Silvan’daki intihar olayları: Meseleler tsunami tesiri yaratmış olabilir DİYARBAKIR – Silvan’da 26 yaşındaki Muhammed ve 22 yaşındaki kardeşi Rengin Şimşek, Beypınar (Fêra) köyündeki meskenlerinde silahla vurulmuş olarak bulundu. İki günlük ömür gayretinin akabinde Rengin ve Muhammet kardeşler vefat etti. Bu ortada Şimşek kardeşlerin öbür kardeşi 23 yaşındaki Mizgin Şimşek’in de kısa mühlet evvel intihar ettiği öğrenildi.
Üç kardeşin intiharından daha sonra HDP Diyarbakır Milletvekili Dersim Dağ, bir yıl içerisinde çoğunluğunu gençlerin oluşturduğu 20 kişinin hayatına son vermesine ait Meclis’e araştırma önergesi verdi.
Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul Milletvekili ve Meclis İnsan Hakları Üyesi Sezgin Tanrıkulu da ilçede artan intihar hadiselerini Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gündemine taşıdı.
CHP İnsan Haklarından Sorumlu Genel Lider Yardımcısı ve Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca, ilçede incelemelerde bulundu ve intihar eden gençlerin aileleri ile görüştü.
En son 26 Haziran’da Silvan’da ekonomik meseleler yaşadığı ileri sürülen bir kişi daha intihar etti.
Silvan’daki intihar olaylarına dikkat çeken sivil toplum örgütlerinden Diyarbakır Eğitimi İzleme ve Islahat Girişimi’nden (DİERG) bir heyet de Silvan’a giderek intihar edenlerin yakınlarıyla ve Silvan’daki kimi kurumlarla görüştü. DİERG, görüşmelerden elde ettikleri sonuçları rapor haline getirip kamuoyu ile paylaşmayı hedefliyor.
Son intihar hadisesinin akabinde DİERG’den sosyolog Gülbin Altınakar ile Silvan’ı, intihar olaylarının niçinlerini ve ne üzere tedbirler alınması gerektiğini konuştuk.
‘ARAFTA YAŞAYAN BİR TOPLUM’
Silvan’da bir yıl ortasında kaç kişi intihar etti? Şimdiye kadar 20 kişinin intihar ettiği belirtiliyor lakin sayının daha fazla olduğunu ileri sürenler de var.
Bugüne kadar gerçekleşen intiharlarla ilgili ulaşabildiğimiz bilgiler şunlardır: 10 bayan, 19 erkek intihar teşebbüsünde bulunmuş yani 29 teşebbüs olmuştur. Toplam 18 olmak üzere, 6 bayan ve 12 erkek ömrünü kaybetmiştir. İntihar edenlerin yüzde 33’ü bayan, yüzde 67’si erkektir. Bu bireyler 17-40 yaş aralığındadır. İntihar eden 17 kişinin yaşları ise 17-30 içindedır. Bu sonuçlar basına yansıyan olayların sayılarıdır, hastane ve polis kayıtlarına ulaşım kapalıdır.
Gülbin Altınakar
Sizce intihar olayları niye Silvan’da yoğunluk gösteriyor?
Silvan esaslı bir kimliğe ve kuvvetli bir geleneğe sahip bir yerleşim yeridir. Çok kimlikli, fazlaca lisanlı ve epey dinli Silvan bir vakit içinder okuma yazma oranının yüksek olduğu, lisans mezunlarının çeşitliliği ve sayısının daima arttığı, sinema salonlarının bulunduğu, insanların toplumsallaşma ortamlarına sahip olduğu bir ilçe iken; 1925’te başlayan sürgünler, 1980’lerde tırmanışa geçen dış göçler ve bilhassa 90’larda faili meçhullerle başlayan ve uzun süren trajik olaylar ilçe halkında derin bir kırılma oluşturmuş. Silvan’dan ayrılanların yerini daha hayli Silvan’ın köylerinden gelenler dolduruyor ve nüfus artışı başlıyor. 1990’lardan başlayarak Hizbullah kentin doğal atmosferini dağıtarak değişik ve koyu bir karanlığa sokuyor ve bir vakit içinderın esaslı geçmişinden keskin ve travmatik halde koparıyordu. Bir günde kara çarşaf alışverişine çıkılan ilçede bayanlar için daha karanlık bir periyot başlıyordu. Eski günlerini hatırlamayan, bugününü anlamlandıramayan, yarınını kurgulayamayan, yani arafta yaşayan bir toplum haline gelmiştir.
‘SORUNLAR TSUNAMİ TESİRİ YARATMIŞ OLABİLİR’
İntihara münasebet olarak daha hayli ekonomik sıkıntılar lisana getiriliyor. Sizce de temel sorun ekonomik olabilir mi? Ekonomik problemlerin yanı sıra mesela aile içi her tipten şiddet ya da Silvan’da 2015’te yaşanan çatışmaların travması kararı da olabilir mi? ‘İntihar olayları, üstte verilen örnekler üzere emsal birfazlaca sorunun bir ortaya gelmesinin kararıdur’ demek mümkün mü?
İntihar olaylarını sadece ekonomik ya da gizemli üzere göstermek ya da Silvan’da bulunmadan, inceleme yapmadan intiharın kozmik literatürüne dayalı kelamlar sarf etmek ya da salt bireyin ruhsal meseleleri bağlamında ele almak aslında en kolaycı ve de toplumun, yetkililerin ve araştırmacıların sorumluluğunu üstünden atmasını sağlayan bir yol. şüphesiz ekonomik ve ruhsal yanları var ya da sonuç kısmında yansıtılan bunlar. Pekala, intihara götüren süreçte neler yaşandı? Bir toplumda yaşayan o bireyler niye yaşamaya, gayret etmeye değil de ölmeye odaklandı? olağan olarak aile içi bedensel, cinsel, duygusal şiddet de bunlara niye olabilir lakin sonuçlara bakarken bir yandan da aile reisliği kavramını ya da adamların aile ortasında mutlak erk pozisyonuna gelişlerine de bakmak gerekir.
Silvan’da intiharların yüzde 67’sinin 17-30 yaş aralığındaki erkekler olduğuna dikkat edersek, bu erk anlayışı devletin her kademesinden en küçük topluluk olan aileye kadar ulaşan anti-demokratik usulün eseri olabilir mi? Erk problemi erkeğe kapasitesinden, yeteneklerinden, dayanımından, şartlarından daha ağır bir yük haline gelebiliyor. Katı toplumsal mutabakat ve bu mutabakatın bireyde içses haline gelmiş mevcudiyeti iç çatışmaya yönlendiriyor. Bu mutabakat erkekler için de ağır bir yük. Bu yükü kaldıramadığı vakit etraf kuvvetli reaksiyon sergiliyor. bu biçimdece birey kıskıvrak bağlanıyor ve toplumun zaafı haline geliyor.
Görüşme yaptığımız bireylerde hendeklerin tesirini de fark ettik. Hendekler daha hayli yeni bulunmasına karşın, travmatik halde yer etmiş. Üstelik Silvan’da hendek ve barikatların hazırlığına başlanmış bulunmasına karşın, ilçenin ileri gelenleri bu hazırlığı durdurmuş ve Silvan’ın Sur, Cizre ya da başka bölgelerdeki üzere bir yıkıma sürüklenmesine müsaade vermemişti.
Tarihi boyunca sürgün, endişe ve çatışma kıskacında daima bir alt üst oluş yaşayan Silvan’da şahıslar kendilerini yere, yaşanan ortama ilişkin hissedebilir mi? Yani Silvanlılık hasar görmemiş olabilir mi? Sanırım tek bir karşılığı yok ve hakikat sonuçlara ulaşmak için her insanın evvel kendine, daha sonra birbirine sorması gereken yanlışsız soruların olması daha değerli. Zira yaşadığımız günlerin on yıllar evvel başlayan ve hiç duraksamayan sarsıntıların kararındaki tsunami olma mümkünlüğü devasa yükseklikte.
‘ORTAK ÇALIŞMAK ÖNEMLİ’
DİERG olarak Silvan’a gittiniz. Diğer kurumlar da bu problemle gereğince ilgilendi mi sizce? İntihar olaylarını kimler, nasıl ele almalı?
Evet, Diyarbakır Eğitimi İzleme ve Islahat Teşebbüsü (DİERG) olarak Silvan’a gittik, Diyarbakır’daki Silvanlılarla da görüştük. Bu bahiste bilgi üretmeye, farklı inisiyatifleri harekete geçirmeye davete devam edeceğiz. Silvan’a CHP heyeti gidip görüşmelerde bulunmuş, Sezgin Tanrıkulu bu hususta bir soru önergesi vermiştir. Lakin kendisine verilen bir karşılığın olup olmadığına dair bilgiye sahip değiliz. HDP’li vekiller de açıklama yaptılar. Diyarbakır’dan da birtakım STK’ların bir kere gidip ziyarette bulunduklarını yaptığımız görüşmelerde öğrendik.
Silvan’da devlet hastanesine, emniyete, konutlara, dokuma atölyesine gittik. İntihar edenlerden birinin Fêra köyündeki defin merasimine katıldık. Silvan’da yüz yüze görüşmeler yaptık. Lokal gazete çalışanları ve temsilcileri ile diyalog kurduk. Diyarbakır’da, Silvan haricinde yaşayan Silvanlılarla bir ortaya geldik. Diyarbakır Silvanlılar Derneği lideri dahil olmak üzere bir küme Silvanlı ile birçok başlıkta Silvan’ı tartıştık.
İntihar olaylarını resmi kurumlar ve STK’ların birlikte ele alması gerekir. Lakin ortak çalışma külçeşidinin olmaması, bilgi saklama yahut aktarmama üzere, kurumlarda yerleşik bu anlayış çalışmalara sekte vurmaktadır. Mevcut siyasal gerginliklerin ve sırt çevirmelerin had safhada olması bireylerin sıkıntılarını ya da mevcut halini bastırmaktadır, gözden kaçırmaktadır.
Ayrıyeten, üniversitelerin bilhassa psikiyatri, sosyoloji, antropoloji, psikoloji ve iktisat kısımlarının bu mevzular üzerine uzun erimli çalışmalara yönelmesi; yalnızca yaşama ve beşere değil, bilime karşı da duyulması gereken bir sorumluluktur. Bu yerine getirilmiyorsa ya da eksiklik var ise bir daha de ısrarcı olunmalıdır. İntihar hadiselerinin ve niçinlerinin tespiti kadar, gelecek süreçte neler yapılması gerektiği, birey ve toplumun ruhunda açılan yaraları nasıl sağaltacağımız hususlarında harekete geçmek farklı pencerelerden bakan kişi ve kümelerin ortak çalışmasından geçer.
İntihar olaylarını medya nasıl vermeli?
İntihar hadiselerinin haberleri dikkatli ve titizlikle yapılmalı. Dünyada bu lisan ile ilgili güçlü bir birikim esasen var ya da mevcuttur. Toplum intihar haberlerine karşı yalıtılmak isteniyor, bu tehlikeli bir durumdur ve geri kalmış toplumların sığındığı lakin terk edilmesi gereken bir durumdur. Bir toplumu oluşturan bireylerin birbirine karşı sorumlulukları vardır. Sırf sevinçleri paylaşmak bizi insan yapmaz. Acıları da paylaşırsak kendimizi insanlık kanısına yakın hissederiz. bu biçimde daha düzgün bir dünya ve toplum olma ihtimali doğar. Hadise haberlerinin veriliş biçimi gerek lisan gerek niyet olarak epey kıymetlidir. Özensiz yapılan, sansasyona açık bırakılan, haberi on plana çıkarıp insanı geri plana atan bir yansıtış; intiharın toplumda “bir daha üretim” sürecine girmesine niye olabilir. O denli bir durum birey ve toplumda yaralar açar, incitir.
Üç kardeşin intiharından daha sonra HDP Diyarbakır Milletvekili Dersim Dağ, bir yıl içerisinde çoğunluğunu gençlerin oluşturduğu 20 kişinin hayatına son vermesine ait Meclis’e araştırma önergesi verdi.
Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul Milletvekili ve Meclis İnsan Hakları Üyesi Sezgin Tanrıkulu da ilçede artan intihar hadiselerini Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gündemine taşıdı.
CHP İnsan Haklarından Sorumlu Genel Lider Yardımcısı ve Denizli Milletvekili Gülizar Biçer Karaca, ilçede incelemelerde bulundu ve intihar eden gençlerin aileleri ile görüştü.
En son 26 Haziran’da Silvan’da ekonomik meseleler yaşadığı ileri sürülen bir kişi daha intihar etti.
Silvan’daki intihar olaylarına dikkat çeken sivil toplum örgütlerinden Diyarbakır Eğitimi İzleme ve Islahat Girişimi’nden (DİERG) bir heyet de Silvan’a giderek intihar edenlerin yakınlarıyla ve Silvan’daki kimi kurumlarla görüştü. DİERG, görüşmelerden elde ettikleri sonuçları rapor haline getirip kamuoyu ile paylaşmayı hedefliyor.
Son intihar hadisesinin akabinde DİERG’den sosyolog Gülbin Altınakar ile Silvan’ı, intihar olaylarının niçinlerini ve ne üzere tedbirler alınması gerektiğini konuştuk.
‘ARAFTA YAŞAYAN BİR TOPLUM’
Silvan’da bir yıl ortasında kaç kişi intihar etti? Şimdiye kadar 20 kişinin intihar ettiği belirtiliyor lakin sayının daha fazla olduğunu ileri sürenler de var.
Bugüne kadar gerçekleşen intiharlarla ilgili ulaşabildiğimiz bilgiler şunlardır: 10 bayan, 19 erkek intihar teşebbüsünde bulunmuş yani 29 teşebbüs olmuştur. Toplam 18 olmak üzere, 6 bayan ve 12 erkek ömrünü kaybetmiştir. İntihar edenlerin yüzde 33’ü bayan, yüzde 67’si erkektir. Bu bireyler 17-40 yaş aralığındadır. İntihar eden 17 kişinin yaşları ise 17-30 içindedır. Bu sonuçlar basına yansıyan olayların sayılarıdır, hastane ve polis kayıtlarına ulaşım kapalıdır.
Gülbin Altınakar
Sizce intihar olayları niye Silvan’da yoğunluk gösteriyor?
Silvan esaslı bir kimliğe ve kuvvetli bir geleneğe sahip bir yerleşim yeridir. Çok kimlikli, fazlaca lisanlı ve epey dinli Silvan bir vakit içinder okuma yazma oranının yüksek olduğu, lisans mezunlarının çeşitliliği ve sayısının daima arttığı, sinema salonlarının bulunduğu, insanların toplumsallaşma ortamlarına sahip olduğu bir ilçe iken; 1925’te başlayan sürgünler, 1980’lerde tırmanışa geçen dış göçler ve bilhassa 90’larda faili meçhullerle başlayan ve uzun süren trajik olaylar ilçe halkında derin bir kırılma oluşturmuş. Silvan’dan ayrılanların yerini daha hayli Silvan’ın köylerinden gelenler dolduruyor ve nüfus artışı başlıyor. 1990’lardan başlayarak Hizbullah kentin doğal atmosferini dağıtarak değişik ve koyu bir karanlığa sokuyor ve bir vakit içinderın esaslı geçmişinden keskin ve travmatik halde koparıyordu. Bir günde kara çarşaf alışverişine çıkılan ilçede bayanlar için daha karanlık bir periyot başlıyordu. Eski günlerini hatırlamayan, bugününü anlamlandıramayan, yarınını kurgulayamayan, yani arafta yaşayan bir toplum haline gelmiştir.
‘SORUNLAR TSUNAMİ TESİRİ YARATMIŞ OLABİLİR’
İntihara münasebet olarak daha hayli ekonomik sıkıntılar lisana getiriliyor. Sizce de temel sorun ekonomik olabilir mi? Ekonomik problemlerin yanı sıra mesela aile içi her tipten şiddet ya da Silvan’da 2015’te yaşanan çatışmaların travması kararı da olabilir mi? ‘İntihar olayları, üstte verilen örnekler üzere emsal birfazlaca sorunun bir ortaya gelmesinin kararıdur’ demek mümkün mü?
İntihar olaylarını sadece ekonomik ya da gizemli üzere göstermek ya da Silvan’da bulunmadan, inceleme yapmadan intiharın kozmik literatürüne dayalı kelamlar sarf etmek ya da salt bireyin ruhsal meseleleri bağlamında ele almak aslında en kolaycı ve de toplumun, yetkililerin ve araştırmacıların sorumluluğunu üstünden atmasını sağlayan bir yol. şüphesiz ekonomik ve ruhsal yanları var ya da sonuç kısmında yansıtılan bunlar. Pekala, intihara götüren süreçte neler yaşandı? Bir toplumda yaşayan o bireyler niye yaşamaya, gayret etmeye değil de ölmeye odaklandı? olağan olarak aile içi bedensel, cinsel, duygusal şiddet de bunlara niye olabilir lakin sonuçlara bakarken bir yandan da aile reisliği kavramını ya da adamların aile ortasında mutlak erk pozisyonuna gelişlerine de bakmak gerekir.
Silvan’da intiharların yüzde 67’sinin 17-30 yaş aralığındaki erkekler olduğuna dikkat edersek, bu erk anlayışı devletin her kademesinden en küçük topluluk olan aileye kadar ulaşan anti-demokratik usulün eseri olabilir mi? Erk problemi erkeğe kapasitesinden, yeteneklerinden, dayanımından, şartlarından daha ağır bir yük haline gelebiliyor. Katı toplumsal mutabakat ve bu mutabakatın bireyde içses haline gelmiş mevcudiyeti iç çatışmaya yönlendiriyor. Bu mutabakat erkekler için de ağır bir yük. Bu yükü kaldıramadığı vakit etraf kuvvetli reaksiyon sergiliyor. bu biçimdece birey kıskıvrak bağlanıyor ve toplumun zaafı haline geliyor.
Görüşme yaptığımız bireylerde hendeklerin tesirini de fark ettik. Hendekler daha hayli yeni bulunmasına karşın, travmatik halde yer etmiş. Üstelik Silvan’da hendek ve barikatların hazırlığına başlanmış bulunmasına karşın, ilçenin ileri gelenleri bu hazırlığı durdurmuş ve Silvan’ın Sur, Cizre ya da başka bölgelerdeki üzere bir yıkıma sürüklenmesine müsaade vermemişti.
Tarihi boyunca sürgün, endişe ve çatışma kıskacında daima bir alt üst oluş yaşayan Silvan’da şahıslar kendilerini yere, yaşanan ortama ilişkin hissedebilir mi? Yani Silvanlılık hasar görmemiş olabilir mi? Sanırım tek bir karşılığı yok ve hakikat sonuçlara ulaşmak için her insanın evvel kendine, daha sonra birbirine sorması gereken yanlışsız soruların olması daha değerli. Zira yaşadığımız günlerin on yıllar evvel başlayan ve hiç duraksamayan sarsıntıların kararındaki tsunami olma mümkünlüğü devasa yükseklikte.
‘ORTAK ÇALIŞMAK ÖNEMLİ’
DİERG olarak Silvan’a gittiniz. Diğer kurumlar da bu problemle gereğince ilgilendi mi sizce? İntihar olaylarını kimler, nasıl ele almalı?
Evet, Diyarbakır Eğitimi İzleme ve Islahat Teşebbüsü (DİERG) olarak Silvan’a gittik, Diyarbakır’daki Silvanlılarla da görüştük. Bu bahiste bilgi üretmeye, farklı inisiyatifleri harekete geçirmeye davete devam edeceğiz. Silvan’a CHP heyeti gidip görüşmelerde bulunmuş, Sezgin Tanrıkulu bu hususta bir soru önergesi vermiştir. Lakin kendisine verilen bir karşılığın olup olmadığına dair bilgiye sahip değiliz. HDP’li vekiller de açıklama yaptılar. Diyarbakır’dan da birtakım STK’ların bir kere gidip ziyarette bulunduklarını yaptığımız görüşmelerde öğrendik.
Silvan’da devlet hastanesine, emniyete, konutlara, dokuma atölyesine gittik. İntihar edenlerden birinin Fêra köyündeki defin merasimine katıldık. Silvan’da yüz yüze görüşmeler yaptık. Lokal gazete çalışanları ve temsilcileri ile diyalog kurduk. Diyarbakır’da, Silvan haricinde yaşayan Silvanlılarla bir ortaya geldik. Diyarbakır Silvanlılar Derneği lideri dahil olmak üzere bir küme Silvanlı ile birçok başlıkta Silvan’ı tartıştık.
İntihar olaylarını resmi kurumlar ve STK’ların birlikte ele alması gerekir. Lakin ortak çalışma külçeşidinin olmaması, bilgi saklama yahut aktarmama üzere, kurumlarda yerleşik bu anlayış çalışmalara sekte vurmaktadır. Mevcut siyasal gerginliklerin ve sırt çevirmelerin had safhada olması bireylerin sıkıntılarını ya da mevcut halini bastırmaktadır, gözden kaçırmaktadır.
Ayrıyeten, üniversitelerin bilhassa psikiyatri, sosyoloji, antropoloji, psikoloji ve iktisat kısımlarının bu mevzular üzerine uzun erimli çalışmalara yönelmesi; yalnızca yaşama ve beşere değil, bilime karşı da duyulması gereken bir sorumluluktur. Bu yerine getirilmiyorsa ya da eksiklik var ise bir daha de ısrarcı olunmalıdır. İntihar hadiselerinin ve niçinlerinin tespiti kadar, gelecek süreçte neler yapılması gerektiği, birey ve toplumun ruhunda açılan yaraları nasıl sağaltacağımız hususlarında harekete geçmek farklı pencerelerden bakan kişi ve kümelerin ortak çalışmasından geçer.
İntihar olaylarını medya nasıl vermeli?
İntihar hadiselerinin haberleri dikkatli ve titizlikle yapılmalı. Dünyada bu lisan ile ilgili güçlü bir birikim esasen var ya da mevcuttur. Toplum intihar haberlerine karşı yalıtılmak isteniyor, bu tehlikeli bir durumdur ve geri kalmış toplumların sığındığı lakin terk edilmesi gereken bir durumdur. Bir toplumu oluşturan bireylerin birbirine karşı sorumlulukları vardır. Sırf sevinçleri paylaşmak bizi insan yapmaz. Acıları da paylaşırsak kendimizi insanlık kanısına yakın hissederiz. bu biçimde daha düzgün bir dünya ve toplum olma ihtimali doğar. Hadise haberlerinin veriliş biçimi gerek lisan gerek niyet olarak epey kıymetlidir. Özensiz yapılan, sansasyona açık bırakılan, haberi on plana çıkarıp insanı geri plana atan bir yansıtış; intiharın toplumda “bir daha üretim” sürecine girmesine niye olabilir. O denli bir durum birey ve toplumda yaralar açar, incitir.