Sarıkeçililer Yardımlaşma Derneği Lideri Pervin Çoban Savran: yıllar daha sonra gelecek felaketleri gorebiliyorum Türkiye’nin biroldukça noktası 28 Temmuz’da başlayan orman yangınlarıyla kül oldu. Yangınlardan daha sonra toplumsal medyada daha evvel yaptığı bir konuşma bir daha paylaşılan Sarıkeçililer Yardımlaşma Derneği Lideri Pervin Çoban Savran, gündem oldu. Çoban, orman yangınlarının çıkmasının niçinlerinden birinin ‘keçilerin artık ormanlarda dolaşmıyor oluşu’ diye belirtmişti.
Birartıbir’de İrfan Aktan’a konuşan Savran, kendilerine ormanda yaşarken çıkarılan zorluklardan bahsetti. Tabiatla olan ilgilerden ve iklim değişikliğinin niçinlerinden konuşan Pervin Çoban Savran’ın söyleşisinden bir kısım şöyleki;
“Ormanda yaşamanızı engellemeye yönelik rastgele bir baskı oluyor mu?
Muhtar gelip “ya burayı terkedin ya da bir ölçü para vereceğiniz” diyor. Yani hâlâ haraç-mezat alabilme çabasındalar. Bizi, Sarıkeçilileri, kadim halkımızı hem koruduğumuz hem geleceğe taşıdığımız bu güzelim ormanlardan uzaklaştırmaya çalışıyorlar.
Ömür biçiminiz, göçerlik kültürü tabiata, toprağa, ormana bakışınızı nasıl etkiliyor?
İnsanın tabiata etmediği kötülük kalmadı. Toprağa basarken maalesef manalı değil, celâlli basıyoruz. Topraktan müsaade alıyor muyuz? O da candır. Toprak Ana’ya biraz daha nazlı, biraz daha anlayışlı basmış olsaydık, bu topraklar bugün bize kahır püskürtmez, bize karşı alev topu yaratmazdı. kimi vakit toplantılarla ilgili kentlere, yerleşim alanlarına inerim. Şöyle bir bakarım, beşerler suyun değerini hiç bilmiyor. Güya su yalnızca onlara aitmiş üzere davranıyorlar. Fakat biz göçerler o denli değiliz. Elimizi ağacın tabanında yıkarız. Bir çocuğumuzu yıkasak, suyunu bir ağacın tabanına dökeriz ki, o ağaç da yararlansın. Zira o ağaç da su istiyor. Ancak binalardaki kullanım o kadar fazla ki, güya herşey onların buyruğuna verilmiş üzere düşünülüyor.
Az evvel göçerlerin, Sarıkeçililerin yavaş yavaş yok edilmek istendiğini, yerleşik hayata zorlandığını söylemiş olduniz. Bu zorlamanın tarihi arkaplanı nedir?
Son senelerda, malûm, tüketim hayli hızlandı ve buna dayalı olarak meralar kiralanıp tarım yerlerine dönüştürüldü. Tarım topraklarına dönen bölgelerin bir kısmında tarım yapılıyor. Bir kısmında ise ziraî dayanak alınıyor, lakin hiç tarım yapılmayıp bırakılıyor. Bu süreçte bizim Mersin’den çıkıp Toroslar’ın uçlarına, Konya’nın Afyon hududuna kadar yürüyerek katettiğimiz 650-700 kilometrelik aralık 450-500 kilometreye kadar daraldı. Biz kışın Mersin’de, kıyılarda yaşıyoruz. Kış Yurdu’muz oralar. Ormanlarda, kıl çadırda yaşadığımız yerlere yurt deriz. Şu anda orman yangınları niçiniyle bizim yurdumuz yandı, kül oldu, bitti. Çok büyük ihmalden dolayı. 15 Temmuz resmi tatildi, hafta sonuyla birleştirip herkes uzun bir tatile çıktı ve o bölgede tek bir nöbetçi kaldı. Yangın havuzlarında da su olmayınca bu yangın büyüdü. Önlenebilir miydi, evet, önlenebilirdi. Biz kışı Mersin, Silifke civarlarındaki kıyılarda geçiriyoruz ve nisanın ortaları üzere yollara dökülüp bir buçuk ay boyunca yürüyerek Orta Toroslar’a geliyoruz. Konya’nın Çumra, Bozkır, Beyşehir, Seydişehir, Taşkent, Karaman-Ermenek dağlarında yazı geçiriyoruz. Eylül-ekim ortalarına kadar buralarda, Yaz Yurdu’nda yaşıyoruz. Ancak bu güzergâhımızda dikilen ağaçlar, bağlar, bahçeler, bostanlar, ekinler… Olağan beşerler üretmek istiyor, âlâ niyetli olan da var. Lakin üretmeyip tel çekerek dayanak alanlar bizim yollarımızı kapatıyor.
‘DİRENEBİLENLER DİRENDİ, ANCAK SON YILLARDA KONAKLAYACAK YURT YERİ BULAMIYORUZ’
Hayat alanlarınızın daraltılması, yollarınızın kesilmesi niçiniyle yerleşik hayata geçenler artıyor mu?
Büyüklerimiz “Yerleştirilip denetim altına alınmamız için bizi tarih boyunca kılıçtan geçirdiler. Biz kılıçtan artanlarız” der. Ben yirmi yıldır Sarıkeçililer Yardımlaşma Derneği’nin başkanlığını yapıyorum. Resmiyet kıymetli değil, başkanlık sıfatını sevmiyorum. Analık yapmaya çalışıyorum. ötürüsıyla, o tarihten bu yana, yirmi yıllık süreci anlatmak istiyorum. Konakladığımız yerde en az on çadır, yüzlerce devemiz olurdu. Lakin son yirmi yıldır ormana girmek, keçi otlatmak büyük kabahat oldu. Çoklarımız yargılandı, ceza aldı. Çoklarımız ise iskâna zorlandı ve Karaman’da “Sarı Evler” diye bilinen yerlere, 1980’lerde yerleştirildiler. Çoğumuz baskılardan dolayı devlet eliyle yerleştirilmeye kalkıldık. Direnebilenler direndi, ancak son senelerda konaklayacak yurt yeri bulamıyoruz. Çaresizlikten yoldaşlarımız olan keçilerimizi peyderpey elden çıkararak yerleşmek zorunda kalıyoruz. Fakat bu asla isteğe bağlı değil. hiç bir bireyimiz yerleşik hayatı kabul etmiyor.
‘HİÇBİR ŞEYE ERİŞEMEYECEĞİZ’
Vakit ortasında insanların tabiatla bağlantısı değişti ve bu doğayı tehdit eder hale geldi. Şu anda ortasında bulunduğumuz iklim krizinin bunun kararı olduğu açık. Sizce ne yapmalı?
Birinci dersi kendimden çıkarayım. Dedemden, kocaanamdan, kocababamdan öğretileri uygularsam, kendimden daha sonraki kuşağa de uygulatabilirim. Tüketim alışkanlıklarımıza derhal taraf vermeli, ayar geçmeliyiz. Alışkanlıklarımızı yarı yarıya indirmeliyiz. Her birey sorumludur. Daima derim, keşke teker icat edilmeseydi de bu yollar yapılmasaydı. Bu yollar olmasaydı da, ben her yere yoldaşlarımla, keçilerimle gidebilirdim. Teker icat edildi, yollar yapıldı. Teknoloji icat edildi ve tüm canlıların sonunu getiriyoruz. Ben de buna dahilim, zira şu anda sizinle cep telefonuyla konuşuyorum. Bu alışkanlıklarımızı yarıya düşürmemiz lâzım. Şayet bunu dikkate almazsak, felaketleri kendi elimizle getiriyoruz. Öteki hatalı aramıyorum, evvel kendimden yola çıkıyorum. Şayet ben insansam, tüm canlıların sesi olarak, tüm canlıların fikrini lisana getirmek ismine, yanan ateşin alevini bile anlamalıyım ki, insan olduğumu anlayabileyim. Bir derenin başına oturunca, o deredeki suyun ahengi bana neyi anlatıyor, hüznü mü anlatıyor? O deredeki su iniltisinde kalan zerrecikler şayet bana gelecekteki felaketi anlatıyor, fakat ben anlayamıyorsam, insan değilim demektir. Şayet deredeki su akıp da “ben de gidiyorum, yolcuyum, seneye görüşemeyeceğiz” diyorsa şayet ve ben anlamadıysam, benim de insanlığımın sorgulanması lâzım. İnsan bunları anlamalı ve kendine bir taraf çizmeli. Kullandığımız araçtan güce varıncaya kadar gözden geçirmeliyiz. Tahminen insan olarak bir şeylerin karşısında duramayacağız, fakat “yaptım” diyebilmeliyiz. 2011 yılında dedim ki, “keçilerimi, derelerimi vermeyeceğim”. Niçin dedim? Bugünkü olayları yıllar evvelden gorebiliyordum. Artık de yıllar daha sonra gelecek felaketleri gorebiliyorum. Bir gün bu fırınlar çalışmayacak, hiç bir şeye erişemeyeceğiz. O gün yaşamak için ne yapabiliriz sorusunu soruyorum. Buna hazırlıklı olmalıyız. Bunlar okullarda öğretilmiyor insanlara, tabiat öğretiyor, ömür alanları öğretiyor.
Türkiye’de hükümran siyasi söylemi belirleyen temel ideoloji milliyetçilik. ötürüsıyla o cenahta “yerlilik, millilik” konuşuluyor, Türklerin tarihi kökenlerine ve Türklerin göçerlik kültürüne de atıflar yapılıyor. bu biçimdesi bir iktidar baştayken, size yönelik bu denli baskıyı nasıl görüyorsunuz?
Biz milliyetçi değil, çıkarcı bir yönetimin azabındayız, gazabındayız. Ayrıyeten din, lisan, ırk, renk bizim için hiç değerli değildir. Bizim tek bir lisanımız, dinimiz, ırkımız vardır, o da tabiattır. Tabiatın lisanı benim dilim, tabiatın dini benim dinim, tabiatın rengi benim rengimdir. kimi vakit fırtına olur yapıtım, kimi vakit aslan olur kükrerim, kimi vakit de toprak olur, “basın üzerime, geçin” derim. Lakin bugünlerde olduğu üzere, bir gün bu tabiatın yok oluşuna göz yumanlar olursa, işte bu biçimde benim de tanımadığım bir celâllik doğar bende. “Niye” diyeceksin, benim bedellerimi bedelsiz goren, gözümde kıymetsizdir. Emeğimi hiçe sayanlar, hiçimdir. Haksızlık yapanlar, daha sonradan icat olmuş lisanlar, dinler, ırklar ayrımı yapanlar var ya, karşısında Toroslar’ı, dağları bulur.
Az evvel “Bugünkü olayları yıllar evvelden bakılırsabiliyordum. Artık de yıllar daha sonra gelecek felaketleri de nazaranbiliyorum” dediniz. Geleceğe dair umudunuz yok mu?
Dünyaya gelen her yavru oğlak bize bir umut veriyor, anne sütünü emeyim, ayaklanayım, yürüyeyim diye. Dünyaya gelen her bebek bize gelecek vaat ediyor. Diyor ki, yetişeyim, bilinçleneyim, bu tertibi şekillendireceğim. Her tohum çatlıyor, bitki örtüsü olarak dünyaya geliyor, hayat alanında bize moral veriyor. Akşam olup havanın kararmasını dünyanın sonu olarak düşünmemeliyiz. Hudutlu da olsa beynimizin bir köşesinde bu hoşlukların yer bulmasını sağlamalıyız… Bu ortada, söylemek istemedim, şarjım bitiyor. Yalnız bize borçlusunuz. Toroslar’a varırsanız burada bir çadırınız değil, bir yurdunuz var. Bu yurdun da kapısı yok ve tüm insanlığa açık.”
SÖYLEŞİNİN TAMAMI
Birartıbir’de İrfan Aktan’a konuşan Savran, kendilerine ormanda yaşarken çıkarılan zorluklardan bahsetti. Tabiatla olan ilgilerden ve iklim değişikliğinin niçinlerinden konuşan Pervin Çoban Savran’ın söyleşisinden bir kısım şöyleki;
“Ormanda yaşamanızı engellemeye yönelik rastgele bir baskı oluyor mu?
Muhtar gelip “ya burayı terkedin ya da bir ölçü para vereceğiniz” diyor. Yani hâlâ haraç-mezat alabilme çabasındalar. Bizi, Sarıkeçilileri, kadim halkımızı hem koruduğumuz hem geleceğe taşıdığımız bu güzelim ormanlardan uzaklaştırmaya çalışıyorlar.
Ömür biçiminiz, göçerlik kültürü tabiata, toprağa, ormana bakışınızı nasıl etkiliyor?
İnsanın tabiata etmediği kötülük kalmadı. Toprağa basarken maalesef manalı değil, celâlli basıyoruz. Topraktan müsaade alıyor muyuz? O da candır. Toprak Ana’ya biraz daha nazlı, biraz daha anlayışlı basmış olsaydık, bu topraklar bugün bize kahır püskürtmez, bize karşı alev topu yaratmazdı. kimi vakit toplantılarla ilgili kentlere, yerleşim alanlarına inerim. Şöyle bir bakarım, beşerler suyun değerini hiç bilmiyor. Güya su yalnızca onlara aitmiş üzere davranıyorlar. Fakat biz göçerler o denli değiliz. Elimizi ağacın tabanında yıkarız. Bir çocuğumuzu yıkasak, suyunu bir ağacın tabanına dökeriz ki, o ağaç da yararlansın. Zira o ağaç da su istiyor. Ancak binalardaki kullanım o kadar fazla ki, güya herşey onların buyruğuna verilmiş üzere düşünülüyor.
Az evvel göçerlerin, Sarıkeçililerin yavaş yavaş yok edilmek istendiğini, yerleşik hayata zorlandığını söylemiş olduniz. Bu zorlamanın tarihi arkaplanı nedir?
Son senelerda, malûm, tüketim hayli hızlandı ve buna dayalı olarak meralar kiralanıp tarım yerlerine dönüştürüldü. Tarım topraklarına dönen bölgelerin bir kısmında tarım yapılıyor. Bir kısmında ise ziraî dayanak alınıyor, lakin hiç tarım yapılmayıp bırakılıyor. Bu süreçte bizim Mersin’den çıkıp Toroslar’ın uçlarına, Konya’nın Afyon hududuna kadar yürüyerek katettiğimiz 650-700 kilometrelik aralık 450-500 kilometreye kadar daraldı. Biz kışın Mersin’de, kıyılarda yaşıyoruz. Kış Yurdu’muz oralar. Ormanlarda, kıl çadırda yaşadığımız yerlere yurt deriz. Şu anda orman yangınları niçiniyle bizim yurdumuz yandı, kül oldu, bitti. Çok büyük ihmalden dolayı. 15 Temmuz resmi tatildi, hafta sonuyla birleştirip herkes uzun bir tatile çıktı ve o bölgede tek bir nöbetçi kaldı. Yangın havuzlarında da su olmayınca bu yangın büyüdü. Önlenebilir miydi, evet, önlenebilirdi. Biz kışı Mersin, Silifke civarlarındaki kıyılarda geçiriyoruz ve nisanın ortaları üzere yollara dökülüp bir buçuk ay boyunca yürüyerek Orta Toroslar’a geliyoruz. Konya’nın Çumra, Bozkır, Beyşehir, Seydişehir, Taşkent, Karaman-Ermenek dağlarında yazı geçiriyoruz. Eylül-ekim ortalarına kadar buralarda, Yaz Yurdu’nda yaşıyoruz. Ancak bu güzergâhımızda dikilen ağaçlar, bağlar, bahçeler, bostanlar, ekinler… Olağan beşerler üretmek istiyor, âlâ niyetli olan da var. Lakin üretmeyip tel çekerek dayanak alanlar bizim yollarımızı kapatıyor.
‘DİRENEBİLENLER DİRENDİ, ANCAK SON YILLARDA KONAKLAYACAK YURT YERİ BULAMIYORUZ’
Hayat alanlarınızın daraltılması, yollarınızın kesilmesi niçiniyle yerleşik hayata geçenler artıyor mu?
Büyüklerimiz “Yerleştirilip denetim altına alınmamız için bizi tarih boyunca kılıçtan geçirdiler. Biz kılıçtan artanlarız” der. Ben yirmi yıldır Sarıkeçililer Yardımlaşma Derneği’nin başkanlığını yapıyorum. Resmiyet kıymetli değil, başkanlık sıfatını sevmiyorum. Analık yapmaya çalışıyorum. ötürüsıyla, o tarihten bu yana, yirmi yıllık süreci anlatmak istiyorum. Konakladığımız yerde en az on çadır, yüzlerce devemiz olurdu. Lakin son yirmi yıldır ormana girmek, keçi otlatmak büyük kabahat oldu. Çoklarımız yargılandı, ceza aldı. Çoklarımız ise iskâna zorlandı ve Karaman’da “Sarı Evler” diye bilinen yerlere, 1980’lerde yerleştirildiler. Çoğumuz baskılardan dolayı devlet eliyle yerleştirilmeye kalkıldık. Direnebilenler direndi, ancak son senelerda konaklayacak yurt yeri bulamıyoruz. Çaresizlikten yoldaşlarımız olan keçilerimizi peyderpey elden çıkararak yerleşmek zorunda kalıyoruz. Fakat bu asla isteğe bağlı değil. hiç bir bireyimiz yerleşik hayatı kabul etmiyor.
‘HİÇBİR ŞEYE ERİŞEMEYECEĞİZ’
Vakit ortasında insanların tabiatla bağlantısı değişti ve bu doğayı tehdit eder hale geldi. Şu anda ortasında bulunduğumuz iklim krizinin bunun kararı olduğu açık. Sizce ne yapmalı?
Birinci dersi kendimden çıkarayım. Dedemden, kocaanamdan, kocababamdan öğretileri uygularsam, kendimden daha sonraki kuşağa de uygulatabilirim. Tüketim alışkanlıklarımıza derhal taraf vermeli, ayar geçmeliyiz. Alışkanlıklarımızı yarı yarıya indirmeliyiz. Her birey sorumludur. Daima derim, keşke teker icat edilmeseydi de bu yollar yapılmasaydı. Bu yollar olmasaydı da, ben her yere yoldaşlarımla, keçilerimle gidebilirdim. Teker icat edildi, yollar yapıldı. Teknoloji icat edildi ve tüm canlıların sonunu getiriyoruz. Ben de buna dahilim, zira şu anda sizinle cep telefonuyla konuşuyorum. Bu alışkanlıklarımızı yarıya düşürmemiz lâzım. Şayet bunu dikkate almazsak, felaketleri kendi elimizle getiriyoruz. Öteki hatalı aramıyorum, evvel kendimden yola çıkıyorum. Şayet ben insansam, tüm canlıların sesi olarak, tüm canlıların fikrini lisana getirmek ismine, yanan ateşin alevini bile anlamalıyım ki, insan olduğumu anlayabileyim. Bir derenin başına oturunca, o deredeki suyun ahengi bana neyi anlatıyor, hüznü mü anlatıyor? O deredeki su iniltisinde kalan zerrecikler şayet bana gelecekteki felaketi anlatıyor, fakat ben anlayamıyorsam, insan değilim demektir. Şayet deredeki su akıp da “ben de gidiyorum, yolcuyum, seneye görüşemeyeceğiz” diyorsa şayet ve ben anlamadıysam, benim de insanlığımın sorgulanması lâzım. İnsan bunları anlamalı ve kendine bir taraf çizmeli. Kullandığımız araçtan güce varıncaya kadar gözden geçirmeliyiz. Tahminen insan olarak bir şeylerin karşısında duramayacağız, fakat “yaptım” diyebilmeliyiz. 2011 yılında dedim ki, “keçilerimi, derelerimi vermeyeceğim”. Niçin dedim? Bugünkü olayları yıllar evvelden gorebiliyordum. Artık de yıllar daha sonra gelecek felaketleri gorebiliyorum. Bir gün bu fırınlar çalışmayacak, hiç bir şeye erişemeyeceğiz. O gün yaşamak için ne yapabiliriz sorusunu soruyorum. Buna hazırlıklı olmalıyız. Bunlar okullarda öğretilmiyor insanlara, tabiat öğretiyor, ömür alanları öğretiyor.
Türkiye’de hükümran siyasi söylemi belirleyen temel ideoloji milliyetçilik. ötürüsıyla o cenahta “yerlilik, millilik” konuşuluyor, Türklerin tarihi kökenlerine ve Türklerin göçerlik kültürüne de atıflar yapılıyor. bu biçimdesi bir iktidar baştayken, size yönelik bu denli baskıyı nasıl görüyorsunuz?
Biz milliyetçi değil, çıkarcı bir yönetimin azabındayız, gazabındayız. Ayrıyeten din, lisan, ırk, renk bizim için hiç değerli değildir. Bizim tek bir lisanımız, dinimiz, ırkımız vardır, o da tabiattır. Tabiatın lisanı benim dilim, tabiatın dini benim dinim, tabiatın rengi benim rengimdir. kimi vakit fırtına olur yapıtım, kimi vakit aslan olur kükrerim, kimi vakit de toprak olur, “basın üzerime, geçin” derim. Lakin bugünlerde olduğu üzere, bir gün bu tabiatın yok oluşuna göz yumanlar olursa, işte bu biçimde benim de tanımadığım bir celâllik doğar bende. “Niye” diyeceksin, benim bedellerimi bedelsiz goren, gözümde kıymetsizdir. Emeğimi hiçe sayanlar, hiçimdir. Haksızlık yapanlar, daha sonradan icat olmuş lisanlar, dinler, ırklar ayrımı yapanlar var ya, karşısında Toroslar’ı, dağları bulur.
Az evvel “Bugünkü olayları yıllar evvelden bakılırsabiliyordum. Artık de yıllar daha sonra gelecek felaketleri de nazaranbiliyorum” dediniz. Geleceğe dair umudunuz yok mu?
Dünyaya gelen her yavru oğlak bize bir umut veriyor, anne sütünü emeyim, ayaklanayım, yürüyeyim diye. Dünyaya gelen her bebek bize gelecek vaat ediyor. Diyor ki, yetişeyim, bilinçleneyim, bu tertibi şekillendireceğim. Her tohum çatlıyor, bitki örtüsü olarak dünyaya geliyor, hayat alanında bize moral veriyor. Akşam olup havanın kararmasını dünyanın sonu olarak düşünmemeliyiz. Hudutlu da olsa beynimizin bir köşesinde bu hoşlukların yer bulmasını sağlamalıyız… Bu ortada, söylemek istemedim, şarjım bitiyor. Yalnız bize borçlusunuz. Toroslar’a varırsanız burada bir çadırınız değil, bir yurdunuz var. Bu yurdun da kapısı yok ve tüm insanlığa açık.”
SÖYLEŞİNİN TAMAMI