Yeni liderle birinci görüşme: Asıl soru Biden’in ne kadar zorlayacağı Didem Mercan
ABD Lideri Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Haziran’da bir ortaya geleceğinin açıklanmasının akabinde gözler Ankara-Washington içindeki diplomatik trafiğe çevrildi.
NATO Doruğu’na katılacak olan Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Lideri Biden 14 Haziran tarihinde Brüksel’de bir ikili görüşme yapacak. toplantıda hangi mevzular ele alınacak ve toplantıdan hangi bildiriler çıkacak? Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Dr. Paul Levin ve Jönköping Üniversitesi’nden Doçent Marco Nilsson ikili görüşme öncesi değerlendirmelerde bulundu.
Biden’ın, Erdoğan’ı aramadan evvel üç ay bekleyerek esasen net bir bildiri verdiğini belirten Levin, “Mesaj, Türkiye’nin ABD dış siyasetinde önceliksizleştirilmesi ve Erdoğan’ın Biden ile Trump’la (ve birinci devrinde Obama’yla) kurduğu yakın ilgiye sahip olmayı bekleyemeyeceğiydi” dedi.
Dr. Paul Levin
Levin, Beyaz Saray’ın dediği üzere iki başkanın “iki taraflı ve bölgesel problemlerin tamamını” tartışmayı planlandığını belirtirken, “Tahminimce görüşme, Türkiye’nin Rus S-400 füzelerini satın alması, ABD’nin Suriye’de SDG’ye (Suriye Demokratik Güçleri) dayanağı ve Doğu Akdeniz’de Türkiye ile Yunanistan içindeki tansiyon üzere ikisinin anlaşamadığı kimi mevzuları içeriyor. Biden, insan hakları ve demokrasiyi dış siyasetinin merkezi haline getirdi, bu yüzden Biden’dan, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesini ve başka misal hususları, tahminen de Osman Kavala’nın devam eden tutukluluğu ve HDP’ye yönelik baskıyı gündeme getirmesini bekliyorum. Buradaki asıl soru, Biden’ın bu konularda ne kadar zorlayacağıdır’’ dedi.
Her iki tarafın da münasebetin daha da berbata gitmesini istemeyeceğini ve bu yüzden iş birliği yapabilecekleri alanlar bulmaya çalışacaklarını düşündüğünü vurgulayan Levin, Türkiye’nin, Ukrayna’ya ve NATO üyesi Polonya’ya silah satışını vurgulayabileceğini söylemiş oldu ve ekledi: “İki taraf da, tahminen Kabil’deki havaalanını garanti altına almak için, ABD birliklerinin geri çekilmesinden daha sonra Türk birliklerinin Afganistan’da kalması konusunda bir muahede bulmaya çalışabilir.”
Levin, teorik olarak, Türkiye’nin S-400’ler konusundaki taviz karşılığında ABD’nin SDG/PYD’ye verdiği dayanağı bıraktığı bir mutabakat düşünülebileceğini lakin Biden’ın bunu yapmak isteyeceğinden kuşkulu olduğunu lisana getirdi ve “Etik olup olmayacağının yanı sıra, Suriye’deki Kürtleri terk ettiği için partisinin ortasından ve haricinden sert tenkitlerle karşılaşabilir” dedi.
‘ANKARA’NIN WASHİNGTON’DA YAHUT BRÜKSEL’DE ÇOK AZ ARKADAŞI KALDI’
Bu görüşmenin Türkiye-ABD içindeki bağlantılarda yeni bir devrin başlangıcı olup olmayacağına ait sorularımızı yanıtlayan Levin, “ABD-Türkiye bağlantılarının şimdiden yeni bir periyoda girdiğini düşünüyorum. Türkiye artık Sovyetler Birliği’nin güney kanadındaki vazgeçilmez NATO müttefiki ya da 11 Eylül daha sonrası devirde Müslüman çoğunluğun bulunduğu demokrasi modeli değil. Rusya ile flört eden ve sistemli olarak başka NATO üyeleriyle çatışmaya giren yahut bölgesel çatışmalara dahil olan İslamcı ve milliyetçi otoriter bir devlet durumunda. ABD dış siyaset kurumu, Ermeni Soykırımı üzere konularda Türkiye’ye karşı daha sert sınırlar isteyen kongre üyelerini ve başkalarını dizginledi. Bugün tıpkı kuruluş, Türkiye’nin kıymetli bir bölgesel aktör olduğunu hâlâ kabul edebilir, lakin epeyce az siyasi sermaye yahut itimat var. Ankara’nın Washington’da yahut Brüksel’de fazlaca az arkadaşı kaldı’’ dedi.
‘ERDOĞAN TOPLANTIYA SİYASAL OLARAK ZAYIFLAMIŞ BİR FORMDA GİRİYOR’
Türkiye tarafınca bakıldığında, 2016 darbe teşebbüsünden bu yana ve ABD’nin Suriye’de SDG’ye dayanağını sürdürmesi niçiniyle ABD’ye derin bir güvensizlik olduğunu belirten Levin, “Erdoğan bu toplantıya siyasi olarak zayıflamış ve milletlerarası alanda izole edilmiş bir biçimde giriyor, bu yüzden bir dizi mevzuda uzlaşmaya istekli olmalı. Lakin havuz medyası ve önde gelen AKP siyasetçileri o kadar uzun vakittir ABD’yi ve Batı’yı tüm kötülüklerin kaynağı olarak gösteriyorlar ki, bu cins ödünler muhtemelen taktiksel ve kısa ömürlü olacak” dedi.
‘İLİŞKİLERİN ESKİ HALİNE DÖNMESİ PEK MÜMKÜN DEĞİL’
Biden periyodunda Türkiye ile ABD içindeki bağlantıların nasıl şekilleneceğine ait de değerlendirmelerde bulunan Levin kelamlarını şöyle sonlandırdı: “Her iki başkanın de toplantının başarılı olduğunu ve birfazlaca bahiste ortak paydada buluştuklarını ileri sürerek çıkması kuvvetle mümkündür. Lakin gerçek şu ki, münasebetin eski haline dönmesi pek mümkün değil.”
‘ABD VE NATO’NUN TÜRKİYE’YE GEREKSİNİMİ VAR’
Jönköping Üniversitesi’nden Doçent Marco Nilsson’a nazaranyse Biden’ın ana iletisinin Türkiye’yi taraf seçmeye teşvik etmek olacağını belirten Nilsson, “ABD’nin Suriye’deki Kürt kümelerle iş birliği yapma ve Gülen’i iade etmeyi reddetme siyasetleri Türkiye’yi rahatsız etti ve Amerikan aksisi telaffuzlara yol açtı. Öte yandan, Türkiye’de milliyetçi siyasi takviyenin toplanmasına da yardımcı oldu ve Ankara’nın Moskova ile gelişen bağlarını yasallaştırdı. Trump idaresi sırasında ABD, sonunda iki ülke içindeki alakayı ve NATO’nun ahengini baltalayacak olsa bile, Erdoğan’ın yeni dış siyasetine göz yumdu. Biden Türkiye’ye karşı daha sert olacak olsa da, Türkiye’ye bir çıkış stratejisi önermeli zira ABD ve NATO’nun Rusya’ya karşı Türkiye’ye muhtaçlığı var. Erdoğan bunu biliyor lakin çıkış stratejisinin ne olabileceğine dair net sinyaller gelmedi. Türkiye’nin zayıf ekonomik durumu ABD’nin işine yaradı ve Erdoğan’ın yaklaşan toplantıya kadar ipuçlarını beklemesine müsaade verdi’’ dedi.
‘UZLAŞMA, TÜRKİYE’NİN EKONOMİK DÜŞÜNCELERİNİ İÇEREN SİYASETLER OLABİLİR’
Doçent Marco Nilsson
Ermeni soykırımına ait Kongre kararlarının Ankara’da protestolara yol açtığına fakat bu kararların özel tartışmalara hakim olmasının pek mümkün olmayacağına vurgu yapan Nilsson, “Erdoğan, sonucun geri alınmasının olası olmadığını biliyor ve elinde Rus S-400 füze sistemini çalışır hale getirmek ve Suriye’deki YPG’yi zayıflatmak üzere daha acil sıkıntıları var. Biden, Türkiye’deki insan hakları durumundan telaş duyuyor, lakin bununla birlikte, Türkiye’nin Rusya ile yakın bağları ve Suriye’deki Türk siyasetleri üzere odaklanması gereken daha acil soruları olduğuna inanıyor. Fakat, Erdoğan’ın görüşmeden eli boş gelmemesi için bir cins uzlaşma arayışına girilmesi olası. Biden idaresinin gayelerine daha açık bir biçimde yaklaşmanın karşılığında, uzlaşma, Türkiye’nin ekonomik badirelerden en makûs yan tesirlerinden kaçınmasına yardımcı olacak ekonomik siyasetleri içerebilir. Biden, yaptırım tehdidinin ve ekonomik yardım vaatlerinin en güzel bahtı olduğuna inanıyor’’ dedi.
Türkiye-ABD ilgilerinin gelecekte nasıl şekilleneceğini de kıymetlendiren Nilsson, “Toplantının ABD-Türkiye bağlantılarını bir gecede sıfırlaması pek mümkün değil. ABD ile tıpkı ekonomik güce sahip olmasa da, bu biçimde bir yakınlaşma mümkünlüğünü azaltmak Rusya’nın çıkarınadır. ötürüsıyla ABD-Türkiye bağlarının geleceği, Washington, Ankara ve Moskova’nın çıkarları ve aksiyonları içinde daima bir dengeleme hareketi olacaktır. Bu nazaranvde başarılı olmak için Türkiye, kendisini Rusya’yı denetim altına alma konusunda sağlam bir ortak olarak sunmalı ve bir daha de, mesela, Suriye’de, kendi çıkarlarına uygun olduğunda Rusya ile işbirliği yapma seçeneğini korumalıdır” biçiminde konuştu.
ABD Lideri Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Haziran’da bir ortaya geleceğinin açıklanmasının akabinde gözler Ankara-Washington içindeki diplomatik trafiğe çevrildi.
NATO Doruğu’na katılacak olan Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Lideri Biden 14 Haziran tarihinde Brüksel’de bir ikili görüşme yapacak. toplantıda hangi mevzular ele alınacak ve toplantıdan hangi bildiriler çıkacak? Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Yöneticisi Dr. Paul Levin ve Jönköping Üniversitesi’nden Doçent Marco Nilsson ikili görüşme öncesi değerlendirmelerde bulundu.
Biden’ın, Erdoğan’ı aramadan evvel üç ay bekleyerek esasen net bir bildiri verdiğini belirten Levin, “Mesaj, Türkiye’nin ABD dış siyasetinde önceliksizleştirilmesi ve Erdoğan’ın Biden ile Trump’la (ve birinci devrinde Obama’yla) kurduğu yakın ilgiye sahip olmayı bekleyemeyeceğiydi” dedi.
Dr. Paul Levin
Levin, Beyaz Saray’ın dediği üzere iki başkanın “iki taraflı ve bölgesel problemlerin tamamını” tartışmayı planlandığını belirtirken, “Tahminimce görüşme, Türkiye’nin Rus S-400 füzelerini satın alması, ABD’nin Suriye’de SDG’ye (Suriye Demokratik Güçleri) dayanağı ve Doğu Akdeniz’de Türkiye ile Yunanistan içindeki tansiyon üzere ikisinin anlaşamadığı kimi mevzuları içeriyor. Biden, insan hakları ve demokrasiyi dış siyasetinin merkezi haline getirdi, bu yüzden Biden’dan, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesini ve başka misal hususları, tahminen de Osman Kavala’nın devam eden tutukluluğu ve HDP’ye yönelik baskıyı gündeme getirmesini bekliyorum. Buradaki asıl soru, Biden’ın bu konularda ne kadar zorlayacağıdır’’ dedi.
Her iki tarafın da münasebetin daha da berbata gitmesini istemeyeceğini ve bu yüzden iş birliği yapabilecekleri alanlar bulmaya çalışacaklarını düşündüğünü vurgulayan Levin, Türkiye’nin, Ukrayna’ya ve NATO üyesi Polonya’ya silah satışını vurgulayabileceğini söylemiş oldu ve ekledi: “İki taraf da, tahminen Kabil’deki havaalanını garanti altına almak için, ABD birliklerinin geri çekilmesinden daha sonra Türk birliklerinin Afganistan’da kalması konusunda bir muahede bulmaya çalışabilir.”
Levin, teorik olarak, Türkiye’nin S-400’ler konusundaki taviz karşılığında ABD’nin SDG/PYD’ye verdiği dayanağı bıraktığı bir mutabakat düşünülebileceğini lakin Biden’ın bunu yapmak isteyeceğinden kuşkulu olduğunu lisana getirdi ve “Etik olup olmayacağının yanı sıra, Suriye’deki Kürtleri terk ettiği için partisinin ortasından ve haricinden sert tenkitlerle karşılaşabilir” dedi.
‘ANKARA’NIN WASHİNGTON’DA YAHUT BRÜKSEL’DE ÇOK AZ ARKADAŞI KALDI’
Bu görüşmenin Türkiye-ABD içindeki bağlantılarda yeni bir devrin başlangıcı olup olmayacağına ait sorularımızı yanıtlayan Levin, “ABD-Türkiye bağlantılarının şimdiden yeni bir periyoda girdiğini düşünüyorum. Türkiye artık Sovyetler Birliği’nin güney kanadındaki vazgeçilmez NATO müttefiki ya da 11 Eylül daha sonrası devirde Müslüman çoğunluğun bulunduğu demokrasi modeli değil. Rusya ile flört eden ve sistemli olarak başka NATO üyeleriyle çatışmaya giren yahut bölgesel çatışmalara dahil olan İslamcı ve milliyetçi otoriter bir devlet durumunda. ABD dış siyaset kurumu, Ermeni Soykırımı üzere konularda Türkiye’ye karşı daha sert sınırlar isteyen kongre üyelerini ve başkalarını dizginledi. Bugün tıpkı kuruluş, Türkiye’nin kıymetli bir bölgesel aktör olduğunu hâlâ kabul edebilir, lakin epeyce az siyasi sermaye yahut itimat var. Ankara’nın Washington’da yahut Brüksel’de fazlaca az arkadaşı kaldı’’ dedi.
‘ERDOĞAN TOPLANTIYA SİYASAL OLARAK ZAYIFLAMIŞ BİR FORMDA GİRİYOR’
Türkiye tarafınca bakıldığında, 2016 darbe teşebbüsünden bu yana ve ABD’nin Suriye’de SDG’ye dayanağını sürdürmesi niçiniyle ABD’ye derin bir güvensizlik olduğunu belirten Levin, “Erdoğan bu toplantıya siyasi olarak zayıflamış ve milletlerarası alanda izole edilmiş bir biçimde giriyor, bu yüzden bir dizi mevzuda uzlaşmaya istekli olmalı. Lakin havuz medyası ve önde gelen AKP siyasetçileri o kadar uzun vakittir ABD’yi ve Batı’yı tüm kötülüklerin kaynağı olarak gösteriyorlar ki, bu cins ödünler muhtemelen taktiksel ve kısa ömürlü olacak” dedi.
‘İLİŞKİLERİN ESKİ HALİNE DÖNMESİ PEK MÜMKÜN DEĞİL’
Biden periyodunda Türkiye ile ABD içindeki bağlantıların nasıl şekilleneceğine ait de değerlendirmelerde bulunan Levin kelamlarını şöyle sonlandırdı: “Her iki başkanın de toplantının başarılı olduğunu ve birfazlaca bahiste ortak paydada buluştuklarını ileri sürerek çıkması kuvvetle mümkündür. Lakin gerçek şu ki, münasebetin eski haline dönmesi pek mümkün değil.”
‘ABD VE NATO’NUN TÜRKİYE’YE GEREKSİNİMİ VAR’
Jönköping Üniversitesi’nden Doçent Marco Nilsson’a nazaranyse Biden’ın ana iletisinin Türkiye’yi taraf seçmeye teşvik etmek olacağını belirten Nilsson, “ABD’nin Suriye’deki Kürt kümelerle iş birliği yapma ve Gülen’i iade etmeyi reddetme siyasetleri Türkiye’yi rahatsız etti ve Amerikan aksisi telaffuzlara yol açtı. Öte yandan, Türkiye’de milliyetçi siyasi takviyenin toplanmasına da yardımcı oldu ve Ankara’nın Moskova ile gelişen bağlarını yasallaştırdı. Trump idaresi sırasında ABD, sonunda iki ülke içindeki alakayı ve NATO’nun ahengini baltalayacak olsa bile, Erdoğan’ın yeni dış siyasetine göz yumdu. Biden Türkiye’ye karşı daha sert olacak olsa da, Türkiye’ye bir çıkış stratejisi önermeli zira ABD ve NATO’nun Rusya’ya karşı Türkiye’ye muhtaçlığı var. Erdoğan bunu biliyor lakin çıkış stratejisinin ne olabileceğine dair net sinyaller gelmedi. Türkiye’nin zayıf ekonomik durumu ABD’nin işine yaradı ve Erdoğan’ın yaklaşan toplantıya kadar ipuçlarını beklemesine müsaade verdi’’ dedi.
‘UZLAŞMA, TÜRKİYE’NİN EKONOMİK DÜŞÜNCELERİNİ İÇEREN SİYASETLER OLABİLİR’
Doçent Marco Nilsson
Ermeni soykırımına ait Kongre kararlarının Ankara’da protestolara yol açtığına fakat bu kararların özel tartışmalara hakim olmasının pek mümkün olmayacağına vurgu yapan Nilsson, “Erdoğan, sonucun geri alınmasının olası olmadığını biliyor ve elinde Rus S-400 füze sistemini çalışır hale getirmek ve Suriye’deki YPG’yi zayıflatmak üzere daha acil sıkıntıları var. Biden, Türkiye’deki insan hakları durumundan telaş duyuyor, lakin bununla birlikte, Türkiye’nin Rusya ile yakın bağları ve Suriye’deki Türk siyasetleri üzere odaklanması gereken daha acil soruları olduğuna inanıyor. Fakat, Erdoğan’ın görüşmeden eli boş gelmemesi için bir cins uzlaşma arayışına girilmesi olası. Biden idaresinin gayelerine daha açık bir biçimde yaklaşmanın karşılığında, uzlaşma, Türkiye’nin ekonomik badirelerden en makûs yan tesirlerinden kaçınmasına yardımcı olacak ekonomik siyasetleri içerebilir. Biden, yaptırım tehdidinin ve ekonomik yardım vaatlerinin en güzel bahtı olduğuna inanıyor’’ dedi.
Türkiye-ABD ilgilerinin gelecekte nasıl şekilleneceğini de kıymetlendiren Nilsson, “Toplantının ABD-Türkiye bağlantılarını bir gecede sıfırlaması pek mümkün değil. ABD ile tıpkı ekonomik güce sahip olmasa da, bu biçimde bir yakınlaşma mümkünlüğünü azaltmak Rusya’nın çıkarınadır. ötürüsıyla ABD-Türkiye bağlarının geleceği, Washington, Ankara ve Moskova’nın çıkarları ve aksiyonları içinde daima bir dengeleme hareketi olacaktır. Bu nazaranvde başarılı olmak için Türkiye, kendisini Rusya’yı denetim altına alma konusunda sağlam bir ortak olarak sunmalı ve bir daha de, mesela, Suriye’de, kendi çıkarlarına uygun olduğunda Rusya ile işbirliği yapma seçeneğini korumalıdır” biçiminde konuştu.