiştir.
HUSUS 7- 298 sayılı Kanunun 23 üncü unsuruna beşinci fıkrasından daha sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Sandık şurasına üye bildirme hakkı olan bir parti; oluru olmadan diğer bir parti üyesini sandık konseyi üyesi olarak gösteremez. “
HUSUS 8- 298 sayılı Kanunun 33 üncü unsuruna aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“2972 sayılı Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak seçimlerde, birinci fıkra yeterince yerleşim yeri adresine bakılırsa oluşturulan bir yıl evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme süreçleri yapılır. “
HUSUS 9- 298 sayılı Kanunun 36 ncı hususunun birinci fıkrasına birinci cümlesinden daha sonra gelmek üzere aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyenler, en son seçmen olduğu adrese göre seçmen listelerine kaydedilirler. “
UNSUR 10- 298 sayılı Kanunun 43 üncü hususunun birinci fıkrasına “Seçmen kütüğünde yazılı adreslerine” İbaresinden daha sonra gelmek üzere “Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyenler ise en son seçmen olduğu adreslerine” ibaresi eklenmiştir.
HUSUS 11- 298 sayılı Kanunun
a) 65 inci unsurunun başlığı “Bakanlara ait yasaklar:” halinde değiştirilmiş ve unsurun birinci ve ikinci fıkralarında yer alan “Başbakan ve” ibaresi husus metninden çıkarılmıştır.
b) 66 ncı unsurunda yer alan “Başbakan, ” ibaresi unsur metninden çıkarılmıştır.
2
c) 155 inci unsurunun başlığı “Bakanların yasaklara uymamaları. biçiminde değiştirilmiştir.
UNSUR 12- 18/1/1984 tarihindeki ve 2972 sayılı Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunun 32 nci unsuruna aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Seçim kararına göre, birinci sırada yer alan muhtar adayı seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay ortasında belgelendirmesi halinde kendisine seçim kazandığına dair ilçe seçim kurulunca Mazbata verilir. Aksi biçimde ikinciye, ondan sonrasında üçüncüye ve nihayet seçilme ehliyetine sahip aday bulunana kadar bu süreç yapılır. İlçe Seçim şurasının bu konuda vermiş olduğu kararlara karşı iki gün içerisinde Vilayet Seçim Şurasına itiraz edilebilir. Vilayet Seçim Şurasının vermiş olduğu kararlar mutlaktır. “
HUSUS 13- 298 sayılı Kanuna aşağıdaki süreksiz husus eklenmiştir.
“GEÇİCİ HUSUS 24-11 seçim heyeti lider ve üyeleri ile ilçe seçim konseyi liderleri, bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren 3 ay ortasında, 15 ve 18 inci hususlarda yapılan değişikliklere nazaran bir daha belirlenir. bu türlü belirlenen lider ve üyeler, evvelki lider ve üyelerin bakılırsav müddetini tamamlar.
HUSUS 14- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
UNSUR 15- Bu Kanun kararlarını Cumhurbaşkanı yürütür.
GENEL MÜNASEBET
Siyasi partiler ve seçimler, demokratik siyasal ömrün vazgeçilmez ögeleridir. Nitekim siyasi partiler, demokrasinin örgütlü yanını, seçimler ise, millet egemenliğinin görünür yanını ortaya koyan araçlardır. Bu niçinledir ki siyasi partilere ait kanunlar ile seçimlerle ilgili kanunlar, hem içerik ve tıpkı vakitte uygulama ile ülkenin demokrasi standardını gösteren kıymetli evraklardır.
Ülkemizde seçimler, uzun yıllardır yerleşmiş uygulamalar ve kanunlar çerçevesinde özgür, eşit, bilinmeyen oy açık sayım ve döküm asıllarına bakılırsa, yargı idare ve kontrolünde yapılmaktadır.
Temsilde adalet idarede istikrar unsurlarının, tıpkı anda gerçekleştirilmesi harika güç, emel farklılığı gösteren kavramlardır. Gerek bu kanun değişikliğiyle gerekse evvelki genel seçim ve milletvekili seçim kanunlarında bu kavramların dengelenmesi ve hayat bulması konusunda bir uğraş olduğu muhakkaktır. Demokratik ülkelerde, bu iki kavramın uyumlaştırılmasında yaşanacak zorluklar karşısında bu unsurların hangisine yük verileceği, o ülkenin siyasi birikim ve toplumsal deneyimlerine göre değişiklik gösterir. Bu mevzuda en başat örnek, seçimlerde uygulanan ülke barajıdır denebilir. Bu kanun teklifi ile 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununda %10 olarak uygulanan ülke seçim barajının %7’ye indirilmesi önerilmektedir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin idarede istikrar prensibini pekiştirdiği göz önüne alındığında, değişiklikle ülke seçim barajında bir ölçü indirim yapılarak daha fazla partinin, fikrin Meclis’te temsili, ötürüsıyla temsilde adalet perspektifinin güçlendirilmesi hedeflenmiştir.
2839 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu’nun 34 üncü unsuruna bakılırsa ittifakı oluşturan siyasi partilerin milletvekili sayıları, ittifakın aldığı toplam milletvekili sayısının, ittifak ortasında yer alan her bir partinin aldığı oy oranına nazaran ittifak ortasında dağıtılmasıyla hesaplanmaktadır.
Değişiklik teklifi ile ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak ortasında elde ettiği oy sayısı temel alınarak genel D’Hondt uygulamasıyla belirlenecek. Önerilen bu değişiklikle siyasi partilerin hukukî kişiliklerine dayanak verilmiş, ittifak oluşturmayı hedefleyen ortak emel ve gayeler yanında, program ve ittifak dışı amaçlar itibariyle ittifak ortasında görünür olan her partinin, ittifak haricindeki görünürlüğü güçlendirilmiştir. Ayrıyeten siyasi parti tercihlerinde, belli ortak amaç yahut amaçlar ötesinde, seçmen iradesinin kendi partisi haricinde öteki partilere yansımaması da gözetilmektedir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununda siyasi partilerin seçimlere katılabilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi ‘nde küme oluşturmuş olmaları bir seçenek olarak kâfi görülür olduğu bilinmektedir. halbukiki TBMM’de kümesi bulunmak meclis faaliyetleri ile alakalı bir konudur. Bu sebepledir ki, parti kümeleri ile İlgili bahisler ayrıntılı bir halde Meclis İçtüzüğü içerisinde yer almaktadır. Demokrasi bir tarafıyla örgütlü toplum demektir. Örgütlenmenin en özgün halini siyasi partiler oluşturur. Siyasi partilerin örgütlülüğü demokrasinin yaygın ve iştirakçi olmasının önünü açmaktadır. Seçime katılmak için teşkilatlanma ve kongrelerini yapmış olma kaidesi kâfi bir koşul olarak öne çıkarılmış, vekillerin bu maksatla araçsallaştırılmaları siyasi etik bakımından gerçek bulunmamıştır. Değişiklikle bu konu gözetilerek, salt küme kurmuş olmak seçime katılmak için kâfi görülmemiş, siyasi partilerin örgütlülüğü önemsenmiştir.
Teklifle ayrıyeten;
Vilayet seçim heyeti lider ve üyeleri ile ilçe seçim heyeti liderinin birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden kura ile belirlenmesi, siyasi partilerin sandık heyetine üye adayı bildirmelerine ait konular ile seçmen kütüklerindeki haksızlığa ve sapmalara yol açan problemlerin izalesine ait tertip kurallarına yer verilmiştir.
Özetle bu kanun teklifi değişikliği ile ülkemizin yükselmiş olan demokrasi çıtasının ve standardının daha da yükselmesi, demokratik ülkeler içinde yerinin daha da sağlamlaşması, Cumhurbaşkanlığı İdare Sistemi ile ulaşılan idarede istikrarın temsilde adalet ile güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.
HUSUS MÜNASEBETLERİ
MÜNASEBET UNSUR I- Siyasi partiler, demokratik siyasal hayatın en temel ögeleridir. Bireyin ve toplumun fikirleri siyasi partiler aracılığıyla idarede kendine yer bulmaktadır. Anayasanın 67 nci husus kararına nazaran; seçimler ve halkoylamaları hür, eşit, bâtın, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm temellerine bakılırsa yargı idare ve kontrolü altında yapılmaktadır. Ayrıyeten; seçim kanunlarının temsilde adalet ve idarede istikrar prensiplerini bağdaştıracak halde düzenlenmesi gerektiği de karar altına alınmıştır.
Temsilde adalet ve idarede istikrar unsurlarının, maksat itibariyle birbiriyle farklılık arz ettiği bilinmektedir. Seçim sistemlerinin irdelenmesi yapıldığında, bu iki unsurun içinde kurulacak dengeyi ayarlamaya çalıştıkları görülür. Birtakım seçim sistemleri temsilde adalete tartı verirken, birtakım sistemler idarede istikrarı ön planda tutmaktadır. Seçimlere ait bu iki temel unsurdan hangisine tartı verileceği ülkelerin, toplumsal, siyasi ve idari olarak geçirdiği evrelere, birikimlere göre değişkenlik göstermektedir. 16 Nisan 2017 tarihinde halk oylamasıyla kabul edilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile idarede İstikrar büyük ölçüde sağlanmış, bu sistemin en değerli yeniliklerinden biri olan yürütmenin oluşumu ile alakalı çoğunluk sistemi, siyasi partilerin ittifak ederek seçime katılmalarını özendirmiştir. Bu özellikler dikkate alındığında mevcut barajın makul seviyeye indirilmesi mecburî hale gelmiştir.
2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 33 üncü unsurunda değişiklik yapılarak yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7′ ye indirilmektedir. bu biçimdelikle, ülke seçim barajının yüzde 7 olarak uygulanması ile birlikte idarede istikrarı örselemeden daha fazla partinin ve fikrin yasama organında temsil edilebilir olması amaçlanmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 2- 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununa nazaran; siyasi partilerin milletvekili çıkarabilmesi için ya tek başına ülke seçim barajım geçmesi ya da bir ittifak içerisinde yer alması ve bu ittifakın toplam oyunun geçerli oylara nazaran belirlenmiş ülke barajını geçmesi gerekmektedir. Ayrıyeten seçim etrafında çıkarabilecekleri milletvekili sayısının hesaplanmasında, birlikte aldıkları toplam geçerli oy sayısı dikkate alınmaktadır. daha sonra da ittifak içerisinde yer alan partilere düşen milletvekili sayısı, ittifakta yer alan partilerin aldıkları oyların kıyaslanması ile ittifak ortasında belirlenmektedir.
2839 sayılı Kanunun 34 üncü unsurunda yapılması önerilen değişiklik ile; ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak ortasında elde ettiği oy sayısı temel alınarak genel D’Hondt uygulamasıyla belirlenecek. Önerilen bu değişiklikle siyasi partilerin hukukî kişiliklerine takviye verilmiş, ittifak oluşturmayı hedefleyen ortak gaye ve amaçlar yanında, program ve ittifak dışı amaçlar itibariyle ittifak ortasında görünür olan her partinin, ittifak haricindeki görünürlüğü güçlendirilmiştir. Ayrıyeten siyasi parti tercihlerinde, makul ortak maksat yahut maksatlar ötesinde, seçmen iradesinin kendi partisi haricinde öbür partilere yansıyacak sonuçlar doğurur olmaması dikkate alınmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 3- Siyasi partilerin yasama organında küme oluşturmuş olmaları, yasama organı faaliyetlerine kurumsal olarak katılmalarına ait bir düzenlemedir. Bu niçinledir ki kümeye sahip olmanın sağladığı avantajlar yasama organı iç tüzüklerinde yer almaktadır.
Demokrasi örgütlü toplumu önemser. Demokratik kriterlere bakılırsa örgütlenmenin en özgün modellerini siyasi partiler oluşturur. Bu niçinle siyasi partilerin seçime katılabilmelerinde belirli seviyede örgütlü bir yapıya kavuşmuş ve karar organlarını oluşturmuş olmaları aranmaktadır. Bu mülahazalarla örgütlenmeyi göz gerisi ederek salt küme kurmuş olabilmek seçime katılabilmenin kâfi kuralından biri olması uygun görülmemiş, vekillerin bu gayeyle araçsallaştırılmaları etik bulunmamış, bu niçinlerle husus kapsamından çıkarılması uygun görülmüştür.
Ayrıyeten siyasi partilerin, kuruluşundan daha sonra yapılacak, seçime katılabilmek için aranan taban örgütlülük ölçütünün, sonrasındasında yapılacak tüm seçimlerde aranması hususu, hususa ek edilen fıkra ile açıklığa kavuşturulmuştur.
MÜNASEBET HUSUS 4- Husus 3’ün öne sürülen sebebidir.
MÜNASEBET UNSUR 5- Unsur ile; 298 sayılı Kanunun 15 inci unsurunun birinci fıkrasında değişiklik yapılmaktadır. Lider ve asıl üyeler isimli yargı birinci derece mahkemesi komitelerince birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden yapılan kura ile iki yılda bir belirlenecektir. Birinci sınıfa ayrılmış kâfi sayıda hakimin bulunmaması durumunda, en kıdemli yargıçtan başlayarak eksiklikler tamamlanacaktır.
Değişiklikle birlikte Vilayet seçim konseyi yedek üye seçimine ait belirsizlik giderilmektedir. Ayrıyeten seçimlerin adil ve şeffaf formda yapılmasında faal bir rol oynayan vilayet seçim şurasının tartışmalara mahal vermeksizin kura ile oluşturulması öngörülmektedir.
MÜNASEBET HUSUS 6- Anayasamıza nazaran seçimlerin yapılmasını gözetlemek ve denetlemekle bakılırsavli yargı erkinin yargısal faaliyetlerle ilgili bakılırsavlendirmede ölçüt olarak oluşturup dikkate aldığı kriterler, seçim gorevlendirmelerinde de dikkate alınmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 7- 298 sayılı Kanunun 23 üncü unsurunda “sandık konseyi üyeliği” düzenlenmektedir. Bu unsura yeni bir fıkra eklenerek, partilerin diğer bir partinin üyesi olan bir kişiyi, lakin o kişinin onayı ile sandık şurası üyesi olarak gorevlendirilebileceği düzenlenmektedir.
Seçim sandıklarının güvenliği ve kontrolü sandık şurası üyeleri aracılığıyla temin edilmektedir. Diğer bir partinin üyesi olan bir kişinin oluru olmadan başka bir siyasi parti tarafınca sandık konseyi üyesi olarak gorevlendirilmesi durumunda oluşabilecek meseleleri önlemek için kişinin olurunun varlığı aranarak, uygulamada kimi yerlerde yaşanan gereksiz tartışmaların önlenmesi amaçlanmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 8- Unsur ile 298 sayılı Kanunun 33 üncü unsuruna fıkra eklenmektedir. Eklenen fıkra ile 2972 sayılı Kanun uyarınca yapılacak seçimlerde yerleşim yeri adresine bakılırsa bir yıl evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme süreçleri yapılacaktır. Düzenleme ile fiili duruma ters biçimde adres değiştirmek suretiyle adil seçim sistemini bozan uygulamaların önüne geçilmesi ve seçmen iradesinin sandığa net bir biçimde yansıtılması amaçlanmaktadır. Ayrıyeten bilindiği üzere Büyükşehir ve öbür belediyelere merkezi bütçeden sağlanan mahallî idare hisselerinde adres kayıt sistemindeki bilgiler dikkate alındığından seçmen kütüğü taşınmasıyla bu alanda doğabilecek sapmalar önlenmesi amaçlanmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 9- Unsur ile 298 sayılı Kanunun 36 ncı unsurunun birinci fıkrasına cümle eklenmektedir. Düzenleme ile adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyen vatandaşlar en son seçmen olduğu adrese nazaran seçmen listelerinde yer alacaklardır. bu biçimdece adresinin kapanmış olması sebebiyle seçmen listesinde yer alamadığı için oy kullanma hakkının kaybedilmesinin önüne geçilmek amaçlanmış, bu biçimde bir durumla karşılaşan seçmenlerin nerede oy kullanacağı yasal tabana kavuşturulmuştur.
MÜNASEBET UNSUR 10- 298 sayılı Kanunun 43 üncü hususunda teklifin 9 uncu unsuru ile 298 sayılı Kanunun 36 ncı hususunda yapılan değişiklikle uyumlu teknik düzenleme yapılmaktadır.
MÜNASEBET HUSUS 11- Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemiyle ahenk düzenlemesi yapılmaktadır.
MÜNASEBET UNSUR 12-Madde ile 2972 sayılı kanunun 32 inci hususuna fıkra eklenmektedir. Düzenleme ile ekseriyet sistemine göre seçilen muhtarın seçilme yeterliliğine sahip olduğunu bir ay içerisinde belgelendirmesi gerekmektedir. Aksi takdirde kendisinden daha sonra gelen seçilme ehliyetine sahip muhtar adayına İlçe Seçim Kurulunca Mazbata verilecektir. bu biçimdelikle muhtarlığı kazanan adayın kısa müddette mutlaklaşması ile seçim yapılan bölgede yaşanan toplumsal sıkıntıların ve siyasal belirsizliklerin ortadan kaldırılması hedeflenmektedir.
MÜNASEBET HUSUS 13- Unsur ile vilayet seçim heyeti lider ve üyeleriyle ilçe seçim konseyi liderlerinin belirlenmesine ait 15 ve 18 inci hususlarda yapılan değişikliklere uygun olarak mevcut lider ve üyelerin bir daha belirlenmesi öngörülmekle uygulama yeknesaklığının oluşumu hedeflenmiştir.
MÜNASEBET UNSUR 14- Yürürlük unsurudur.
MÜNASEBET UNSUR 15- Yürütme hususudur.
(DUVAR)
Taslağın tam metni şöyleki:
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Milletvekili Seçimi Kanunu ile kimi Kanunlarda değişiklik yapılmasına dair Kanun teklifimiz; genel öne sürülen nedeni, husus münasebetleri ve karşılaştırma cetveli ile birlikte ekte sunulmuştur.
Gereği hürmetle arz olunur. 14.03.2022
Milletvekili Seçimi Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi.
UNSUR I- 10/6/1983 tarihindeki ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 33 üncü unsurunun birinci fıkrasında yer alan “oyların %10 ‘unu” ibaresi “oyların %7 ‘sini” halinde, birebir fıkra ile üçüncü fıkrada yer alan “yüzde onluk” ibareleri “yüzde yedilik” biçiminde değiştirilmiştir.
UNSUR 2- 2839 sayılı Kanunun 34 üncü unsurunun birinci fıkrasında yer alan “ittifakların” ibaresi “ittifakı oluşturan partilerin” biçiminde değiştirilmiş; üçüncü fıkrada yer alan “ittifakların ve”, “ve ittifakların” ve ittifaklara” ibareleri unsur metninden çıkartılmış, son fıkra aşağıdaki biçimde değiştirilmiştir.
“İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak ortasında yer alan her bir partinin o seçim etrafında almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak bu unsurun üçüncüfıkrasına bakılırsa yapılır. “
UNSUR 3- 22/4/1983 tarihindeki ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununun 36 ncı unsurunun birinci fıkrasında yer alan “veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde kümesi bulunması” ibaresi husus metninden çıkarılmış, unsura aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Seçime katılma yeterliliği elde eden parti, Siyasi Partiler Kanununda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen müddetler içerisinde ilçe, vilayet ve büyük kongrelerini üst üste iki seferden fazla ihmal etmemiş olma şartıyla seçime katılma hakkını koruma eder. ‘
UNSUR 4- 26/4/1961 tarihindeki ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 14 üncü unsurunun birinci fıkrasının (11) numaralı bendinde yer alan “veya Türkiye Büyük Millet Meclisinde kümelerinin bulunması” ibaresi husus metninden çıkarılmış, bendin sonuna aşağıdaki paragraf eklenmiştir.
“Seçime katılma yeterliliği elde eden parti, Siyasi Partiler Kanununda öngörülen ve parti tüzüğünde belirtilen mühletler içerisinde ilçe, vilayet ve büyük kongrelerini üst üste iki kezden fazla ihmal etmemiş olma şartıyla seçime katılma hakkını koruma eder. “
UNSUR 5- 298 sayılı Kanunun 15 inci unsurunun birinci fıkrası aşağıdaki biçimde değiştirilmiştir.
“İl seçim şurası bir lider, iki asıl ve iki de yedek üyeden oluşur. Vilayet seçim heyeti lider ve asıl üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, vilayet merkezinde misyon yapan ve birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden birinci derece isimli yargı adalet komitesince yapılan kura çekimiyle tespit edilir. Kura çekiminde birinci çıkan lider, daha sonraki iki üye asil ve en son çıkan iki üye de yedek üye olarak belirlenir. Birinci sınıfa ayrılmış kâfi sayıda hakimin olmaması durumunda en kıdemli yargıçtan başlayarak eksikler tamamlanır. Bu suretle kurulan vilayet seçim şurası iki yıl mühlet ile vazife yapar. Yargıçların kıdemi, 24/2/1983 tarihindeki ve 2802 sayılı Yargıçlar ve Savcılar Kanununun 15 inci hususuna bakılırsa belirlenir. “
HUSUS 6- 298 sayılı Kanunun 18 inci hususunun birinci fıkrasındaki “İlçedeki en kıdemli hakim konseyin başkanıdır” Tabiri çıkartılarak yerine “İlçelerde, ilçede nazaranv yapan ve birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden, merkez ilçelerde ise vilayet seçim şurası lider ve üyelere ait kura çekiminden daha sonra kalan listeden olacak biçimde vilayet merkezinde misyon yapan ve birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden birinci derece isimli yargı adalet komitesince yapılan kura çekimiyle belirlenen hakim üye heyete başkanlık eder. Birinci sınıfa ayrılmış kâfi sayıda hakimin olmaması durumunda en kıdemli hakim şuranın lideri olur. Kura çekimine dahil olmak istemeyen yargıçlar yazılı olarak komiteye başvur. bakılırsav için kâfi sayıda öteki hakimin olması halinde kuraya dahil olmak istemeyenler listeden çıkartılır. ” tabiri eklenmiştir.
HUSUS 7- 298 sayılı Kanunun 23 üncü unsuruna beşinci fıkrasından daha sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Sandık şurasına üye bildirme hakkı olan bir parti; oluru olmadan diğer bir parti üyesini sandık konseyi üyesi olarak gösteremez. “
HUSUS 8- 298 sayılı Kanunun 33 üncü unsuruna aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“2972 sayılı Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak seçimlerde, birinci fıkra yeterince yerleşim yeri adresine bakılırsa oluşturulan bir yıl evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme süreçleri yapılır. “
HUSUS 9- 298 sayılı Kanunun 36 ncı hususunun birinci fıkrasına birinci cümlesinden daha sonra gelmek üzere aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyenler, en son seçmen olduğu adrese göre seçmen listelerine kaydedilirler. “
UNSUR 10- 298 sayılı Kanunun 43 üncü hususunun birinci fıkrasına “Seçmen kütüğünde yazılı adreslerine” İbaresinden daha sonra gelmek üzere “Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyenler ise en son seçmen olduğu adreslerine” ibaresi eklenmiştir.
HUSUS 11- 298 sayılı Kanunun
a) 65 inci unsurunun başlığı “Bakanlara ait yasaklar:” halinde değiştirilmiş ve unsurun birinci ve ikinci fıkralarında yer alan “Başbakan ve” ibaresi husus metninden çıkarılmıştır.
b) 66 ncı unsurunda yer alan “Başbakan, ” ibaresi unsur metninden çıkarılmıştır.
2
c) 155 inci unsurunun başlığı “Bakanların yasaklara uymamaları. biçiminde değiştirilmiştir.
UNSUR 12- 18/1/1984 tarihindeki ve 2972 sayılı Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanunun 32 nci unsuruna aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Seçim kararına göre, birinci sırada yer alan muhtar adayı seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay ortasında belgelendirmesi halinde kendisine seçim kazandığına dair ilçe seçim kurulunca Mazbata verilir. Aksi biçimde ikinciye, ondan sonrasında üçüncüye ve nihayet seçilme ehliyetine sahip aday bulunana kadar bu süreç yapılır. İlçe Seçim şurasının bu konuda vermiş olduğu kararlara karşı iki gün içerisinde Vilayet Seçim Şurasına itiraz edilebilir. Vilayet Seçim Şurasının vermiş olduğu kararlar mutlaktır. “
HUSUS 13- 298 sayılı Kanuna aşağıdaki süreksiz husus eklenmiştir.
“GEÇİCİ HUSUS 24-11 seçim heyeti lider ve üyeleri ile ilçe seçim konseyi liderleri, bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren 3 ay ortasında, 15 ve 18 inci hususlarda yapılan değişikliklere nazaran bir daha belirlenir. bu türlü belirlenen lider ve üyeler, evvelki lider ve üyelerin bakılırsav müddetini tamamlar.
HUSUS 14- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
UNSUR 15- Bu Kanun kararlarını Cumhurbaşkanı yürütür.
GENEL MÜNASEBET
Siyasi partiler ve seçimler, demokratik siyasal ömrün vazgeçilmez ögeleridir. Nitekim siyasi partiler, demokrasinin örgütlü yanını, seçimler ise, millet egemenliğinin görünür yanını ortaya koyan araçlardır. Bu niçinledir ki siyasi partilere ait kanunlar ile seçimlerle ilgili kanunlar, hem içerik ve tıpkı vakitte uygulama ile ülkenin demokrasi standardını gösteren kıymetli evraklardır.
Ülkemizde seçimler, uzun yıllardır yerleşmiş uygulamalar ve kanunlar çerçevesinde özgür, eşit, bilinmeyen oy açık sayım ve döküm asıllarına bakılırsa, yargı idare ve kontrolünde yapılmaktadır.
Temsilde adalet idarede istikrar unsurlarının, tıpkı anda gerçekleştirilmesi harika güç, emel farklılığı gösteren kavramlardır. Gerek bu kanun değişikliğiyle gerekse evvelki genel seçim ve milletvekili seçim kanunlarında bu kavramların dengelenmesi ve hayat bulması konusunda bir uğraş olduğu muhakkaktır. Demokratik ülkelerde, bu iki kavramın uyumlaştırılmasında yaşanacak zorluklar karşısında bu unsurların hangisine yük verileceği, o ülkenin siyasi birikim ve toplumsal deneyimlerine göre değişiklik gösterir. Bu mevzuda en başat örnek, seçimlerde uygulanan ülke barajıdır denebilir. Bu kanun teklifi ile 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununda %10 olarak uygulanan ülke seçim barajının %7’ye indirilmesi önerilmektedir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin idarede istikrar prensibini pekiştirdiği göz önüne alındığında, değişiklikle ülke seçim barajında bir ölçü indirim yapılarak daha fazla partinin, fikrin Meclis’te temsili, ötürüsıyla temsilde adalet perspektifinin güçlendirilmesi hedeflenmiştir.
2839 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu’nun 34 üncü unsuruna bakılırsa ittifakı oluşturan siyasi partilerin milletvekili sayıları, ittifakın aldığı toplam milletvekili sayısının, ittifak ortasında yer alan her bir partinin aldığı oy oranına nazaran ittifak ortasında dağıtılmasıyla hesaplanmaktadır.
Değişiklik teklifi ile ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak ortasında elde ettiği oy sayısı temel alınarak genel D’Hondt uygulamasıyla belirlenecek. Önerilen bu değişiklikle siyasi partilerin hukukî kişiliklerine dayanak verilmiş, ittifak oluşturmayı hedefleyen ortak emel ve gayeler yanında, program ve ittifak dışı amaçlar itibariyle ittifak ortasında görünür olan her partinin, ittifak haricindeki görünürlüğü güçlendirilmiştir. Ayrıyeten siyasi parti tercihlerinde, belli ortak amaç yahut amaçlar ötesinde, seçmen iradesinin kendi partisi haricinde öteki partilere yansımaması da gözetilmektedir.
2820 sayılı Siyasi Partiler Kanununda siyasi partilerin seçimlere katılabilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi ‘nde küme oluşturmuş olmaları bir seçenek olarak kâfi görülür olduğu bilinmektedir. halbukiki TBMM’de kümesi bulunmak meclis faaliyetleri ile alakalı bir konudur. Bu sebepledir ki, parti kümeleri ile İlgili bahisler ayrıntılı bir halde Meclis İçtüzüğü içerisinde yer almaktadır. Demokrasi bir tarafıyla örgütlü toplum demektir. Örgütlenmenin en özgün halini siyasi partiler oluşturur. Siyasi partilerin örgütlülüğü demokrasinin yaygın ve iştirakçi olmasının önünü açmaktadır. Seçime katılmak için teşkilatlanma ve kongrelerini yapmış olma kaidesi kâfi bir koşul olarak öne çıkarılmış, vekillerin bu maksatla araçsallaştırılmaları siyasi etik bakımından gerçek bulunmamıştır. Değişiklikle bu konu gözetilerek, salt küme kurmuş olmak seçime katılmak için kâfi görülmemiş, siyasi partilerin örgütlülüğü önemsenmiştir.
Teklifle ayrıyeten;
Vilayet seçim heyeti lider ve üyeleri ile ilçe seçim heyeti liderinin birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden kura ile belirlenmesi, siyasi partilerin sandık heyetine üye adayı bildirmelerine ait konular ile seçmen kütüklerindeki haksızlığa ve sapmalara yol açan problemlerin izalesine ait tertip kurallarına yer verilmiştir.
Özetle bu kanun teklifi değişikliği ile ülkemizin yükselmiş olan demokrasi çıtasının ve standardının daha da yükselmesi, demokratik ülkeler içinde yerinin daha da sağlamlaşması, Cumhurbaşkanlığı İdare Sistemi ile ulaşılan idarede istikrarın temsilde adalet ile güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.
HUSUS MÜNASEBETLERİ
MÜNASEBET UNSUR I- Siyasi partiler, demokratik siyasal hayatın en temel ögeleridir. Bireyin ve toplumun fikirleri siyasi partiler aracılığıyla idarede kendine yer bulmaktadır. Anayasanın 67 nci husus kararına nazaran; seçimler ve halkoylamaları hür, eşit, bâtın, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm temellerine bakılırsa yargı idare ve kontrolü altında yapılmaktadır. Ayrıyeten; seçim kanunlarının temsilde adalet ve idarede istikrar prensiplerini bağdaştıracak halde düzenlenmesi gerektiği de karar altına alınmıştır.
Temsilde adalet ve idarede istikrar unsurlarının, maksat itibariyle birbiriyle farklılık arz ettiği bilinmektedir. Seçim sistemlerinin irdelenmesi yapıldığında, bu iki unsurun içinde kurulacak dengeyi ayarlamaya çalıştıkları görülür. Birtakım seçim sistemleri temsilde adalete tartı verirken, birtakım sistemler idarede istikrarı ön planda tutmaktadır. Seçimlere ait bu iki temel unsurdan hangisine tartı verileceği ülkelerin, toplumsal, siyasi ve idari olarak geçirdiği evrelere, birikimlere göre değişkenlik göstermektedir. 16 Nisan 2017 tarihinde halk oylamasıyla kabul edilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile idarede İstikrar büyük ölçüde sağlanmış, bu sistemin en değerli yeniliklerinden biri olan yürütmenin oluşumu ile alakalı çoğunluk sistemi, siyasi partilerin ittifak ederek seçime katılmalarını özendirmiştir. Bu özellikler dikkate alındığında mevcut barajın makul seviyeye indirilmesi mecburî hale gelmiştir.
2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununun 33 üncü unsurunda değişiklik yapılarak yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7′ ye indirilmektedir. bu biçimdelikle, ülke seçim barajının yüzde 7 olarak uygulanması ile birlikte idarede istikrarı örselemeden daha fazla partinin ve fikrin yasama organında temsil edilebilir olması amaçlanmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 2- 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununa nazaran; siyasi partilerin milletvekili çıkarabilmesi için ya tek başına ülke seçim barajım geçmesi ya da bir ittifak içerisinde yer alması ve bu ittifakın toplam oyunun geçerli oylara nazaran belirlenmiş ülke barajını geçmesi gerekmektedir. Ayrıyeten seçim etrafında çıkarabilecekleri milletvekili sayısının hesaplanmasında, birlikte aldıkları toplam geçerli oy sayısı dikkate alınmaktadır. daha sonra da ittifak içerisinde yer alan partilere düşen milletvekili sayısı, ittifakta yer alan partilerin aldıkları oyların kıyaslanması ile ittifak ortasında belirlenmektedir.
2839 sayılı Kanunun 34 üncü unsurunda yapılması önerilen değişiklik ile; ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak ortasında elde ettiği oy sayısı temel alınarak genel D’Hondt uygulamasıyla belirlenecek. Önerilen bu değişiklikle siyasi partilerin hukukî kişiliklerine takviye verilmiş, ittifak oluşturmayı hedefleyen ortak gaye ve amaçlar yanında, program ve ittifak dışı amaçlar itibariyle ittifak ortasında görünür olan her partinin, ittifak haricindeki görünürlüğü güçlendirilmiştir. Ayrıyeten siyasi parti tercihlerinde, makul ortak maksat yahut maksatlar ötesinde, seçmen iradesinin kendi partisi haricinde öbür partilere yansıyacak sonuçlar doğurur olmaması dikkate alınmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 3- Siyasi partilerin yasama organında küme oluşturmuş olmaları, yasama organı faaliyetlerine kurumsal olarak katılmalarına ait bir düzenlemedir. Bu niçinledir ki kümeye sahip olmanın sağladığı avantajlar yasama organı iç tüzüklerinde yer almaktadır.
Demokrasi örgütlü toplumu önemser. Demokratik kriterlere bakılırsa örgütlenmenin en özgün modellerini siyasi partiler oluşturur. Bu niçinle siyasi partilerin seçime katılabilmelerinde belirli seviyede örgütlü bir yapıya kavuşmuş ve karar organlarını oluşturmuş olmaları aranmaktadır. Bu mülahazalarla örgütlenmeyi göz gerisi ederek salt küme kurmuş olabilmek seçime katılabilmenin kâfi kuralından biri olması uygun görülmemiş, vekillerin bu gayeyle araçsallaştırılmaları etik bulunmamış, bu niçinlerle husus kapsamından çıkarılması uygun görülmüştür.
Ayrıyeten siyasi partilerin, kuruluşundan daha sonra yapılacak, seçime katılabilmek için aranan taban örgütlülük ölçütünün, sonrasındasında yapılacak tüm seçimlerde aranması hususu, hususa ek edilen fıkra ile açıklığa kavuşturulmuştur.
MÜNASEBET HUSUS 4- Husus 3’ün öne sürülen sebebidir.
MÜNASEBET UNSUR 5- Unsur ile; 298 sayılı Kanunun 15 inci unsurunun birinci fıkrasında değişiklik yapılmaktadır. Lider ve asıl üyeler isimli yargı birinci derece mahkemesi komitelerince birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar içinden yapılan kura ile iki yılda bir belirlenecektir. Birinci sınıfa ayrılmış kâfi sayıda hakimin bulunmaması durumunda, en kıdemli yargıçtan başlayarak eksiklikler tamamlanacaktır.
Değişiklikle birlikte Vilayet seçim konseyi yedek üye seçimine ait belirsizlik giderilmektedir. Ayrıyeten seçimlerin adil ve şeffaf formda yapılmasında faal bir rol oynayan vilayet seçim şurasının tartışmalara mahal vermeksizin kura ile oluşturulması öngörülmektedir.
MÜNASEBET HUSUS 6- Anayasamıza nazaran seçimlerin yapılmasını gözetlemek ve denetlemekle bakılırsavli yargı erkinin yargısal faaliyetlerle ilgili bakılırsavlendirmede ölçüt olarak oluşturup dikkate aldığı kriterler, seçim gorevlendirmelerinde de dikkate alınmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 7- 298 sayılı Kanunun 23 üncü unsurunda “sandık konseyi üyeliği” düzenlenmektedir. Bu unsura yeni bir fıkra eklenerek, partilerin diğer bir partinin üyesi olan bir kişiyi, lakin o kişinin onayı ile sandık şurası üyesi olarak gorevlendirilebileceği düzenlenmektedir.
Seçim sandıklarının güvenliği ve kontrolü sandık şurası üyeleri aracılığıyla temin edilmektedir. Diğer bir partinin üyesi olan bir kişinin oluru olmadan başka bir siyasi parti tarafınca sandık konseyi üyesi olarak gorevlendirilmesi durumunda oluşabilecek meseleleri önlemek için kişinin olurunun varlığı aranarak, uygulamada kimi yerlerde yaşanan gereksiz tartışmaların önlenmesi amaçlanmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 8- Unsur ile 298 sayılı Kanunun 33 üncü unsuruna fıkra eklenmektedir. Eklenen fıkra ile 2972 sayılı Kanun uyarınca yapılacak seçimlerde yerleşim yeri adresine bakılırsa bir yıl evvelki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme süreçleri yapılacaktır. Düzenleme ile fiili duruma ters biçimde adres değiştirmek suretiyle adil seçim sistemini bozan uygulamaların önüne geçilmesi ve seçmen iradesinin sandığa net bir biçimde yansıtılması amaçlanmaktadır. Ayrıyeten bilindiği üzere Büyükşehir ve öbür belediyelere merkezi bütçeden sağlanan mahallî idare hisselerinde adres kayıt sistemindeki bilgiler dikkate alındığından seçmen kütüğü taşınmasıyla bu alanda doğabilecek sapmalar önlenmesi amaçlanmıştır.
MÜNASEBET HUSUS 9- Unsur ile 298 sayılı Kanunun 36 ncı unsurunun birinci fıkrasına cümle eklenmektedir. Düzenleme ile adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde gözükmeyen vatandaşlar en son seçmen olduğu adrese nazaran seçmen listelerinde yer alacaklardır. bu biçimdece adresinin kapanmış olması sebebiyle seçmen listesinde yer alamadığı için oy kullanma hakkının kaybedilmesinin önüne geçilmek amaçlanmış, bu biçimde bir durumla karşılaşan seçmenlerin nerede oy kullanacağı yasal tabana kavuşturulmuştur.
MÜNASEBET UNSUR 10- 298 sayılı Kanunun 43 üncü hususunda teklifin 9 uncu unsuru ile 298 sayılı Kanunun 36 ncı hususunda yapılan değişiklikle uyumlu teknik düzenleme yapılmaktadır.
MÜNASEBET HUSUS 11- Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemiyle ahenk düzenlemesi yapılmaktadır.
MÜNASEBET UNSUR 12-Madde ile 2972 sayılı kanunun 32 inci hususuna fıkra eklenmektedir. Düzenleme ile ekseriyet sistemine göre seçilen muhtarın seçilme yeterliliğine sahip olduğunu bir ay içerisinde belgelendirmesi gerekmektedir. Aksi takdirde kendisinden daha sonra gelen seçilme ehliyetine sahip muhtar adayına İlçe Seçim Kurulunca Mazbata verilecektir. bu biçimdelikle muhtarlığı kazanan adayın kısa müddette mutlaklaşması ile seçim yapılan bölgede yaşanan toplumsal sıkıntıların ve siyasal belirsizliklerin ortadan kaldırılması hedeflenmektedir.
MÜNASEBET HUSUS 13- Unsur ile vilayet seçim heyeti lider ve üyeleriyle ilçe seçim konseyi liderlerinin belirlenmesine ait 15 ve 18 inci hususlarda yapılan değişikliklere uygun olarak mevcut lider ve üyelerin bir daha belirlenmesi öngörülmekle uygulama yeknesaklığının oluşumu hedeflenmiştir.
MÜNASEBET UNSUR 14- Yürürlük unsurudur.
MÜNASEBET UNSUR 15- Yürütme hususudur.
(DUVAR)