‘Yarının Türkiye’si Mutabakat Metni’ seçmende nasıl karşılık bulur? ANKARA– CHP, UYGUN Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ile Demokrasi ve Atılım Partisi’nin uzun müddettir üzerinde çalıştığı “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni” 6 siyasi partinin genel liderinin iştirakiyle Ankara’da kamuoyuna belirtildi.
Kamuoyu araştırmacıları ve uzmanlar, yargıdan temel hak ve özgürlüklere, seçim kanunundan basın özgürlüğüne, bayan haklarından OHAL düzenlemelerine kadar biroldukça alanda yeni adımları taahhüt eden 6 siyasi partinin ortak metnini, bunun seçmenler üstündeki yansımasının nasıl olacağını kıymetlendirdi.
‘SORUNLARA DOKUNAN, DOKUNMAYA YÜREK GÖSTERMİŞ BİR METİN’
‘Yarının Türkiye’si Mutabakat Metni’ programını Ankara’da takip eden isimler içinde siyasal irtibat uzmanı İbrahim Uslu da yer aldı. Uslu, 6 siyasi partinin genel lider yardımcılarının okuduğu metnin satır ortalarındaki birtakım sözlerin salondaki yansımalarını kıymetlendirdi.
Yargı bağımsızlığı, temel haklar ve özgürlükler, cumhurbaşkanının tarafsız olması, bayan hakları üzere muhalefetin lisana getirdiği kısımların salonda daha epey dikkat çektiğini vurgulayan Uslu, “Salonun verdiği reaksiyonlara baktığınızda toplumun nelere hassas olduğunu ve neleri özlediğini görüyordunuz” dedi. 6 siyasi partinin hazırladığı metinle, toplumun beklentilerine uygun bir sistem tasarımı ortaya koyduğunu belirten Uslu kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Bu sistem birinci defa Türkiye’de icat edilen bir sistem değil. Parlamenter sistem aslına bakarsan dünyadaki örneklerine uygun hale getiriliyor. Bizde bugüne kadar sorun, en azından 82 Anayasası’ndan daha sonra, parlamenter sistemin hiç uygulanmamış olmasıydı. Eski sistemimiz de parlamenter sistemdi ancak yürütme iki başlıydı. Bu açıklanan metinle iş doğrusuna çevrilip yürütme tek başlı tanım ediliyor ve cumhurbaşkanına sembolik yetki öngörülüyor. Hakem (cumhurbaşkanı), uzlaştırıcı, arabulucu rolünde ve birlik ile dirliği temsil ediyor. 6 siyasi parti dünya standartlarında bir parlamenter sistem modeli anlattılar. Bu niçinle 6 siyasi partinin deklare ettiğı metni yerinde ve gereksinimleri tespit etmiş buldum. Sıkıntılara sahiden dokunan, dokunmaya yürek göstermiş bir metin.”
İbrahim Uslu
‘SEÇMEN esasen TERCİHİNİ YAPMIŞ DURUMDA’
6 siyasi partinin üzerinde uzlaştığı ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ çalışmasının seçmenlerde nasıl karşılık bulacağı da merak konusu. Bu noktada kıymetli olanın “oy oranlarının artması” değil “seçmenin muhalefete duyduğu itimadın koruma edilmesi” olduğuna dikkat çeken Uslu, değerlendirmelerini şu sözlerle sürdürdü:
“Biroldukca araştırma birebir şeyi gösteriyor, seçmen uzun vakittir parlamenter sistemi destekliyor. ‘Bugün seçim olsa parlamenter sistemi mi desteklersiniz yoksa başkanlık sistemini mi desteklersiniz’ sorularına yaklaşık yüzde 60 ‘parlamenter sistem’ karşılığı veriyor. ötürüsıyla seçmen aslına bakarsan tercihini yapmış durumda. Şayet siyasi partiler bu beklentilere cevap veremeselerdi seçmenin itimadını kaybederlerdi. Artık seçmenin o taleplerini algıladıklarını, ona bir tahlille geldiklerini gösterdiler. Tahminen oy artışı değil lakin seçmenin itimadına sahip olma, yarın için umutlarını pekiştirme üzere bir bakılırsav olacak.”
‘METİN SEÇMENE YANSIYACAKTIR FAKAT GERÇEK ANLATMAK GEREKİYOR’
Avrasya Araştırma Lideri Kemal Özkiraz da parlamenter sistem metnini Ankara’da, Bilkent Otel’de takip eden kamuoyu araştırmacıları içindeydı. Ortak metnin ana sınırlarıyla fazlaca güzel olduğunu söz eden Özkiraz, “Kadın hakları ve etraf hakları sıkıntıları üst seviyede işlenmiş bir metinle karşılaştık. Yolsuzluklarla uğraş iktisadın baş konusu ve hayli başarılı bir biçimde işlenmiş. Merkez Bankası bağımsızlığı ve denetleyici kurumların özerkliğine de başarılı bir biçimde odaklanılmış” dedi.
Kemal Özkiraz
Özkiraz’a göre 6 siyasi partinin hazırladığı mutabakat metninin, seçim devrinde seçim vaatleriyle bir arada gerçek işlenmesi gerekiyor. Fakat bu sağlandığında oy manasında önemli karşılık bulunabileceğini tabir eden Özkiraz, “Türkiye’de parlamenter sistemi isteyen bireyler yüzde 60’ın üzerinde. Bu seçmene bu oluşturulan başlıklar yeterli anlatılabilirse, insanların muhtaçlığı olan seçim vaatleriyle bir arada sunulabilirse epeyce tesirli olacağını düşünüyorum. Metin seçmene kesinlikle yansıyacaktır ancak gerçek anlatmak gerekiyor. Seçime kadar bunların biraz daha kısa metinler halinde vatandaşa anlatılıp, aktarılması durumunda bu partilere katkı sağlayacağını düşünüyorum” diye konuştu.
‘KARARI NET OLMAYANLARA BİRİNCİ SİNYAL’
Toplumsal Tesir Araştırmaları Merkezi (TEAM) Yöneticisi Ulaş Tol’a göre kamuoyu, 6 siyasi partinin oluşturduğu cinsten beraberliklere, çoğunluk gücü oluşturmaya olumlu yansılar verir. Farklı yapılardan oluşan partilerin bir ortaya gelmesinin yarattığı bir güç olduğunu tabir eden Tol, “Çok temel meseleleri çözmek için birlikte çalışma imgesinin getirdiği bir olumlu tesir var” dedi. Seçmenlerin direkt bir tesir noktasında “ihtiyatlı” yaklaşacağını belirten Tol, “Seçmen nereye gittiğinizi izleyecektir. Somut problemlerde bu beraberliğin nasıl davranacağına bakacaktır” diye konuştu.
Ulaş Tol
Altı siyasi partinin ortak metninin, ileriki periyotta atacakları somut adımlarla seçmende karşılığının daha somutlaşacağını belirten Tol, “Seçmenin, bilhassa de sonucu net olmayan, sonucu net olsa da tereddütte olan seçmenin, muhalefetin idare marifetine dair bir tasası vardı. ‘İktidar yönetemiyor lakin muhalefetin de yöneteceğine emin değilim’ denilen bir tasa vardı. Partilerin bu adımını, bu tasanın giderilmesine yönelik değerli bir atak olarak görüyorum. Metin kararsızlara, sonucu net olmayan seçmene birinci sinyal” dedi. Tol kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Sadece kararsız diye de düşünmemek gerekir. Sonuçta kıymetli bir kesim de iktidardan rahatsız olduğu biçimde iktidarı desteklemeye devam ediyor. Bunun bir sebebi seçeneksizlikti. O niçinle yalnızca kararsız değil seçeneksizlik niçiniyle muhalefete yönelmeyen seçmenin üzerinde bir tesir potansiyeli var. Bu seçmende çabucak bir dönüşüme yol açmasa bile kulağını açacaktır. Mahallî seçimlerde de bu bu biçimde oldu. Muhalefet seçmen üzerinde çabucak bir tesir oluşturmadı. Fakat vakit içinde kulağını açan seçmeni etkilemeyi başardı. Bundan daha sonraki performans için birinci girişi yapma fırsatı sağlar diye görülüyor. Bunu kamuoyu araştırmalarıyla takip etmemiz lazım.”
‘MUHALEFET, HAYAT GERÇEKLİĞİNE DAİR PERSPEKTİF ORTAYA KOYMAKTAN ÇEKİNİYOR’
GENAR Araştırma Şirketi İdare Şurası Lideri İhsan Aktaş’a göre, altı siyasi partinin temsilcileri ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’in ne manaya geldiğini anlatmaya dair hayli bir mesai harcayacak. Muhalefetin bu teşebbüsünü “açmaz” olarak pahalandıran Aktaş, muhalefetin iktidara “Kardeşim millet aç” derken parlamenter sistem tartışması yaptığını, muhalefetin gerçek sorunlardan çıkarak “entelektüel” mevzulara eğildiğini söylemiş oldu.
Muhalefet partilerinin “hayat gerçekliğine”, “ülke siyasetine” ve “siyasi çözümlere” dair bir perspektif ortaya koymaktan çekindiğini savunan Aktaş, “Bu şuurlu bir çekingenlik de olabilir, ortaya koyamamak da olabilir. Burada şu usul bir sorun ortaya çıkıyor. Siyasi partiler tavır bakımından birbirlerinden epeyce farklı olduğu için, mesela dış siyasette bir perspektif ortaya konulduğu vakit bu bir sürü zıtlıklar ortaya çıkaracak. Siyaset üretmeye başladıkları vakit sorun oluşacak. Bir de millet şunu bekleyecek. ‘Tamam bir ortaya geldiniz, pekala ne olacak? Benim sıkıntımı kim hangi projeyle çözecek?’ Bence vatandaş finalde, yani seçime yaklaşıldığı vakit bu soruyu soruyor. Vatandaşların seçim çizgisine girildikçe buna daha fazlaca odaklanacağını düşünüyorum” diye konuştu.
İhsan Aktaş
‘6 PARTİ DAHA KIYMETLİ BİR ÇERÇEVEYLE TOPLUMUN KARŞISINA ÇIKABİLİRDİ’
İçerik üretme noktasında parlamenter sistemin sorun yaşayacağını savunan Aktaş’a nazaran yeni bir sisteme bugünden yarına kolay geçilemiyor. AK Parti iktidarının Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne kolay geçemediğini, evvela taban oluşturduğunu, referandumun akabinde seçime giderek kazandığını belirten Aktaş, “Şimdi evvela seçim kazanılacak, kazanıldıktan daha sonra sistem değiştirilecek kadar bir çoğunluk olacak. Referanduma gidilirse referandum kazanılacak. daha sonraki seçimi de, o denli bir şey olacak ki AK Parti de birinci parti olmayacak” dedi ve kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“var iseyalım ki parlamenter sisteme geçildi. Geçildiği vakit hükümet kurma yetkisi birinci partiye veriliyor. 6 siyasi parti daha kıymetli bir çerçeveyle toplumun karşısına çıkabilirdi. İktisat, dış siyaset, sıhhat üzere konularda bu olabilirdi. ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ başlığı ile toplumun karşısına çıkmaları daha rahatlatıcı üzere gözüküyor lakin ben hayli yarar üretecek bir yer olduğunu düşünmüyorum. Siyasetin bu hayli kesimli yapısı bugün boş masaya oturur kalkarken kolaydır lakin dolu masaya oturup kalktığınız vakit güç olur. Türkiye’nin en hassas sorunu nedir, Irak topraklarında Türkiye’nin güvenliğinin sağlanmasıdır. Burada bile koalisyon partileri birbirleriyle çelişiyorlarsa direkt başka hususları siz düşünün. Bakıp nazaranceğiz. Muhalefet şayet başarılı olmak istiyorsa siyasetin ve ömrün gerçekliğine dokunan hususlara yönelmesi gerekiyor.”
Kamuoyu araştırmacıları ve uzmanlar, yargıdan temel hak ve özgürlüklere, seçim kanunundan basın özgürlüğüne, bayan haklarından OHAL düzenlemelerine kadar biroldukça alanda yeni adımları taahhüt eden 6 siyasi partinin ortak metnini, bunun seçmenler üstündeki yansımasının nasıl olacağını kıymetlendirdi.
‘SORUNLARA DOKUNAN, DOKUNMAYA YÜREK GÖSTERMİŞ BİR METİN’
‘Yarının Türkiye’si Mutabakat Metni’ programını Ankara’da takip eden isimler içinde siyasal irtibat uzmanı İbrahim Uslu da yer aldı. Uslu, 6 siyasi partinin genel lider yardımcılarının okuduğu metnin satır ortalarındaki birtakım sözlerin salondaki yansımalarını kıymetlendirdi.
Yargı bağımsızlığı, temel haklar ve özgürlükler, cumhurbaşkanının tarafsız olması, bayan hakları üzere muhalefetin lisana getirdiği kısımların salonda daha epey dikkat çektiğini vurgulayan Uslu, “Salonun verdiği reaksiyonlara baktığınızda toplumun nelere hassas olduğunu ve neleri özlediğini görüyordunuz” dedi. 6 siyasi partinin hazırladığı metinle, toplumun beklentilerine uygun bir sistem tasarımı ortaya koyduğunu belirten Uslu kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Bu sistem birinci defa Türkiye’de icat edilen bir sistem değil. Parlamenter sistem aslına bakarsan dünyadaki örneklerine uygun hale getiriliyor. Bizde bugüne kadar sorun, en azından 82 Anayasası’ndan daha sonra, parlamenter sistemin hiç uygulanmamış olmasıydı. Eski sistemimiz de parlamenter sistemdi ancak yürütme iki başlıydı. Bu açıklanan metinle iş doğrusuna çevrilip yürütme tek başlı tanım ediliyor ve cumhurbaşkanına sembolik yetki öngörülüyor. Hakem (cumhurbaşkanı), uzlaştırıcı, arabulucu rolünde ve birlik ile dirliği temsil ediyor. 6 siyasi parti dünya standartlarında bir parlamenter sistem modeli anlattılar. Bu niçinle 6 siyasi partinin deklare ettiğı metni yerinde ve gereksinimleri tespit etmiş buldum. Sıkıntılara sahiden dokunan, dokunmaya yürek göstermiş bir metin.”
İbrahim Uslu
‘SEÇMEN esasen TERCİHİNİ YAPMIŞ DURUMDA’
6 siyasi partinin üzerinde uzlaştığı ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ çalışmasının seçmenlerde nasıl karşılık bulacağı da merak konusu. Bu noktada kıymetli olanın “oy oranlarının artması” değil “seçmenin muhalefete duyduğu itimadın koruma edilmesi” olduğuna dikkat çeken Uslu, değerlendirmelerini şu sözlerle sürdürdü:
“Biroldukca araştırma birebir şeyi gösteriyor, seçmen uzun vakittir parlamenter sistemi destekliyor. ‘Bugün seçim olsa parlamenter sistemi mi desteklersiniz yoksa başkanlık sistemini mi desteklersiniz’ sorularına yaklaşık yüzde 60 ‘parlamenter sistem’ karşılığı veriyor. ötürüsıyla seçmen aslına bakarsan tercihini yapmış durumda. Şayet siyasi partiler bu beklentilere cevap veremeselerdi seçmenin itimadını kaybederlerdi. Artık seçmenin o taleplerini algıladıklarını, ona bir tahlille geldiklerini gösterdiler. Tahminen oy artışı değil lakin seçmenin itimadına sahip olma, yarın için umutlarını pekiştirme üzere bir bakılırsav olacak.”
‘METİN SEÇMENE YANSIYACAKTIR FAKAT GERÇEK ANLATMAK GEREKİYOR’
Avrasya Araştırma Lideri Kemal Özkiraz da parlamenter sistem metnini Ankara’da, Bilkent Otel’de takip eden kamuoyu araştırmacıları içindeydı. Ortak metnin ana sınırlarıyla fazlaca güzel olduğunu söz eden Özkiraz, “Kadın hakları ve etraf hakları sıkıntıları üst seviyede işlenmiş bir metinle karşılaştık. Yolsuzluklarla uğraş iktisadın baş konusu ve hayli başarılı bir biçimde işlenmiş. Merkez Bankası bağımsızlığı ve denetleyici kurumların özerkliğine de başarılı bir biçimde odaklanılmış” dedi.
Kemal Özkiraz
Özkiraz’a göre 6 siyasi partinin hazırladığı mutabakat metninin, seçim devrinde seçim vaatleriyle bir arada gerçek işlenmesi gerekiyor. Fakat bu sağlandığında oy manasında önemli karşılık bulunabileceğini tabir eden Özkiraz, “Türkiye’de parlamenter sistemi isteyen bireyler yüzde 60’ın üzerinde. Bu seçmene bu oluşturulan başlıklar yeterli anlatılabilirse, insanların muhtaçlığı olan seçim vaatleriyle bir arada sunulabilirse epeyce tesirli olacağını düşünüyorum. Metin seçmene kesinlikle yansıyacaktır ancak gerçek anlatmak gerekiyor. Seçime kadar bunların biraz daha kısa metinler halinde vatandaşa anlatılıp, aktarılması durumunda bu partilere katkı sağlayacağını düşünüyorum” diye konuştu.
‘KARARI NET OLMAYANLARA BİRİNCİ SİNYAL’
Toplumsal Tesir Araştırmaları Merkezi (TEAM) Yöneticisi Ulaş Tol’a göre kamuoyu, 6 siyasi partinin oluşturduğu cinsten beraberliklere, çoğunluk gücü oluşturmaya olumlu yansılar verir. Farklı yapılardan oluşan partilerin bir ortaya gelmesinin yarattığı bir güç olduğunu tabir eden Tol, “Çok temel meseleleri çözmek için birlikte çalışma imgesinin getirdiği bir olumlu tesir var” dedi. Seçmenlerin direkt bir tesir noktasında “ihtiyatlı” yaklaşacağını belirten Tol, “Seçmen nereye gittiğinizi izleyecektir. Somut problemlerde bu beraberliğin nasıl davranacağına bakacaktır” diye konuştu.
Ulaş Tol
Altı siyasi partinin ortak metninin, ileriki periyotta atacakları somut adımlarla seçmende karşılığının daha somutlaşacağını belirten Tol, “Seçmenin, bilhassa de sonucu net olmayan, sonucu net olsa da tereddütte olan seçmenin, muhalefetin idare marifetine dair bir tasası vardı. ‘İktidar yönetemiyor lakin muhalefetin de yöneteceğine emin değilim’ denilen bir tasa vardı. Partilerin bu adımını, bu tasanın giderilmesine yönelik değerli bir atak olarak görüyorum. Metin kararsızlara, sonucu net olmayan seçmene birinci sinyal” dedi. Tol kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“Sadece kararsız diye de düşünmemek gerekir. Sonuçta kıymetli bir kesim de iktidardan rahatsız olduğu biçimde iktidarı desteklemeye devam ediyor. Bunun bir sebebi seçeneksizlikti. O niçinle yalnızca kararsız değil seçeneksizlik niçiniyle muhalefete yönelmeyen seçmenin üzerinde bir tesir potansiyeli var. Bu seçmende çabucak bir dönüşüme yol açmasa bile kulağını açacaktır. Mahallî seçimlerde de bu bu biçimde oldu. Muhalefet seçmen üzerinde çabucak bir tesir oluşturmadı. Fakat vakit içinde kulağını açan seçmeni etkilemeyi başardı. Bundan daha sonraki performans için birinci girişi yapma fırsatı sağlar diye görülüyor. Bunu kamuoyu araştırmalarıyla takip etmemiz lazım.”
‘MUHALEFET, HAYAT GERÇEKLİĞİNE DAİR PERSPEKTİF ORTAYA KOYMAKTAN ÇEKİNİYOR’
GENAR Araştırma Şirketi İdare Şurası Lideri İhsan Aktaş’a göre, altı siyasi partinin temsilcileri ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’in ne manaya geldiğini anlatmaya dair hayli bir mesai harcayacak. Muhalefetin bu teşebbüsünü “açmaz” olarak pahalandıran Aktaş, muhalefetin iktidara “Kardeşim millet aç” derken parlamenter sistem tartışması yaptığını, muhalefetin gerçek sorunlardan çıkarak “entelektüel” mevzulara eğildiğini söylemiş oldu.
Muhalefet partilerinin “hayat gerçekliğine”, “ülke siyasetine” ve “siyasi çözümlere” dair bir perspektif ortaya koymaktan çekindiğini savunan Aktaş, “Bu şuurlu bir çekingenlik de olabilir, ortaya koyamamak da olabilir. Burada şu usul bir sorun ortaya çıkıyor. Siyasi partiler tavır bakımından birbirlerinden epeyce farklı olduğu için, mesela dış siyasette bir perspektif ortaya konulduğu vakit bu bir sürü zıtlıklar ortaya çıkaracak. Siyaset üretmeye başladıkları vakit sorun oluşacak. Bir de millet şunu bekleyecek. ‘Tamam bir ortaya geldiniz, pekala ne olacak? Benim sıkıntımı kim hangi projeyle çözecek?’ Bence vatandaş finalde, yani seçime yaklaşıldığı vakit bu soruyu soruyor. Vatandaşların seçim çizgisine girildikçe buna daha fazlaca odaklanacağını düşünüyorum” diye konuştu.
İhsan Aktaş
‘6 PARTİ DAHA KIYMETLİ BİR ÇERÇEVEYLE TOPLUMUN KARŞISINA ÇIKABİLİRDİ’
İçerik üretme noktasında parlamenter sistemin sorun yaşayacağını savunan Aktaş’a nazaran yeni bir sisteme bugünden yarına kolay geçilemiyor. AK Parti iktidarının Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne kolay geçemediğini, evvela taban oluşturduğunu, referandumun akabinde seçime giderek kazandığını belirten Aktaş, “Şimdi evvela seçim kazanılacak, kazanıldıktan daha sonra sistem değiştirilecek kadar bir çoğunluk olacak. Referanduma gidilirse referandum kazanılacak. daha sonraki seçimi de, o denli bir şey olacak ki AK Parti de birinci parti olmayacak” dedi ve kelamlarını şöyleki sürdürdü:
“var iseyalım ki parlamenter sisteme geçildi. Geçildiği vakit hükümet kurma yetkisi birinci partiye veriliyor. 6 siyasi parti daha kıymetli bir çerçeveyle toplumun karşısına çıkabilirdi. İktisat, dış siyaset, sıhhat üzere konularda bu olabilirdi. ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ başlığı ile toplumun karşısına çıkmaları daha rahatlatıcı üzere gözüküyor lakin ben hayli yarar üretecek bir yer olduğunu düşünmüyorum. Siyasetin bu hayli kesimli yapısı bugün boş masaya oturur kalkarken kolaydır lakin dolu masaya oturup kalktığınız vakit güç olur. Türkiye’nin en hassas sorunu nedir, Irak topraklarında Türkiye’nin güvenliğinin sağlanmasıdır. Burada bile koalisyon partileri birbirleriyle çelişiyorlarsa direkt başka hususları siz düşünün. Bakıp nazaranceğiz. Muhalefet şayet başarılı olmak istiyorsa siyasetin ve ömrün gerçekliğine dokunan hususlara yönelmesi gerekiyor.”