Beyin tümörleri! Beyin tümörü, beyindeki hücrelerin olağandışı yahut denetimsiz büyümesi olarak tanımlanır. Tümörler, âlâ huylu (kanser yapan olmayan) yahut makus huylu (kanser yapıcı) olabilirler. Beyinde yerleştiklerinden, düzgün huylu bir tümör bile tehlikeli olabilir. Beyin, kafatası ile çevrilidir. Bu, tümörün büyürken olağan beyin dokularına basınç uygulamaya başlaması demektir. Bu durum da iltihaba ve beyin şişmesine niye olabilir. Bu niçinle her iki tip tümörün de mümkün olduğunca çabuk tedavi edilmesi epey kıymetlidir.
Bir tümör, beynin kendisinden kaynaklanmışsa birincil beyin tümörü olarak isimlendirilir. kimi vakit kanser beyne akciğer yahut göğüs üzere öbür alanlardan yayılabilir. bu biçimde bu tip tümörler, ikincil (veya metastatik) beyin tümörü olarak isimlendirilir. Başka kanserlerle karşılaştırıldığında beyin tümörleri nispeten az görülmektedir; lakin yerleşimleri ve kimi vakit agresif yapılarından ötürü tehlikeli oldukları düşünülmektedir.
Beyin Tümörlerinin Muhtemel Belirtileri
Beyin tümörleri çoğunlukla olağan beyin dokusuna atak eder yahut baskı yaparlar ve belirtiler de o basınç niçiniyle ortaya çıkar. Beyin tümörünün yerleşim yerine bakılırsa şahısta farklı tipte belirtiler oluşabilir. Fakat, zihinsel hastalıklar dâhil öbür hastalıklar da bu belirtilere niye olmaktadır. Rastgele bir durumda bu belirtilerden birini yahut daha fazlasını yaşarsanız, vakit kaybetmeden hekiminizi aramalısınız.
Baş ağrısı, bilhassa:
-yakın vakitte başlayan yeni bir ağrı
-devamlı bir ağrı
-uyanınca daha makûs olan bir ağrı
•Kusma, bilhassa sabahları daha şiddetliyse
•Kişilikte yahut davranışta değişiklikler
•Zihinsel maharetlerde düşüş:
-hafıza kaybı
-hesap yapma maharetinde bozulma
-yargılamada bozulma
•Yeni başlayan nöbetler
•Nörolojik değişiklikler:
-görme sorunları (çift görüş, azalmış görüş)
-duyma kaybı
-bir beden alanında his azalması yahut güçsüzlük
-konuşma zorlukları
-koordinasyonda azalma, sarsaklık
•Güçsüzlük, uyuşukluk/rehavet, uyanıklığın azalması
•Dil sorunları, yutma kuvvetliğü, hıçkırıklar
•Bozulmuş koku duyusu
•Kontrolsüz yahut fonksiyon bozukluğu olan hareketler, el titremesi
•Menopozdan evvel adet kanamalarının kesilmesi
•Yüz felci
•Gözde anormallikler:
-farklı büyüklüklerde göz bebekleri
-kontrolsüz hareket
-gözkapağı düşmesi
•Sersemlik/kafa karışıklığı, sıra dışı yahut garip davranış
•Solunumda süreksiz durma
Op.Dr. Kerem Bıkmaz Laboratuvar Çalışmaları
Arkansas Üniversitesi Yaşargil Laboratuvarı , Amerika
Beynin İşlevsel Coğrafyası
Beynin farklı alanları, farklı işlevleri denetim eder. Beyin tümörünün belirtileri, etkilenen beyin alanına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Sol temporal lob: İşitme, görme, koku alma, anlayış, gördüğünü yahut duyduğunu hatırlama, sözleri tanıma, kişilik, davranış ve cinsel davranış.
Beyin sapı: Nefes alıp verme, kalp suratı, sindirim, uyanıklık düzeyi, uyku, terleme, kan basıncı, beden sıcaklığı ve istikrar.
Beyincik: İstikrar, duruş, kol ve bacakları kapsayan uyum ve refleks hareketler için hafıza.
Sağ temporal lob: İşitme, koku alma, organize olma, görülen yahut işitilene ağırlaşma, müzikal tonların tanınması, müzik sesleri ve konuşma içermeyen bilgi (mesela, çizimler). Uzun periyotlu hafıza, kişilik, davranış ve cinsel davranış.
Oksipital lob: Görüleni ve görsel imgeleri net olarak yorumlama. Okuma ve yazma, cisimleri bulma, renkleri tanıma, sözleri tanıma, objeleri çizme ve bir cismin hareket edip etmediğini manaya.
Parietal lob: Görme ve dokunma duyusu. Anlayış için farklı duyulardan giren dataların düzenlenmesi, bedenin duysal denetimi, yazı yazma, matematik ve lisan. Bedenin pozisyonlanması, objelerin tutulması ve işitsel ve işitsel olmayan hafıza.
Frontal lob: Bilinçlilik ve dış uyaranlara yanıtlar üzere yüksek zihinsel fonksiyonlar, kişilik. Yutma, salya, ses çıkarma, çiğneme, yüz tabirleri ve eller, kollar, gövde, kalça, bacaklar ve ayaklar için motor uyum.
Beyin Tümörlerinin Özellikleri
Beyin tümörleri, iki ana sınıfta toplanır: gliomlar ve gliom olmayanlar. Aşağıda, hayli çeşitli beyin tümörü tipleri anlatılmaktadır ve tümörünüz hakkında size verilen bilgiyi netleştirmeye yardımcı olabilir.
Gliomlar
Birincil beyin tümörlerinin yaklaşık %46’sı ve birincil omurilik tümörlerinin %23’ü gliomlardır; diğer bir deyişle, glial hücrelerden büyürler. Beyin ortasında gliomlar ekseriyetle serebrumun yarım kürelerinde meydana gelirler fakat başka alanları da, bilhassa optik hudut, beyin sapı ve bilhassa çocuklarda beyinciği etkilerler. Glial hücreler farklı çeşitte olduklarından, gliomlar da birkaç kümeye ayrılırlar.
Astrositomlar
•Tüm birincil beyin tümörlerinin %17sini oluşturan, en sık görülen gliom tipidir.
•Merkezi hudut sisteminde rastgele bir yerde meydana gelebilir. Tedavi çoklukla cerrahi ve ışın tedavisi ve kimi vakit de kemoterapiyi içerir.
•Düşük dereceli astrositomlar nispeten yavaş büyür ve cerrahi ile tümör büsbütün çıkarılabilir.
•Yüksek dereceli asrositomlar, düşük dereceli olanlardan daha süratli büyürler ve ekseriyetle, cerrahi, ışın ve kemoterapinin bir kombinasyonu ile tedavi edilirler.
Çok Biçimli Glioblastomlar
Yüksek dereceli astrositomların bir öbür ismi da glioblastomlardır. Yakındaki dokulara süratle hamle ederler ve epey agresif hücreler içerirler.
Erişkinleri etkileyen en yaygın birincil beyin tümörlerindendirler ve kimi vakit çocukları da etkilerler.
Tipik olarak, cerrahi akabinde, tek başına yahut kemoterapi ile kombine edilmiş ışın tedavisi ile tedavi edilirler.
Beyin Sapı Gliomları
•Beyin sapında yerleşmiş olan bu tümörler, çocukluk tümörlerinin %20’sini, erişkin tümörlerinin de yaklaşık %5’ini oluşturur.
•En epey, 3-10 yaş içindeki çocukları tesirler ve epeyce düşük dereceli astrositomlardan daha süratli büyüyen çok biçimli glioblastomlara dek değişiklik gösterir.
•Beyin sapı gliomları için ekseriyetle cerrahi kullanılmaz; zira beyin sapı epeyce hassastır. Işın tedavisi kimi vakit belirtileri azaltmada yardımcı olur ve tümör büyümesini yavaşlatarak hastanın ömrünü uzatır.
•Beyin sapı gliomları eşit oranda tehlikelidir; lakin düşük dereceli tümörlerin azalma/hafifçeleme dönemleri fazlaca uzun olabilir.
Oligodendrogliomlar
•Nispeten azdırlar; tüm gliomların %5ini temsil ederler ve en epeyce genç erişkinlerde beynin serebral yarımkürelerinde meydana gelirler.
•Düşük dereceli tümörler, cerrahi ile tedavi edilir. Yüksek dereceli tümörlere, cerrahinin akabinde ışın tedavisi uygulanır; buna kimi vakit kemoterapi de eklenir. Işın tedavisine orta seviyede hassastırlar.
Ependimomlar
•Erişkin intrakranyal gliomların yaklaşık %5ini, merkezi hudut sistemindeki çocukluk tümörlerinin de %10unu oluştururlar.
•Oluşum oranları 5 yaşında ve 34 yaşında en yüksek seviyededir.
•%85 civarı kanser yapmaz; birden fazla sonlandırılmıştır, yavaş büyüyen düşük dereceli tümörlerdir.
•Genellikle yalnızca ışın tedavisi uygulanır; kimilerinin cerrahi olarak büsbütün çıkarılması gerektiği biçimde, büsbütün çıkarılamayanlara ışın tedavisi uygulanır.
•
Gliom Olmayanlar
Medullablastomlar yahut Primitif Nöroektodermal Tümörler
•Çocukluktaki tüm beyin tümörlerinin %25ten çoksını temsil ederler. Erişkinlere bakılırsa, çocuklarda daha epeyce meydana gelirler.
•Beynin alt kısmında (beyincik) başlarlar ve omurga yahut bedenin başka kısımlarına yayılırlar.
•Genellikle cerrahi ve ışın tedavisi ile temizlenirler.
•Hızlı büyüyen tümörlerdir; fakat ışın tedavisine ve kemoterapiye epeyce hassastırlar.
Meningiomlar
•Tüm birincil beyin tümörlerinin %27sidir ve erkeklere oranla bayanları daha epey etkileme eğilimindedir.
•Büyürken komşu beyin dokularını sıkıştırır; ekseriyetle güzel huyludur lakin hayatı tehdit edebilir.
•Bazıları yavaş yavaş büyür; fakat kimileri da daha süratli büyürler yahut ani büyüme atakları yaparlar.
•yinelayıp yenidenlamayacağı kestirim edilemez, tertipli takip ve taramalar kıymetlidir.
Schwannomlar
•Genellikle güzel huyludurlar ve mümkünse cerrahi olarak çıkarılırlar.
•Sıkça rastlanan bir tipi (vestibular schwannom yahut akustik nöroma olarak bilinir), sekizinci baş hududunu tesirler. Bu hudut, istikrar ve işitme için değerli hudut hücreleri içermektedir. Bu tip, beynin bir yahut iki tarafında büyüyebilir.
Metastatik Beyin Tümörleri
Akciğerler yahut göğüs üzere, bedenin öbür kısımlarından gelen kanser hücreleri, kan yoluyla beyne ulaşabilir ve ikincil yahut metastatik bir tümör oluşturmaya başlar. Metastatik beyin tümörleri gerçekte, birincil beyin tümörlerinden daha yaygındır. Tedavide ekseriyetle cerrahi ve/veya ışın tedavisi kullanılır.
Beyin Tümörlerinin Teşhisi
Sizde beyin tümörü belirtileri var ise, tabip birtakım testler yapmak isteyecektir. Beyin ortasındaki anormalliklerin tipini ve yerleşimini saptamak için kullanılan gelişmiş birkaç diyagnostik süreç bulunmaktadır.
Merkezi Hudut Sistemi Tümörlerini Etkileyen Kestirimi Etmenler
Histoloji (hücre tipi)
Hastanın yaşı
Tümörün yerleşimi
İşlevsel nörolojik durum
Daha az değerli etmenler:
Metastatik yayılım
Tümör rezeksiyonunun büyüklüğü (cerrahi uygulanan hastalarda)
Nörolojik Kıymetlendirme
•Hastaların birinci nörolojik değerlendirmeleri ekseriyetle bir nörolog yahut hudut cerrahı tarafınca yapılır.
•Değerlendirmeyi yapan kişi, azalmış zihinsel fonksiyon (örn. konsantre olamama, hatırlamada yetersizlik, aritmetik süreçleri yahut sıradan işleri gerçekleştirememe), güçsüzlük, hissizlik, kas tonusunda yetersizlik, reflekslerde değişiklik ve görmede değişikliklerin işaretlerini arayacaktır.
Görüntüleme
•Beynin anatomisini incelemek için, hastalara manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yahut bilgisayarlı tomografi (BT) uygulanacaktır.
•Tümörün özelliklerini daha uygun anlayabilmek için(Hızlı mı büyüyor? Sabit mi duruyor? Olağan dokuya atak etti mi? vb.), manyetik rezonans spektrometresi (MRS) ve pozitron emisyon tomografi (PET) üzere ek taramalar da yapılabilir.
•Bu taramalar sonrasındasında her bir hasta için en uygun tedaviyi belirlemek gayesiyle kullanılır.
Biyopsi
Şayet taramalardan net bir teşhis yapılamıyorsa, tümörün tipini tam olarak belirlemek için bir biyopsi yapılabilir.
Lokal anestezi uygulandıktan daha sonra, tümörün küçük bir kesimini almak için kafatasındaki küçük bir delikten uzun bir iğne sokulur.
Tümör örneği, tümörün tipini ve ne kadar agresif olabileceğini belirlemek için kıymetlendirilir.
Biyopsiden elde edilen bilgi sonrasındasında, hasta için en uygun tedavinin ne olduğunu tespit etmek için kullanılır.
Beyin tümörlerinin derecelendirilmesinde iki temel etken dikkate alınır: tümörü yapan hücrelerin tipleri ve tümörün büyüme suratı. Ayrıyeten, hastanın yaşı da değerlidir; hasta ne kadar genç ise, hastalığın seyri o kadar yeterlidir. Daha az olarak, kanserli hücre çeşidinin, büyüme suratının ya da hastanın yaşı kadar değerli olmasa da, çıkarılan dokunun ölçüsü da bir etkendir.
Cerrahi düşünülüyorken, tümörün yerleşimi kıymetlidir; zira kimi alanların, ömür kalitesi, hayat beklentisi ve tedavi tipi üzerinde büyük bir tesiri vardır. Genel sıhhatin ve fizikî durumun düzgün oluşu, sonuçları öngörmede büyük rol oynar; daha genç hastalar daha düzgün seyre sahiptirler.
Beyin Tümörlerinin Tedavisi
Şayet beyin tümörü makûs huylu ise, tedavi gereklidir. Burada, kimi tedavi seçenekleri sıralanmaktadır. Ayrıyeten, biroldukça klinik çalışma, hastaların yeni deher neysel tedavilere ulaşmalarını sağlar.
Cerrahi
•Tümör kütlesini ortadan kaldırmanın en direkt yolu, birincil tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır.
•Cerrah, ekseriyetle bir kranyotomi yapacaktır. Bu operasyonda, beyne ulaşmak için bir modül baş kemiğinin çıkarılmasıyla kafatası boşluğuna girilir. Çıkarılan kemik, cerrahi sürecin sonunda yine yerine takılır.
Işın Tedavisi
•Işın tedavisi, kanserli birden fazla beyin tümöründe başrol oynar.
•İyi huylu tümörler de büyümelerinin denetim edilmesi için ışın gerektirebilirler.
Cerrahi daha sonrası ışın
•Tümörün bütünü cerrahi olarak çıkarılmış gözükse de, etrafındaki beyin dokusunda mikroskopik tümör hücreleri kalır ve bunlar öbür bir yere yayılabilir yahut yeni bir beyin tümörü oluşturabilirler.
•Cerrahi kazıma daha sonrası uygulanan ışının hedefi, kalan tümörün büyüklüğünü azaltmak, büyümesini durdurmak yahut her ikisidir.
•Eğer tümörün tamamı inançlı bir biçimde çıkarılamazsa, sıklıkla cerrahi daha sonrası ışın önerilir.
Cerrahi uygun olmadığında ışın
•Cerrahi ile ulaşılamayan yahut ışına bilhassa karşılık verdiği düşünülen niteliklere sahip tümörler için cerrahi yerine ışın kullanılabilir.
Brakiterapi
•Tümörlere seçici olarak yüksek dozda ışın verme prosedürüdür.
•Çoğunlukla metal taneler yahut çubuklar biçiminde olan bağımsız radyoaktif kaynaklar, tümör yahut tümör çukuru içine ya da yakınına yerleştirilir.
•Çoğunlukla bilgisayar sayesinde radyoaktif kaynağı tam olarak yerleştirmek, sağlıklı dokunun ışına daha az maruz kalmasını ve tümörün aldığı ışının dozunun en yüksek seviyede olmasını sağlar.
•Brakiterapi, cerrahi ve/veya kemoterapi ile bir ortada kullanılabilir.
Işın ve Kemoterapi
•Kemoterapiyi ışın tedavisi ile birlikte kullanmak, yüksek seviyeli tümörü olan birtakım hastalar için yararlıdır.
•Kemoterapi, bir yahut daha fazla ilacı içerebilir ve döngüsel olarak verilmektedir (mesela, 3 hafta boyunca günde bir kere, akabinde, yeni hücreler yapmak için 1 haftalık dinlenme devri ).
•Kemoterapi, ağızdan, damardan, öteki bir infüzyon usulüyle yahut direkt beyne yerleştirilmiş bir katman formunda uygulanabilir.
Gamma Bıçağı (Sterotaktik ışın tedavisi)
•Gamma bıçağı gerçekte, yüksek derecede odaklanmış, eni dar olan kobalt gamma ışını demetleridir.
•Cerrahiye karşı bir seçenek olan bu uygulama, bir kesiye gerek kalmadan, direkt beyin anormalliklerini tahrip eder.
•İyi ve berbat huylu tümörleri, metastatik tümörleri ve başka vasküler yapı bozukluklarını tedavi etmek için kullanılmaktadır.
•Hastalarda yan tesirler daha azdır ve konvansiyonel cerrahiye göre güzelleşme müddeti daha kısadır.
•Cerrahi tipik olarak 30 dakika ve 3 saat içinde sürer ve hastaların birçok birebir gün meskene dönebilir.
Tedavinin Yan Tesirleri
Beyin tümörü tedavisinin yan tesirleri olabilir. kimi vakit yan tesirler ani olur yahut birkaç gün ortasında gelişebilir. Yan tesirlerin ciddiyeti ilacın dozu yahut tedavinin uzunluğu ile ilgili olabilir.
Kemoterapi
Kemoterapi ilaçları, süratli büyüyen hücreleri öldürmek için yapılmıştır. Fakat, bu ilaçlar tüm bedende dolaştıklarından, olağan, sağlıklı hücreleri de etkileyebilirler. Sağlıklı dokunun hasarı, yan tesirlere yol açar.
Kemoterapiye yaşlı hastaların daha az yeterli tahammül edip edemeyebilecekleri meçhuldür. Yaşlı hastaların kullandığı biroldukça ilaç ve öteki tıbbi problemler üzere kimi durumlar, kanser tedavisini zorlaştırabilir. Lakin, bir çalışmaya nazaran, tıbbi komplikasyonları olmayan yaşlı kanser hastaları, genç hastalarla tıpkı düzeyde toksisite ve yarar sağlayabilirler.
•Kemoterapi süratli büyüyen hücreleri hedeflediğinden, saç kökleri, kemik iliği ve mide hücreleri üzere süratli bölünen olağan hücreler de etkilenir. Yan tesir olarak, kellik, mide bulantısı, kusma ve ishal ortaya çıkar.
•Kemoterapi ayrıyeten, anemiye bağlı güçsüzlük, ateş ve enfeksiyona yol açar; zira bağışıklık sistemi ilaçlar niçiniyle zayıflamıştır.
Işın Tedavisi
Beyin tümörü için ışın tedavisinin yan tesirleri, tümörün etrafındaki olağan beyin dokusuna radyasyonın yaptığı tesirle ortaya çıkar.
•Işın tedavisinin birinci uygulamasından kısa bir süre daha sonra hastalarda baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, uyku hali, ateş ortaya çıkabilir ve tümörle bağlı nörolojik belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tedavi ilerlerken gittikçe daha yavaşça hale gelmelidir.
•Işın tedavisine başladıktan daha sonraki birkaç hafta ile birkaç ay ortasında belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tümörün ilerlediğini gösterebilir. sebebin tümör mü yoksa tedavi mi olduğunu saptamak için bu belirtileri bir süre boyunca gözlemlemek gereklidir.
•Işın tedavisinin özelliğine bağlı olarak, tedaviden aylar yahut yıllar daha sonra geç periyot ışın tesirleri gelişebilir. Yaşadığınız rastgele bir belirtinin bir kaydını almak yahut bir günlük tutmak güzel olur; bu biçimdece belirtileri hekimle konuşabilirsiniz.
Cerrrahi ve Öbür Tedaviler
•Cerrahi ve ışın, tümör etrafındaki beynin ödemine (şişlik) niye olabilir.
•Şişlik, çevreleyen beyin dokularında basınca niye olur ve baş ağrısı, uykusuzluk ve diğer önemli meseleler yaratır.
•Bu sıkıntıları önlemek için hekiminiz steroidler yazabilir.
•Kortikosteroid ismiyle da bilinen bu steroidler, bedende doğal olarak oluşan hormonlardır ve beden geliştiricilerin kullandıkları “anabolik steroidler” den farklıdırlar.
•Steroidler, birden fazla tümör tipinin hücrelerini öldürmek için pek az çalışır; fakat, baş ağrısı üzere birtakım belirtileri hafifçeletebilir ve cerrahi yahut ışın tedavisiyle ortaya çıkabilen daha fazla şişliği önler.
Yan Tesirlere Karşı Yapılabilecekler
Yan Tesir
Destekleyici Bakım
Kansızlık
Kırmızı kan hücreleri oluşturan casuslar
Kellik (kalıcı yahut geçici)
Peruklar, türban, başlıklar, şapkalar
Kan pıhtıları
Kan incelticiler
Kabızlık
Ağır lifli besinler, sıvı alımını arttırmak, laksatifler, gaita yumuşatıcılar
İshal
Düşük lifli besinler, yüksek proteinli besinler, sıvı alımını arttırmak, baharatlı yahut bağırsakları rahatsız eden besinlerden kaçınmak, antidiyare ilaçları
Ağız kuruluğu
Şekersiz sakız, buz cipsleri
Yorgunluk
Enerjiyi korumak, işleri devretmek, sık sık kısa dinlenme aralıkları vermek, aktiflikleri öncelik sırasına koymak, yeterli bir beslenme, kâfi kalori almak (Her gün, 450gr başına ortalama 15 kalori. Kilo kaybediyorsanız buna 500 daha ekleyin), günde en az 8 bardak su içmek, ek vitamin gerekli olabilir.
Ateş/enfeksiyon
Ateş için asetaminofen yahut ibuprofen; enfeksiyon için antibiyotikler.
İştah kaybı
Daha küçük öğünler, beslenme ekleri, iştah arttırıcılar
Ağız yaraları
Alkolden (alkol içeren ağız temizleme suları dâhil), tütünden, tuzlu, şekerli, fazlaca sıcak ve fazlaca soğuk besinlerden uzak durmak
Mide bulantısı yahut kusma
Antiemetikler
Bir tümör, beynin kendisinden kaynaklanmışsa birincil beyin tümörü olarak isimlendirilir. kimi vakit kanser beyne akciğer yahut göğüs üzere öbür alanlardan yayılabilir. bu biçimde bu tip tümörler, ikincil (veya metastatik) beyin tümörü olarak isimlendirilir. Başka kanserlerle karşılaştırıldığında beyin tümörleri nispeten az görülmektedir; lakin yerleşimleri ve kimi vakit agresif yapılarından ötürü tehlikeli oldukları düşünülmektedir.
Beyin Tümörlerinin Muhtemel Belirtileri
Beyin tümörleri çoğunlukla olağan beyin dokusuna atak eder yahut baskı yaparlar ve belirtiler de o basınç niçiniyle ortaya çıkar. Beyin tümörünün yerleşim yerine bakılırsa şahısta farklı tipte belirtiler oluşabilir. Fakat, zihinsel hastalıklar dâhil öbür hastalıklar da bu belirtilere niye olmaktadır. Rastgele bir durumda bu belirtilerden birini yahut daha fazlasını yaşarsanız, vakit kaybetmeden hekiminizi aramalısınız.
Baş ağrısı, bilhassa:
-yakın vakitte başlayan yeni bir ağrı
-devamlı bir ağrı
-uyanınca daha makûs olan bir ağrı
•Kusma, bilhassa sabahları daha şiddetliyse
•Kişilikte yahut davranışta değişiklikler
•Zihinsel maharetlerde düşüş:
-hafıza kaybı
-hesap yapma maharetinde bozulma
-yargılamada bozulma
•Yeni başlayan nöbetler
•Nörolojik değişiklikler:
-görme sorunları (çift görüş, azalmış görüş)
-duyma kaybı
-bir beden alanında his azalması yahut güçsüzlük
-konuşma zorlukları
-koordinasyonda azalma, sarsaklık
•Güçsüzlük, uyuşukluk/rehavet, uyanıklığın azalması
•Dil sorunları, yutma kuvvetliğü, hıçkırıklar
•Bozulmuş koku duyusu
•Kontrolsüz yahut fonksiyon bozukluğu olan hareketler, el titremesi
•Menopozdan evvel adet kanamalarının kesilmesi
•Yüz felci
•Gözde anormallikler:
-farklı büyüklüklerde göz bebekleri
-kontrolsüz hareket
-gözkapağı düşmesi
•Sersemlik/kafa karışıklığı, sıra dışı yahut garip davranış
•Solunumda süreksiz durma
Op.Dr. Kerem Bıkmaz Laboratuvar Çalışmaları
Arkansas Üniversitesi Yaşargil Laboratuvarı , Amerika
Beynin İşlevsel Coğrafyası
Beynin farklı alanları, farklı işlevleri denetim eder. Beyin tümörünün belirtileri, etkilenen beyin alanına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Sol temporal lob: İşitme, görme, koku alma, anlayış, gördüğünü yahut duyduğunu hatırlama, sözleri tanıma, kişilik, davranış ve cinsel davranış.
Beyin sapı: Nefes alıp verme, kalp suratı, sindirim, uyanıklık düzeyi, uyku, terleme, kan basıncı, beden sıcaklığı ve istikrar.
Beyincik: İstikrar, duruş, kol ve bacakları kapsayan uyum ve refleks hareketler için hafıza.
Sağ temporal lob: İşitme, koku alma, organize olma, görülen yahut işitilene ağırlaşma, müzikal tonların tanınması, müzik sesleri ve konuşma içermeyen bilgi (mesela, çizimler). Uzun periyotlu hafıza, kişilik, davranış ve cinsel davranış.
Oksipital lob: Görüleni ve görsel imgeleri net olarak yorumlama. Okuma ve yazma, cisimleri bulma, renkleri tanıma, sözleri tanıma, objeleri çizme ve bir cismin hareket edip etmediğini manaya.
Parietal lob: Görme ve dokunma duyusu. Anlayış için farklı duyulardan giren dataların düzenlenmesi, bedenin duysal denetimi, yazı yazma, matematik ve lisan. Bedenin pozisyonlanması, objelerin tutulması ve işitsel ve işitsel olmayan hafıza.
Frontal lob: Bilinçlilik ve dış uyaranlara yanıtlar üzere yüksek zihinsel fonksiyonlar, kişilik. Yutma, salya, ses çıkarma, çiğneme, yüz tabirleri ve eller, kollar, gövde, kalça, bacaklar ve ayaklar için motor uyum.
Beyin Tümörlerinin Özellikleri
Beyin tümörleri, iki ana sınıfta toplanır: gliomlar ve gliom olmayanlar. Aşağıda, hayli çeşitli beyin tümörü tipleri anlatılmaktadır ve tümörünüz hakkında size verilen bilgiyi netleştirmeye yardımcı olabilir.
Gliomlar
Birincil beyin tümörlerinin yaklaşık %46’sı ve birincil omurilik tümörlerinin %23’ü gliomlardır; diğer bir deyişle, glial hücrelerden büyürler. Beyin ortasında gliomlar ekseriyetle serebrumun yarım kürelerinde meydana gelirler fakat başka alanları da, bilhassa optik hudut, beyin sapı ve bilhassa çocuklarda beyinciği etkilerler. Glial hücreler farklı çeşitte olduklarından, gliomlar da birkaç kümeye ayrılırlar.
Astrositomlar
•Tüm birincil beyin tümörlerinin %17sini oluşturan, en sık görülen gliom tipidir.
•Merkezi hudut sisteminde rastgele bir yerde meydana gelebilir. Tedavi çoklukla cerrahi ve ışın tedavisi ve kimi vakit de kemoterapiyi içerir.
•Düşük dereceli astrositomlar nispeten yavaş büyür ve cerrahi ile tümör büsbütün çıkarılabilir.
•Yüksek dereceli asrositomlar, düşük dereceli olanlardan daha süratli büyürler ve ekseriyetle, cerrahi, ışın ve kemoterapinin bir kombinasyonu ile tedavi edilirler.
Çok Biçimli Glioblastomlar
Yüksek dereceli astrositomların bir öbür ismi da glioblastomlardır. Yakındaki dokulara süratle hamle ederler ve epey agresif hücreler içerirler.
Erişkinleri etkileyen en yaygın birincil beyin tümörlerindendirler ve kimi vakit çocukları da etkilerler.
Tipik olarak, cerrahi akabinde, tek başına yahut kemoterapi ile kombine edilmiş ışın tedavisi ile tedavi edilirler.
Beyin Sapı Gliomları
•Beyin sapında yerleşmiş olan bu tümörler, çocukluk tümörlerinin %20’sini, erişkin tümörlerinin de yaklaşık %5’ini oluşturur.
•En epey, 3-10 yaş içindeki çocukları tesirler ve epeyce düşük dereceli astrositomlardan daha süratli büyüyen çok biçimli glioblastomlara dek değişiklik gösterir.
•Beyin sapı gliomları için ekseriyetle cerrahi kullanılmaz; zira beyin sapı epeyce hassastır. Işın tedavisi kimi vakit belirtileri azaltmada yardımcı olur ve tümör büyümesini yavaşlatarak hastanın ömrünü uzatır.
•Beyin sapı gliomları eşit oranda tehlikelidir; lakin düşük dereceli tümörlerin azalma/hafifçeleme dönemleri fazlaca uzun olabilir.
Oligodendrogliomlar
•Nispeten azdırlar; tüm gliomların %5ini temsil ederler ve en epeyce genç erişkinlerde beynin serebral yarımkürelerinde meydana gelirler.
•Düşük dereceli tümörler, cerrahi ile tedavi edilir. Yüksek dereceli tümörlere, cerrahinin akabinde ışın tedavisi uygulanır; buna kimi vakit kemoterapi de eklenir. Işın tedavisine orta seviyede hassastırlar.
Ependimomlar
•Erişkin intrakranyal gliomların yaklaşık %5ini, merkezi hudut sistemindeki çocukluk tümörlerinin de %10unu oluştururlar.
•Oluşum oranları 5 yaşında ve 34 yaşında en yüksek seviyededir.
•%85 civarı kanser yapmaz; birden fazla sonlandırılmıştır, yavaş büyüyen düşük dereceli tümörlerdir.
•Genellikle yalnızca ışın tedavisi uygulanır; kimilerinin cerrahi olarak büsbütün çıkarılması gerektiği biçimde, büsbütün çıkarılamayanlara ışın tedavisi uygulanır.
•
Gliom Olmayanlar
Medullablastomlar yahut Primitif Nöroektodermal Tümörler
•Çocukluktaki tüm beyin tümörlerinin %25ten çoksını temsil ederler. Erişkinlere bakılırsa, çocuklarda daha epeyce meydana gelirler.
•Beynin alt kısmında (beyincik) başlarlar ve omurga yahut bedenin başka kısımlarına yayılırlar.
•Genellikle cerrahi ve ışın tedavisi ile temizlenirler.
•Hızlı büyüyen tümörlerdir; fakat ışın tedavisine ve kemoterapiye epeyce hassastırlar.
Meningiomlar
•Tüm birincil beyin tümörlerinin %27sidir ve erkeklere oranla bayanları daha epey etkileme eğilimindedir.
•Büyürken komşu beyin dokularını sıkıştırır; ekseriyetle güzel huyludur lakin hayatı tehdit edebilir.
•Bazıları yavaş yavaş büyür; fakat kimileri da daha süratli büyürler yahut ani büyüme atakları yaparlar.
•yinelayıp yenidenlamayacağı kestirim edilemez, tertipli takip ve taramalar kıymetlidir.
Schwannomlar
•Genellikle güzel huyludurlar ve mümkünse cerrahi olarak çıkarılırlar.
•Sıkça rastlanan bir tipi (vestibular schwannom yahut akustik nöroma olarak bilinir), sekizinci baş hududunu tesirler. Bu hudut, istikrar ve işitme için değerli hudut hücreleri içermektedir. Bu tip, beynin bir yahut iki tarafında büyüyebilir.
Metastatik Beyin Tümörleri
Akciğerler yahut göğüs üzere, bedenin öbür kısımlarından gelen kanser hücreleri, kan yoluyla beyne ulaşabilir ve ikincil yahut metastatik bir tümör oluşturmaya başlar. Metastatik beyin tümörleri gerçekte, birincil beyin tümörlerinden daha yaygındır. Tedavide ekseriyetle cerrahi ve/veya ışın tedavisi kullanılır.
Beyin Tümörlerinin Teşhisi
Sizde beyin tümörü belirtileri var ise, tabip birtakım testler yapmak isteyecektir. Beyin ortasındaki anormalliklerin tipini ve yerleşimini saptamak için kullanılan gelişmiş birkaç diyagnostik süreç bulunmaktadır.
Merkezi Hudut Sistemi Tümörlerini Etkileyen Kestirimi Etmenler
Histoloji (hücre tipi)
Hastanın yaşı
Tümörün yerleşimi
İşlevsel nörolojik durum
Daha az değerli etmenler:
Metastatik yayılım
Tümör rezeksiyonunun büyüklüğü (cerrahi uygulanan hastalarda)
Nörolojik Kıymetlendirme
•Hastaların birinci nörolojik değerlendirmeleri ekseriyetle bir nörolog yahut hudut cerrahı tarafınca yapılır.
•Değerlendirmeyi yapan kişi, azalmış zihinsel fonksiyon (örn. konsantre olamama, hatırlamada yetersizlik, aritmetik süreçleri yahut sıradan işleri gerçekleştirememe), güçsüzlük, hissizlik, kas tonusunda yetersizlik, reflekslerde değişiklik ve görmede değişikliklerin işaretlerini arayacaktır.
Görüntüleme
•Beynin anatomisini incelemek için, hastalara manyetik rezonans görüntüleme (MRI) yahut bilgisayarlı tomografi (BT) uygulanacaktır.
•Tümörün özelliklerini daha uygun anlayabilmek için(Hızlı mı büyüyor? Sabit mi duruyor? Olağan dokuya atak etti mi? vb.), manyetik rezonans spektrometresi (MRS) ve pozitron emisyon tomografi (PET) üzere ek taramalar da yapılabilir.
•Bu taramalar sonrasındasında her bir hasta için en uygun tedaviyi belirlemek gayesiyle kullanılır.
Biyopsi
Şayet taramalardan net bir teşhis yapılamıyorsa, tümörün tipini tam olarak belirlemek için bir biyopsi yapılabilir.
Lokal anestezi uygulandıktan daha sonra, tümörün küçük bir kesimini almak için kafatasındaki küçük bir delikten uzun bir iğne sokulur.
Tümör örneği, tümörün tipini ve ne kadar agresif olabileceğini belirlemek için kıymetlendirilir.
Biyopsiden elde edilen bilgi sonrasındasında, hasta için en uygun tedavinin ne olduğunu tespit etmek için kullanılır.
Beyin tümörlerinin derecelendirilmesinde iki temel etken dikkate alınır: tümörü yapan hücrelerin tipleri ve tümörün büyüme suratı. Ayrıyeten, hastanın yaşı da değerlidir; hasta ne kadar genç ise, hastalığın seyri o kadar yeterlidir. Daha az olarak, kanserli hücre çeşidinin, büyüme suratının ya da hastanın yaşı kadar değerli olmasa da, çıkarılan dokunun ölçüsü da bir etkendir.
Cerrahi düşünülüyorken, tümörün yerleşimi kıymetlidir; zira kimi alanların, ömür kalitesi, hayat beklentisi ve tedavi tipi üzerinde büyük bir tesiri vardır. Genel sıhhatin ve fizikî durumun düzgün oluşu, sonuçları öngörmede büyük rol oynar; daha genç hastalar daha düzgün seyre sahiptirler.
Beyin Tümörlerinin Tedavisi
Şayet beyin tümörü makûs huylu ise, tedavi gereklidir. Burada, kimi tedavi seçenekleri sıralanmaktadır. Ayrıyeten, biroldukça klinik çalışma, hastaların yeni deher neysel tedavilere ulaşmalarını sağlar.
Cerrahi
•Tümör kütlesini ortadan kaldırmanın en direkt yolu, birincil tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır.
•Cerrah, ekseriyetle bir kranyotomi yapacaktır. Bu operasyonda, beyne ulaşmak için bir modül baş kemiğinin çıkarılmasıyla kafatası boşluğuna girilir. Çıkarılan kemik, cerrahi sürecin sonunda yine yerine takılır.
Işın Tedavisi
•Işın tedavisi, kanserli birden fazla beyin tümöründe başrol oynar.
•İyi huylu tümörler de büyümelerinin denetim edilmesi için ışın gerektirebilirler.
Cerrahi daha sonrası ışın
•Tümörün bütünü cerrahi olarak çıkarılmış gözükse de, etrafındaki beyin dokusunda mikroskopik tümör hücreleri kalır ve bunlar öbür bir yere yayılabilir yahut yeni bir beyin tümörü oluşturabilirler.
•Cerrahi kazıma daha sonrası uygulanan ışının hedefi, kalan tümörün büyüklüğünü azaltmak, büyümesini durdurmak yahut her ikisidir.
•Eğer tümörün tamamı inançlı bir biçimde çıkarılamazsa, sıklıkla cerrahi daha sonrası ışın önerilir.
Cerrahi uygun olmadığında ışın
•Cerrahi ile ulaşılamayan yahut ışına bilhassa karşılık verdiği düşünülen niteliklere sahip tümörler için cerrahi yerine ışın kullanılabilir.
Brakiterapi
•Tümörlere seçici olarak yüksek dozda ışın verme prosedürüdür.
•Çoğunlukla metal taneler yahut çubuklar biçiminde olan bağımsız radyoaktif kaynaklar, tümör yahut tümör çukuru içine ya da yakınına yerleştirilir.
•Çoğunlukla bilgisayar sayesinde radyoaktif kaynağı tam olarak yerleştirmek, sağlıklı dokunun ışına daha az maruz kalmasını ve tümörün aldığı ışının dozunun en yüksek seviyede olmasını sağlar.
•Brakiterapi, cerrahi ve/veya kemoterapi ile bir ortada kullanılabilir.
Işın ve Kemoterapi
•Kemoterapiyi ışın tedavisi ile birlikte kullanmak, yüksek seviyeli tümörü olan birtakım hastalar için yararlıdır.
•Kemoterapi, bir yahut daha fazla ilacı içerebilir ve döngüsel olarak verilmektedir (mesela, 3 hafta boyunca günde bir kere, akabinde, yeni hücreler yapmak için 1 haftalık dinlenme devri ).
•Kemoterapi, ağızdan, damardan, öteki bir infüzyon usulüyle yahut direkt beyne yerleştirilmiş bir katman formunda uygulanabilir.
Gamma Bıçağı (Sterotaktik ışın tedavisi)
•Gamma bıçağı gerçekte, yüksek derecede odaklanmış, eni dar olan kobalt gamma ışını demetleridir.
•Cerrahiye karşı bir seçenek olan bu uygulama, bir kesiye gerek kalmadan, direkt beyin anormalliklerini tahrip eder.
•İyi ve berbat huylu tümörleri, metastatik tümörleri ve başka vasküler yapı bozukluklarını tedavi etmek için kullanılmaktadır.
•Hastalarda yan tesirler daha azdır ve konvansiyonel cerrahiye göre güzelleşme müddeti daha kısadır.
•Cerrahi tipik olarak 30 dakika ve 3 saat içinde sürer ve hastaların birçok birebir gün meskene dönebilir.
Tedavinin Yan Tesirleri
Beyin tümörü tedavisinin yan tesirleri olabilir. kimi vakit yan tesirler ani olur yahut birkaç gün ortasında gelişebilir. Yan tesirlerin ciddiyeti ilacın dozu yahut tedavinin uzunluğu ile ilgili olabilir.
Kemoterapi
Kemoterapi ilaçları, süratli büyüyen hücreleri öldürmek için yapılmıştır. Fakat, bu ilaçlar tüm bedende dolaştıklarından, olağan, sağlıklı hücreleri de etkileyebilirler. Sağlıklı dokunun hasarı, yan tesirlere yol açar.
Kemoterapiye yaşlı hastaların daha az yeterli tahammül edip edemeyebilecekleri meçhuldür. Yaşlı hastaların kullandığı biroldukça ilaç ve öteki tıbbi problemler üzere kimi durumlar, kanser tedavisini zorlaştırabilir. Lakin, bir çalışmaya nazaran, tıbbi komplikasyonları olmayan yaşlı kanser hastaları, genç hastalarla tıpkı düzeyde toksisite ve yarar sağlayabilirler.
•Kemoterapi süratli büyüyen hücreleri hedeflediğinden, saç kökleri, kemik iliği ve mide hücreleri üzere süratli bölünen olağan hücreler de etkilenir. Yan tesir olarak, kellik, mide bulantısı, kusma ve ishal ortaya çıkar.
•Kemoterapi ayrıyeten, anemiye bağlı güçsüzlük, ateş ve enfeksiyona yol açar; zira bağışıklık sistemi ilaçlar niçiniyle zayıflamıştır.
Işın Tedavisi
Beyin tümörü için ışın tedavisinin yan tesirleri, tümörün etrafındaki olağan beyin dokusuna radyasyonın yaptığı tesirle ortaya çıkar.
•Işın tedavisinin birinci uygulamasından kısa bir süre daha sonra hastalarda baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, uyku hali, ateş ortaya çıkabilir ve tümörle bağlı nörolojik belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tedavi ilerlerken gittikçe daha yavaşça hale gelmelidir.
•Işın tedavisine başladıktan daha sonraki birkaç hafta ile birkaç ay ortasında belirtiler berbatlaşabilir. Bu belirtiler, tümörün ilerlediğini gösterebilir. sebebin tümör mü yoksa tedavi mi olduğunu saptamak için bu belirtileri bir süre boyunca gözlemlemek gereklidir.
•Işın tedavisinin özelliğine bağlı olarak, tedaviden aylar yahut yıllar daha sonra geç periyot ışın tesirleri gelişebilir. Yaşadığınız rastgele bir belirtinin bir kaydını almak yahut bir günlük tutmak güzel olur; bu biçimdece belirtileri hekimle konuşabilirsiniz.
Cerrrahi ve Öbür Tedaviler
•Cerrahi ve ışın, tümör etrafındaki beynin ödemine (şişlik) niye olabilir.
•Şişlik, çevreleyen beyin dokularında basınca niye olur ve baş ağrısı, uykusuzluk ve diğer önemli meseleler yaratır.
•Bu sıkıntıları önlemek için hekiminiz steroidler yazabilir.
•Kortikosteroid ismiyle da bilinen bu steroidler, bedende doğal olarak oluşan hormonlardır ve beden geliştiricilerin kullandıkları “anabolik steroidler” den farklıdırlar.
•Steroidler, birden fazla tümör tipinin hücrelerini öldürmek için pek az çalışır; fakat, baş ağrısı üzere birtakım belirtileri hafifçeletebilir ve cerrahi yahut ışın tedavisiyle ortaya çıkabilen daha fazla şişliği önler.
Yan Tesirlere Karşı Yapılabilecekler
Yan Tesir
Destekleyici Bakım
Kansızlık
Kırmızı kan hücreleri oluşturan casuslar
Kellik (kalıcı yahut geçici)
Peruklar, türban, başlıklar, şapkalar
Kan pıhtıları
Kan incelticiler
Kabızlık
Ağır lifli besinler, sıvı alımını arttırmak, laksatifler, gaita yumuşatıcılar
İshal
Düşük lifli besinler, yüksek proteinli besinler, sıvı alımını arttırmak, baharatlı yahut bağırsakları rahatsız eden besinlerden kaçınmak, antidiyare ilaçları
Ağız kuruluğu
Şekersiz sakız, buz cipsleri
Yorgunluk
Enerjiyi korumak, işleri devretmek, sık sık kısa dinlenme aralıkları vermek, aktiflikleri öncelik sırasına koymak, yeterli bir beslenme, kâfi kalori almak (Her gün, 450gr başına ortalama 15 kalori. Kilo kaybediyorsanız buna 500 daha ekleyin), günde en az 8 bardak su içmek, ek vitamin gerekli olabilir.
Ateş/enfeksiyon
Ateş için asetaminofen yahut ibuprofen; enfeksiyon için antibiyotikler.
İştah kaybı
Daha küçük öğünler, beslenme ekleri, iştah arttırıcılar
Ağız yaraları
Alkolden (alkol içeren ağız temizleme suları dâhil), tütünden, tuzlu, şekerli, fazlaca sıcak ve fazlaca soğuk besinlerden uzak durmak
Mide bulantısı yahut kusma
Antiemetikler