Selin vurduğu yerde bir daha yapılaşma sonucu: Birebir felaketin yaşanması kaçınılmaz Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı sonucu ile sel ve heyelan felaketinin yaşandığı Kastamonu’nun Bozkurt ve Abana ilçeleri ile Sinop’un Ayancık ilçesinde bulunan birtakım taşınmazların TOKİ tarafınca tez kamulaştırılmasına karar verildi. Dere ve taşkın yataklarının ortasında bulunduğu alanları da içeren sonucun, muhtaçlık duyulan yapılaşmanın ivedikle gerçekleştirilmesi hedefiyle alındığı duyuruldu.
Batı Karadeniz’de Kastamonu, Sinop ve Bartın’da yaşanan sel felaketinde 81 kişi vefat etti, 16 kişi ise hala kayıp. Bölgeye giderek incelemelerde bulunan Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin yayımladığı rapora bakılırsa, taşkın yatağındaki tamir ve kamulaştırma faaliyetleri sel felaketinden ders alınmadığının bir göstergesi. Raporda, taşkın yataklarının ivedilikle boşaltılması ve Karadeniz mimarisinin yol göstericiliğinde yeni yerleşim alanlarının oluşturulması gerektiği söz edildi:
‘BİR daha sonraKİ SELDE GİDECEK OLAN YAPILAR ONARILARAK KULLANIMA AÇILIYOR’
“Bozkurt’da taşkın yatağındaki yapılaşmaların onarılmak yerine acilen boşaltılması ve iskan edilmemesi gerekiyor. Bir daha sonraki selde gidecek olan yapılar onarılarak kullanıma açılıyor. Su yatağını bulmuş ve nereye kadar yükseleceğini hangi noktalara kadar yapılaşma yapılmaması gerektiğinin çizgisini çizmiştir. Rastgele bir sel felaketinde bir daha birebir sorunun yaşanacağı epey açıktır.”
Pekala, ıslah edilen dere yataklarında afetlerden etkilenmeyecek inançlı yerleşim alanları kurmak mümkün mü? Mimarlar Odası Ankara Şube Lideri Tezcan Karakuş Candan, “Bu, şimdiki durumun birebiri demek” diyor ve şöyleki devam ediyor: “Bozkurt’ta dere yatağı ıslah edilip yapılaşmaya uygun hale getirilmişti. Ne oldu? Su kendi doğal yatağını buldu. Dere yatağını ıslah demek dereyi kanala almak, doğal akışını bozmak demektir. Bunun sonuçlarını selde gördük. Islah edip yapılaşmaya uygun hale getirmek söylemi zerre kadar ders çıkartılmadığının göstergesidir.”
Babaçay Köyü’nde kamulaştırılan alanda çalışmalar başladı. Fotoğraf: Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Lideri Ali İpek
HEYELAN daha sonraSI YAPILAN AFET KONUTLARI SELDE YIKILDI
10 kişinin vefat ettiği Sinop’un Ayancık ilçesine bağlı Babaçay Köyü de tez kamulaştırma sonucu verilen bölgelerden. Dere yatağında bulunan köyde 37 yıl evvel heyelan yaşanmış ve heyelanda konutunu kaybedenler için 19 adet afet konutu yapılmıştı. 11 Ağustos tarihinde yaşanan selde, afet konutlarının de ortasında bulunduğu hayli sayıda yapı ya yıkıldı ya da ağır hasar aldı. Cumhurbaşkanı tarafınca alınan kamulaştırma sonucuna bakılırsa köyde yeni yerleşim yeri bir daha ıslah edilen dere yatağına kurulacak. Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Lideri Ali İpek, bunun hayli büyük bir tehlike içerdiğine dikkat çekiyor:
“Babaçay’da ivedi kamulaştırma kararlarında geçen alan, derenin tabanı ve esasen dere oraya kadar taşmış. Çabucak üstü katil tomrukların olduğu meşhur büyük tomruk deposu. Küçük dolgu alanı hariç olmak üzere dereyi de kapsayacak biçimde fazlaca geniş bir alan çevirmişler. Tabi bu alanın neresine konut düşecek, o ayrıntı çabucak hemen bilinmiyor ancak alanın her yeri riskli.”
Bozkurt’ta kamulaştırma için seçilen bölgelerden birinin, kentin ortasındaki düzlükte yer aldığını ve dereye 200 metre aralıkta olduğunu belirten İpek, taşkın sırasında bu alandaki suların 5 metreye kadar yükseldiğini söylüyor.
Dere ve taşkın yataklarına kamulaştırma kararlarının Kastamonu ve Sinop’la sonlu olmadığını hatırlatan İpek, geçtiğimiz hafta Rize için de benzeri bir karar verildiğini hatırlatıyor. “19 Ağustos’ta direkt derenin tabanı olan dereye sıfır riskli alanlar için Cumhurbaşkanı sonucu yayımlandı.”
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN ‘SAKIN HA YAPMAYIN’ DEMİŞTİ
Öte yandan 18 Ağustos’ta Kanal 7- Ülke TV ortak yayında konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, belediye başkanlığından beri dere yatağına konut imaline karşı olduğunu söylemişti. “Sakın ha yapmayın. Dikey mimariye tevessül etmeyin. Bunları söylerken kimi deneyimlerden söylemiş oldum. Dere yataklarında debisi yüksek akış olduğu vakit binaların altını alıyor.”
Babaçay Köyü sakinleri, geçtiğimiz hafta selden etkilenen Ayancık’a giden Gazete Duvar’a konuşmuş ve “Heyelandan daha sonra yapılan meskenleri sel aldı, katiyen tıpkı yere yapılmasını istemiyoruz” demişti.
DERE YATAĞI 30 TAŞKIN YATAĞI 240 METRE
Çok yağış sırasında akarsular mevcut yatağını aşarak taşkın yatağına yanlışsız genişliyor. Yatağının genişliği akarsuyun taşkın sırasında bıraktığı çökelti materyallerinin ulaştığı noktalara bakarak belirleniyor. İnşaat Mühendisleri Odası’nın yayımladığı “BOZKURT Taşkın Felaketi” raporunda, taban incelemesi yapılarak taşkın yataklarının genişliğinin kolay kolay anlaşılabileceği söz ediliyor. “Taşkın yataklarının genişliğine, bir insan ömrünün yahut birkaç kuşağın hatırladığı müddette hiç akış olmaması bilgisiyle değil, taban yapısı incelenerek karar verilir. Bu yataklara yapılacak her türlü yapı, tarihî perspektiften bakıldığında taşkın sularının ulaştığı noktalardır ve risk altındadır.”
Bozkurt’a giden Ankara İnşaat Mühendisleri Odası Üyesi Bülent Tatlı, Bozkurt’ta dere yatağı 30 metreyken taşkın yatağının 240 metreyi bulduğunu belirtiyor. Yapılaşma niçiniyle kendine akacak alan bulamayan derenin kente yayıldığını tabir ederek şöyleki diyor:
“Bir akıllanmazlığımız var. Hakikat değil yapılmaması lazım. Devletin yasa ve yönetmelikleri var. Şayet buraları imara açacaksanız tüm kurumlardan görüş alıp bir taşkın durumunda bir sorun olmayacağını kurumlara onaylattırmanız gerekir.”
Bülent Tatlı, yerleşim yeri kurarken akarsuların debisine uzun yılları kapsayacak biçimde bakılması gerektiğini belirtiyor. “100 yıllık ve 500 yıllık debiye bakılırsa hesaplanır. örneğin Bozkurt’ta Karayollarının yaptığı köprünün yıkılmadığını görüyorsunuz. Zira dere yatağı daraltılmadan 120 metre uzunluğunda pek geniş bir köprü yapılmış. ‘Kurumun biri düzgün yaparken oburu niye düzgün yapmıyor?’ diye sormamız lazım.”
Tarım ve Orman Bakanlığı Su İdaresi Genel Müdürlüğü, 70 kişinin selde vefat ettiği Bozkurt için 2019’da bir rapor yayımlamış ve Ezine Çayı etrafındaki yapılar için riskin yüksek olduğunu belirtmişti. Lakin bu rapora karşın ilçe tahliye edilmedi. Selin akabinde Ezine Çayı’nın yatağındaki yapıların onarılması ve birebir yere bir daha yerleşim yeri inşa edilmesi büyük bir tehlikeyi birlikteinde getiriyor. Su İdaresi Genel Müdürlüğü tarafınca yapılan bu çalışmanın bir tespit olarak kaldığını vurgulayan Tatlı, risklerin tanımlanmasına karşın azaltıcı önlemelerin alınmadığını söylüyor: “Yani bu bilmemezlikten kaynaklanan bir durum değil. Son derece biliniyor” diyor.
Batı Karadeniz’de Kastamonu, Sinop ve Bartın’da yaşanan sel felaketinde 81 kişi vefat etti, 16 kişi ise hala kayıp. Bölgeye giderek incelemelerde bulunan Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin yayımladığı rapora bakılırsa, taşkın yatağındaki tamir ve kamulaştırma faaliyetleri sel felaketinden ders alınmadığının bir göstergesi. Raporda, taşkın yataklarının ivedilikle boşaltılması ve Karadeniz mimarisinin yol göstericiliğinde yeni yerleşim alanlarının oluşturulması gerektiği söz edildi:
‘BİR daha sonraKİ SELDE GİDECEK OLAN YAPILAR ONARILARAK KULLANIMA AÇILIYOR’
“Bozkurt’da taşkın yatağındaki yapılaşmaların onarılmak yerine acilen boşaltılması ve iskan edilmemesi gerekiyor. Bir daha sonraki selde gidecek olan yapılar onarılarak kullanıma açılıyor. Su yatağını bulmuş ve nereye kadar yükseleceğini hangi noktalara kadar yapılaşma yapılmaması gerektiğinin çizgisini çizmiştir. Rastgele bir sel felaketinde bir daha birebir sorunun yaşanacağı epey açıktır.”
Pekala, ıslah edilen dere yataklarında afetlerden etkilenmeyecek inançlı yerleşim alanları kurmak mümkün mü? Mimarlar Odası Ankara Şube Lideri Tezcan Karakuş Candan, “Bu, şimdiki durumun birebiri demek” diyor ve şöyleki devam ediyor: “Bozkurt’ta dere yatağı ıslah edilip yapılaşmaya uygun hale getirilmişti. Ne oldu? Su kendi doğal yatağını buldu. Dere yatağını ıslah demek dereyi kanala almak, doğal akışını bozmak demektir. Bunun sonuçlarını selde gördük. Islah edip yapılaşmaya uygun hale getirmek söylemi zerre kadar ders çıkartılmadığının göstergesidir.”
Babaçay Köyü’nde kamulaştırılan alanda çalışmalar başladı. Fotoğraf: Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Lideri Ali İpek
HEYELAN daha sonraSI YAPILAN AFET KONUTLARI SELDE YIKILDI
10 kişinin vefat ettiği Sinop’un Ayancık ilçesine bağlı Babaçay Köyü de tez kamulaştırma sonucu verilen bölgelerden. Dere yatağında bulunan köyde 37 yıl evvel heyelan yaşanmış ve heyelanda konutunu kaybedenler için 19 adet afet konutu yapılmıştı. 11 Ağustos tarihinde yaşanan selde, afet konutlarının de ortasında bulunduğu hayli sayıda yapı ya yıkıldı ya da ağır hasar aldı. Cumhurbaşkanı tarafınca alınan kamulaştırma sonucuna bakılırsa köyde yeni yerleşim yeri bir daha ıslah edilen dere yatağına kurulacak. Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Lideri Ali İpek, bunun hayli büyük bir tehlike içerdiğine dikkat çekiyor:
“Babaçay’da ivedi kamulaştırma kararlarında geçen alan, derenin tabanı ve esasen dere oraya kadar taşmış. Çabucak üstü katil tomrukların olduğu meşhur büyük tomruk deposu. Küçük dolgu alanı hariç olmak üzere dereyi de kapsayacak biçimde fazlaca geniş bir alan çevirmişler. Tabi bu alanın neresine konut düşecek, o ayrıntı çabucak hemen bilinmiyor ancak alanın her yeri riskli.”
Bozkurt’ta kamulaştırma için seçilen bölgelerden birinin, kentin ortasındaki düzlükte yer aldığını ve dereye 200 metre aralıkta olduğunu belirten İpek, taşkın sırasında bu alandaki suların 5 metreye kadar yükseldiğini söylüyor.
Dere ve taşkın yataklarına kamulaştırma kararlarının Kastamonu ve Sinop’la sonlu olmadığını hatırlatan İpek, geçtiğimiz hafta Rize için de benzeri bir karar verildiğini hatırlatıyor. “19 Ağustos’ta direkt derenin tabanı olan dereye sıfır riskli alanlar için Cumhurbaşkanı sonucu yayımlandı.”
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN ‘SAKIN HA YAPMAYIN’ DEMİŞTİ
Öte yandan 18 Ağustos’ta Kanal 7- Ülke TV ortak yayında konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, belediye başkanlığından beri dere yatağına konut imaline karşı olduğunu söylemişti. “Sakın ha yapmayın. Dikey mimariye tevessül etmeyin. Bunları söylerken kimi deneyimlerden söylemiş oldum. Dere yataklarında debisi yüksek akış olduğu vakit binaların altını alıyor.”
Babaçay Köyü sakinleri, geçtiğimiz hafta selden etkilenen Ayancık’a giden Gazete Duvar’a konuşmuş ve “Heyelandan daha sonra yapılan meskenleri sel aldı, katiyen tıpkı yere yapılmasını istemiyoruz” demişti.
DERE YATAĞI 30 TAŞKIN YATAĞI 240 METRE
Çok yağış sırasında akarsular mevcut yatağını aşarak taşkın yatağına yanlışsız genişliyor. Yatağının genişliği akarsuyun taşkın sırasında bıraktığı çökelti materyallerinin ulaştığı noktalara bakarak belirleniyor. İnşaat Mühendisleri Odası’nın yayımladığı “BOZKURT Taşkın Felaketi” raporunda, taban incelemesi yapılarak taşkın yataklarının genişliğinin kolay kolay anlaşılabileceği söz ediliyor. “Taşkın yataklarının genişliğine, bir insan ömrünün yahut birkaç kuşağın hatırladığı müddette hiç akış olmaması bilgisiyle değil, taban yapısı incelenerek karar verilir. Bu yataklara yapılacak her türlü yapı, tarihî perspektiften bakıldığında taşkın sularının ulaştığı noktalardır ve risk altındadır.”
Bozkurt’a giden Ankara İnşaat Mühendisleri Odası Üyesi Bülent Tatlı, Bozkurt’ta dere yatağı 30 metreyken taşkın yatağının 240 metreyi bulduğunu belirtiyor. Yapılaşma niçiniyle kendine akacak alan bulamayan derenin kente yayıldığını tabir ederek şöyleki diyor:
“Bir akıllanmazlığımız var. Hakikat değil yapılmaması lazım. Devletin yasa ve yönetmelikleri var. Şayet buraları imara açacaksanız tüm kurumlardan görüş alıp bir taşkın durumunda bir sorun olmayacağını kurumlara onaylattırmanız gerekir.”
Bülent Tatlı, yerleşim yeri kurarken akarsuların debisine uzun yılları kapsayacak biçimde bakılması gerektiğini belirtiyor. “100 yıllık ve 500 yıllık debiye bakılırsa hesaplanır. örneğin Bozkurt’ta Karayollarının yaptığı köprünün yıkılmadığını görüyorsunuz. Zira dere yatağı daraltılmadan 120 metre uzunluğunda pek geniş bir köprü yapılmış. ‘Kurumun biri düzgün yaparken oburu niye düzgün yapmıyor?’ diye sormamız lazım.”
Tarım ve Orman Bakanlığı Su İdaresi Genel Müdürlüğü, 70 kişinin selde vefat ettiği Bozkurt için 2019’da bir rapor yayımlamış ve Ezine Çayı etrafındaki yapılar için riskin yüksek olduğunu belirtmişti. Lakin bu rapora karşın ilçe tahliye edilmedi. Selin akabinde Ezine Çayı’nın yatağındaki yapıların onarılması ve birebir yere bir daha yerleşim yeri inşa edilmesi büyük bir tehlikeyi birlikteinde getiriyor. Su İdaresi Genel Müdürlüğü tarafınca yapılan bu çalışmanın bir tespit olarak kaldığını vurgulayan Tatlı, risklerin tanımlanmasına karşın azaltıcı önlemelerin alınmadığını söylüyor: “Yani bu bilmemezlikten kaynaklanan bir durum değil. Son derece biliniyor” diyor.