Psikolog Hebun Mizgin Gecayatmaz ekonomik krizin tesirlerini anlattı: Aile içi dinamikler sarsılıyor İktisattaki berbata gidişat ve belirsizlik insanların ruh halini sarsmaya başladı. Market reyonlarındaki etiket fiyatları, maaşların konut kiralarını karşılayamaması, geçim külfeti olan insanların geleceğe umutsuz bakmasına niye oluyor. Toplumun neredeyse bütün kesitlerini etkileyen ekonomik krizi hissedenler mevcut durumlarını muhafazaya çalışıyor fakat kurdaki oynaklık buna da müsaade vermiyor. ‘Kiralık dairelere artırım, akaryakıta artırım, bebek mamalarına zam’ neredeyse her gün duyduğumuz, gördüğümüz krizin en çarpıcı örneklerinden yalnızca birkaçı. Durum bu biçimde olunca toplumda tükenmişliğin yanı sıra bir ruhsal çöküş de meydana geldi.
Uzman Klinik Psikolog Hebun Mizgin Geceyatmaz’la insanların krizden ruhsal manada nasıl etkilendiklerini, iktisattaki berbat gidişatın insan üstündeki ruhsal tesirlerini ve yansımalarını konuştuk…
‘TEHDİT ALTINA GİRİNCE AGRESYON, HAYAL KIRIKLIĞI ORTAYA ÇIKIYOR’
Ekonomik kriz niçiniyle beşerler güç günler geçiriyor. Bu durum insanın ruh halini nasıl etkiliyor?
Öncelikle ekonomik kriz teriminin bireylerin hem ferdî tıpkı vakitte toplumsal hayatlarında pek şiddetli ve yıkıcı bir tesire sahip olduğunu söyleyebiliriz. Ferdi bir kavram olarak ele almanın yanı sıra bu kavramı sosyolojik olarak da kıymetlendirmek değerli. Aslında temel olarak alım gücünün azalması, işsizlik, yoksulluğun artması, toplumdaki toplumsal sınıfların içinde artık bir uçurumun olması ve hayat standartlarının değişmesi üzere olayların kararında bireylerin zihninde şüphesiz birtakım fikirler oluşuyor. ‘İşsiz ve parasız kalacağım’, ‘Bugün işten kim çıkarılacak, sıradaki ben miyim?’, ‘Temel gereksinimlerimi karşılayamayacağım’, ‘Bu hayat üslubu bana uygun mu?’ bu niyetleri çoğaltabiliriz. Bu kanılar bireylerin temel benliklerini, güdülerini tehdit ediyor ve karşımıza hayat kadar gerçek bir gelecek tasası kavramı çıkıyor. Birfazlaca ruhsal zorlanmanın temelidir bu dert. Beşerler mevcut hayat standartlarından vazgeçmeye başladıkları ve bunu büsbütün kaybedecekleri kanısı arasındaler. Çok doğal bir dürtü olarak da ömürlerini devam ettirmek, standartlarının gerisinde kalmamak istiyorlar. Bu tehdit altına girince de hayal kırıklığı, gerginlik, agresyon ortaya çıkabiliyor.
‘MUHAKEME HÜNERLERİNDE BOZULMA MEYDANA GELİYOR’
Pekala beşerler bu ekonomik krizin içerisinde size geldiklerinde daha fazlaca hangi mevzuda şikayet ediyorlar?
İnsanlarda ekseriyetle dertli bir ruh hali hakim. İş yerinde başlarını boşaltmak, dinlenmek için verilen molalarda bile oturup ‘Şimdi ne yapacağız’ diye korkularını paylaşıyorlar ya da birbirlerini tanımayan beşerler alışveriş yaparken hayat pahalılığı sebebiyle dertleşir duruma geldiler. özetlemek gerekirsesı günlük ömrün her adımında bu durum kelam sahibi oldu. Artık tüm bunları görmemek ismine toplumsal medya kullanmak dahi istemiyorlar lakin gerçeklerden de kaçamıyorlar. İş randımanı düşüyor, hayata dair motivasyon azalıyor ve bireylerin hem ruh hem fizikî sıhhatleri bozulmaya başlıyor. En sonunda da muhakeme hünerlerinde bozulma meydana geliyor ve ne sıkıntıları etraflıca değerlendirebiliyor ne de faal bir tahlile ulaşabiliyorlar. Çoğunlukla; içe dönme, umutsuz hissetme, öz hürmet yitimi, telaş bozuklukları ve depresyon üzere ruh sıhhati meseleleri ile müracaat olabiliyor. Bu zorlanmaları bir adım öteye taşıdığımızda da yapılan çalışmalarla, işsizliğin ve işsizliğe sebep olan ekonomik krizin öz kıyım üzerinde tesiri olduğunu söylemek de yanlış olmayacak. Fakat ruhsal esneklik dediğimiz bir kavram ve kişisel farklılıklar olağan olarak var. Yani herkes bu süreçten bu türlü olumsuz etkilenecek ya da sıhhati bozulacak diyemeyiz.
‘KİŞİLERİN EVLİLİKLERİNDEn KUŞKU DUYDUKLARINI SÖYLEYEBİLİRİZ’
Bilhassa aile geçindirmek durumunda olanların bu süreci daha sorunlu yaşadığını görüyoruz. Sizin bu bahisteki izlenimleriniz nedir?
Evet, aile geçindirmek durumunda olanlar süreci daha zahmetli yaşıyor. Ebeveyn olmak, aile geçindirmek aslına bakarsanız başlı başına bir sorumluluk. Günümüz ekonomik koşulları da hali hazırda aslına bakarsan sıkıntı olan bu süreci daha da zorlaştırmakta. Zira aile küçük bir toplumsal sistem. Bu sistem içerisinde ebeveynler ve çocuklar var. Yani aslında iş kişisellikten çıkıyor ve tüm aile üyelerinin tasaları ortaya çıkıp etkileşime giriyor. bu biçimdece, ekonomik krizler evvela aile içi dinamikleri, huzuru ve itimat hissini sarsmaya başlıyor. Bireylerin olağan ömür tertibinde önemli manada sapmalar meydana geliyor. Bu sebeple bu süreci daha sorunlu yaşıyorlar. Bilhassa de bakım verenler tarafınca hem çocuklara bakıp bakamayacağı hem kendi geçimini sağlayıp sağlayamayacağı birebir vakitte yıllar daha sonrasında ne olacağı ile ilgili tüm kanılar aile üyelerini paniğe ve kaygıya sevk ediyor. Hatta şahısların evliliklerine ve eşlerine karşı bile kuşku duyduklarını, olumsuz hisler beslemeye başladıklarını ve aile içi çatışmaların bu sebeple olabileceğini söyleyebiliriz.
‘KAYGI BOZUKLULUKLARI, BAĞLANTIDA SORUNLAR…’
Bu süreçten toplumun tüm bölümleri etkileniyor. Lakin emekçilerin bu süreci daha ağır hissettiklerini görüyoruz. Siz çalışanlara de danışanlık yapıyorsunuz. Onlar bu süreci nasıl yaşıyor, ne anlatıyorlar?
Öncelikle hayat şartları değişiyor. Değişen koşullar da şahıslarda belirsizlik yaratıp ömür istikrarlarını bozuyor. Birinci evvel şok periyodu yaşıyorlar. Yani bireyler başlarına ne geldiğini anlamıyor ve ilerisi için ne yapacağını epeyce da bilemez bir biçimde derin bir sakinlik periyodu yaşıyor. bu vakitten çok kısa bir süre daha sonra ise kişi reaksiyon vermeye başlıyor. Nedir bu reaksiyon? Mevzuyu anlamak, yorumlar yapmak, durumu kabullenmek istememek, tenkitler getirmek ve buna sebep olan tüm faktörleri inceleyip tepkisel davranışlar sergilemek ve bu durumla alakalı neler yapılabilir diye düşünmeye başlamak. Bu kademeden daha sonra kabullenip, planlamasını yapıp sürece ahenk sağlayabilen bireyler de var, krizin tesiriyle denetimi kaybedip olumsuz duygulanım ve davranışlar içerisine giren şahıslar de. İnsan en temelde geleceğini garantiye almak ister. Bu durumu tehdit eden en ufak bir olay gelecek tasasıyla birlikte kişinin kaygı ve korku hissetmesine niye olacaktır. İşte tam da burada Abraham H. Maslow’un Muhtaçlıklar Hiyerarşisi’nden bahsetmek istiyorum. İnsan, ekonomik kriz periyotlarında o denli derin bir tasa duyuyor ki, fizyolojik muhtaçlıklarını bile karşılayamayacağını düşünerek ruhsal ihtiyaçlarını önemsemiyor bile. Sevme – sevilme, hürmet duyulma, muvaffakiyet ve kendini geliştirme için gayret sarf etmiyor, kendini gerçekleştirme noktasında da meseleler yaşamaya başlıyor. İşini kaybetmek istemiyor fakat aldığı maaş hayatını idame ettirmede yetersiz kalıyor devamında yeni bir işe girmeyi düşünemiyor bile zira işsizlik üzere fazlaca temel bir sorun var, motivasyon eksiğiyle birlikte çalışmaya devam ediyor. Bunun haricinde kazandığını yettirebilmek için toplumsal hayatından ve standartlarından vazgeçmeye başlıyor ve tüm bunlarla birlikte, telaş bozuklukları, his durum bozuklukları ve bağlantıyla ilgili problemler ortaya çıkıyor.
‘ÇOCUKLAR KORKUYU DAHA FAZLA YAŞIYOR’
Buhran süreçlerinin yetişkinler içinde irtibatta meseleler yarattığını söylemiş olduniz. Yaşanan bu sürecin çocuklar üstündeki tesiri kendisini nasıl gösteriyor?
Çocuklar direkt değil lakin dolaylı olarak bu süreçten etkilenmekte. olağan olarak yaş kümesi da burada değer taşıyor. Lakin genel olarak söylemek gerekirse, ailenin yaşadığı her türlü tasayı çocuk daha fazla hissediyor. Ebeveynler genelde bu biçimde periyotlarda yaşadıkları huzursuzluk, gerginlik ve korkularını paylaşmayarak, çocuklarından durumu saklar ya da sakladıklarını düşünür. halbukiki durum bundan biraz farklı, çocuklar bunu hisseder ve etkilenirler. Sadece ailenin süreçteki tavrı, aile ortasında verilen pahalar ve öğretiler ile çocuğun krizden etkilenme seviyesi değişebilir. Eşler içindeki bağ de bu vakitte tehdit altındadır. Kimi aileler bundan biraz daha fazla etkilenebilir. Etkilenmesinin sebepleri de öncesinde hali hazırda bağlantılarının epeyce yeterli olmaması, çatışma ve problemlerinin olması, iki taraflı itimadın tam olarak oturmamasıdır. Bu aileler sürecin getirmiş olduğu tasa ve olumsuz hislerle baş etmekte daha fazla zorlanabilir diyebiliriz. Eşler içinde olan bu çatışma da bir daha çocuklara yansıyacak ve krizden dolaylı olarak etkilenmelerine sebep olacaktır.
Bir psikolog olarak insanların bu mevzuda kendilerini rahat hissetmelerini nasıl sağlıyorsunuz?
Psikoterapide genel olarak neler yaptığımızdan bahsederek sanırım bu soruyu da cevaplamış olacağım. Kişiyi tanıyarak işe başlamamız gerekiyor. Bireyle inançlı bir bağ kurmak da terapötik manada pek değerli. Birinci adım bu diyebiliriz. daha sonrasında yaptığımız iş aslında şartsız kabul, şartsız hürmet ve empatiyle bir arada karşımızdaki kişiyi dinlemek. Yargılama ve yönlendirme olmadan, kişiyi tanıdıktan ve öyküsünü öğrendikten daha sonra yanlışsız sorular sorarak, ortasında bulunduğu durumu daha güzel anlamasını sağlamak ve sorunları tanıma hünerini geliştirmek. Ruhsal rahatlama ya da düzgün oluş halini bir anda tek bir görüşmeyle sağlamak mümkün değil. İnsanları biz uzmanlara getiren meseleler nasıl ki bir günde olmadıysa rahatlamayı da bir günde sağlamak epeyce da gerekçi bir bakış olmuyor. Kişinin problemleri ile ilgili içgörü ve farkındalık oluşturup, tahlil bulma yolunda yol gösterici durumunda eşlik ettiğimizi söyleyebilirim. Doğal ki bu iş birliği, emek ve sabır gerektiren bir müddetç.
Hebun Mizgin Geceyatmaz
Beşerler gelecek korkusu, geçim derdi üzere problemleri anlattığında siz neler hissediyorsunuz?
Öncelikle bu toplumda yaşan biri olarak ekonomik krizin neticelerindan etkilendiğimi, emsal sıkıntıları benim de yaşadığımı, kendi geleceğimi ve ailemi düşünürken kaygılandığımı söylemeliyim. Bu iç çatışmalarım, hislerim ve niyetlerim üzerine de elbette çalışıyorum. Durumun farkındayım ve denetim altına almaya çalışıp baş etme marifetlerimi güçlendiriyorum. Biz uzmanlar, terapi odasında büsbütün karşımızdaki kişinin niyet ve hislerini anlatmasına, kendi sesini duymasına alan yaratıyoruz. Kendi hislerim terapi odasında büsbütün devre dışı, tüm dikkatimle empatik bir dinleme yapıyorum. Lakin seanslar bitiyor ve kendi hayatıma dönüyorum. Bir eş, bir evlat, bir arkadaş olarak ya da yalnızca bu toplumun bir üyesi olarak olağan olarak kaygılandığımı, üzüldüğümü, önümü görmeye çalıştığımı söyleyebilirim.
‘YALNIZ OLUNMADIĞINI UNUTMAMAK GEREKİR’
İnsanların bu buhran sürecini daha rahat atlatabilmeleri tarafında ne üzere tavsiyelerde bulunmak istersiniz?
Kriz sözünün başlı başına, istenmeyen, beklenmeyen ve olağanın haricinde olan olayları temsil ettiğini biliyoruz. Evet bu yaşanıyor lakin sistem er ya da geç bir gün sisteme girecek, bunu bilmek bu durumun süreksiz bir durum olduğunu hatırlamak gerek. Yaşanan bu ekonomik krizin toplumsal bir tesiri olduğunu, yalnız olunmadığını da unutmamak gerekir. Kıymetli olan bu devri en az ziyanla atlatmaktır. Kişi kendini âlâ tanımalı ve bu durumun suçlusunun kendisinin olmadığını bilmeli. Kişinin maruz kaldığı durum ne olursa olsun kıymetli olan tasa ile akılcı bir biçimde baş etmek. Yani bu zamanda-para harcamaktan büsbütün kaçınmak süreci daha da çıkmaza sürükleyebilir. Bunun yerine, yaşanan bu duruma ahenk sağlamak, denetimli olmak, aile bireyleri ile açık bir biçimde bağlantı kurmak değer taşımakta. Yaşanan bu krizin tesirlerini en aza indirecek formları konuşup bu plan doğrultusunda hareket etmek gerilim seviyesinin azalmasına yardımcı olacaktır. Ekonomik krizi azaltmak için yapısal birtakım çalışmaların o mevzunun uzmanları tarafınca yapılması gerekir lakin ekonomik krizin tesirlerini azaltmak bizim elimizde. En başta geleceğe ait umutlarımızı kaybetmemek gerekiyor. Sınırlılıklarımızı bilmek lakin beklentilerimizi de gerçekçi bir biçimde ona nazaran düzenlemek bizlerin yaşadığı etkiyi azaltmaya yardımcı olacak. Lakin tüm bunların farkında bulunmasına karşın kişi, yeme davranışı ve iştah ile ilgili bozulmalar, içe kapanma, uyku nizamında bozulmalar, fizikî niçini olmayan ağrılar, korku, çökkün his durum vb. yaşıyor ise bir ruh sıhhati uzmanına başvurmasını tavsiye ederim.
Uzman Klinik Psikolog Hebun Mizgin Geceyatmaz’la insanların krizden ruhsal manada nasıl etkilendiklerini, iktisattaki berbat gidişatın insan üstündeki ruhsal tesirlerini ve yansımalarını konuştuk…
‘TEHDİT ALTINA GİRİNCE AGRESYON, HAYAL KIRIKLIĞI ORTAYA ÇIKIYOR’
Ekonomik kriz niçiniyle beşerler güç günler geçiriyor. Bu durum insanın ruh halini nasıl etkiliyor?
Öncelikle ekonomik kriz teriminin bireylerin hem ferdî tıpkı vakitte toplumsal hayatlarında pek şiddetli ve yıkıcı bir tesire sahip olduğunu söyleyebiliriz. Ferdi bir kavram olarak ele almanın yanı sıra bu kavramı sosyolojik olarak da kıymetlendirmek değerli. Aslında temel olarak alım gücünün azalması, işsizlik, yoksulluğun artması, toplumdaki toplumsal sınıfların içinde artık bir uçurumun olması ve hayat standartlarının değişmesi üzere olayların kararında bireylerin zihninde şüphesiz birtakım fikirler oluşuyor. ‘İşsiz ve parasız kalacağım’, ‘Bugün işten kim çıkarılacak, sıradaki ben miyim?’, ‘Temel gereksinimlerimi karşılayamayacağım’, ‘Bu hayat üslubu bana uygun mu?’ bu niyetleri çoğaltabiliriz. Bu kanılar bireylerin temel benliklerini, güdülerini tehdit ediyor ve karşımıza hayat kadar gerçek bir gelecek tasası kavramı çıkıyor. Birfazlaca ruhsal zorlanmanın temelidir bu dert. Beşerler mevcut hayat standartlarından vazgeçmeye başladıkları ve bunu büsbütün kaybedecekleri kanısı arasındaler. Çok doğal bir dürtü olarak da ömürlerini devam ettirmek, standartlarının gerisinde kalmamak istiyorlar. Bu tehdit altına girince de hayal kırıklığı, gerginlik, agresyon ortaya çıkabiliyor.
‘MUHAKEME HÜNERLERİNDE BOZULMA MEYDANA GELİYOR’
Pekala beşerler bu ekonomik krizin içerisinde size geldiklerinde daha fazlaca hangi mevzuda şikayet ediyorlar?
İnsanlarda ekseriyetle dertli bir ruh hali hakim. İş yerinde başlarını boşaltmak, dinlenmek için verilen molalarda bile oturup ‘Şimdi ne yapacağız’ diye korkularını paylaşıyorlar ya da birbirlerini tanımayan beşerler alışveriş yaparken hayat pahalılığı sebebiyle dertleşir duruma geldiler. özetlemek gerekirsesı günlük ömrün her adımında bu durum kelam sahibi oldu. Artık tüm bunları görmemek ismine toplumsal medya kullanmak dahi istemiyorlar lakin gerçeklerden de kaçamıyorlar. İş randımanı düşüyor, hayata dair motivasyon azalıyor ve bireylerin hem ruh hem fizikî sıhhatleri bozulmaya başlıyor. En sonunda da muhakeme hünerlerinde bozulma meydana geliyor ve ne sıkıntıları etraflıca değerlendirebiliyor ne de faal bir tahlile ulaşabiliyorlar. Çoğunlukla; içe dönme, umutsuz hissetme, öz hürmet yitimi, telaş bozuklukları ve depresyon üzere ruh sıhhati meseleleri ile müracaat olabiliyor. Bu zorlanmaları bir adım öteye taşıdığımızda da yapılan çalışmalarla, işsizliğin ve işsizliğe sebep olan ekonomik krizin öz kıyım üzerinde tesiri olduğunu söylemek de yanlış olmayacak. Fakat ruhsal esneklik dediğimiz bir kavram ve kişisel farklılıklar olağan olarak var. Yani herkes bu süreçten bu türlü olumsuz etkilenecek ya da sıhhati bozulacak diyemeyiz.
‘KİŞİLERİN EVLİLİKLERİNDEn KUŞKU DUYDUKLARINI SÖYLEYEBİLİRİZ’
Bilhassa aile geçindirmek durumunda olanların bu süreci daha sorunlu yaşadığını görüyoruz. Sizin bu bahisteki izlenimleriniz nedir?
Evet, aile geçindirmek durumunda olanlar süreci daha zahmetli yaşıyor. Ebeveyn olmak, aile geçindirmek aslına bakarsanız başlı başına bir sorumluluk. Günümüz ekonomik koşulları da hali hazırda aslına bakarsan sıkıntı olan bu süreci daha da zorlaştırmakta. Zira aile küçük bir toplumsal sistem. Bu sistem içerisinde ebeveynler ve çocuklar var. Yani aslında iş kişisellikten çıkıyor ve tüm aile üyelerinin tasaları ortaya çıkıp etkileşime giriyor. bu biçimdece, ekonomik krizler evvela aile içi dinamikleri, huzuru ve itimat hissini sarsmaya başlıyor. Bireylerin olağan ömür tertibinde önemli manada sapmalar meydana geliyor. Bu sebeple bu süreci daha sorunlu yaşıyorlar. Bilhassa de bakım verenler tarafınca hem çocuklara bakıp bakamayacağı hem kendi geçimini sağlayıp sağlayamayacağı birebir vakitte yıllar daha sonrasında ne olacağı ile ilgili tüm kanılar aile üyelerini paniğe ve kaygıya sevk ediyor. Hatta şahısların evliliklerine ve eşlerine karşı bile kuşku duyduklarını, olumsuz hisler beslemeye başladıklarını ve aile içi çatışmaların bu sebeple olabileceğini söyleyebiliriz.
‘KAYGI BOZUKLULUKLARI, BAĞLANTIDA SORUNLAR…’
Bu süreçten toplumun tüm bölümleri etkileniyor. Lakin emekçilerin bu süreci daha ağır hissettiklerini görüyoruz. Siz çalışanlara de danışanlık yapıyorsunuz. Onlar bu süreci nasıl yaşıyor, ne anlatıyorlar?
Öncelikle hayat şartları değişiyor. Değişen koşullar da şahıslarda belirsizlik yaratıp ömür istikrarlarını bozuyor. Birinci evvel şok periyodu yaşıyorlar. Yani bireyler başlarına ne geldiğini anlamıyor ve ilerisi için ne yapacağını epeyce da bilemez bir biçimde derin bir sakinlik periyodu yaşıyor. bu vakitten çok kısa bir süre daha sonra ise kişi reaksiyon vermeye başlıyor. Nedir bu reaksiyon? Mevzuyu anlamak, yorumlar yapmak, durumu kabullenmek istememek, tenkitler getirmek ve buna sebep olan tüm faktörleri inceleyip tepkisel davranışlar sergilemek ve bu durumla alakalı neler yapılabilir diye düşünmeye başlamak. Bu kademeden daha sonra kabullenip, planlamasını yapıp sürece ahenk sağlayabilen bireyler de var, krizin tesiriyle denetimi kaybedip olumsuz duygulanım ve davranışlar içerisine giren şahıslar de. İnsan en temelde geleceğini garantiye almak ister. Bu durumu tehdit eden en ufak bir olay gelecek tasasıyla birlikte kişinin kaygı ve korku hissetmesine niye olacaktır. İşte tam da burada Abraham H. Maslow’un Muhtaçlıklar Hiyerarşisi’nden bahsetmek istiyorum. İnsan, ekonomik kriz periyotlarında o denli derin bir tasa duyuyor ki, fizyolojik muhtaçlıklarını bile karşılayamayacağını düşünerek ruhsal ihtiyaçlarını önemsemiyor bile. Sevme – sevilme, hürmet duyulma, muvaffakiyet ve kendini geliştirme için gayret sarf etmiyor, kendini gerçekleştirme noktasında da meseleler yaşamaya başlıyor. İşini kaybetmek istemiyor fakat aldığı maaş hayatını idame ettirmede yetersiz kalıyor devamında yeni bir işe girmeyi düşünemiyor bile zira işsizlik üzere fazlaca temel bir sorun var, motivasyon eksiğiyle birlikte çalışmaya devam ediyor. Bunun haricinde kazandığını yettirebilmek için toplumsal hayatından ve standartlarından vazgeçmeye başlıyor ve tüm bunlarla birlikte, telaş bozuklukları, his durum bozuklukları ve bağlantıyla ilgili problemler ortaya çıkıyor.
‘ÇOCUKLAR KORKUYU DAHA FAZLA YAŞIYOR’
Buhran süreçlerinin yetişkinler içinde irtibatta meseleler yarattığını söylemiş olduniz. Yaşanan bu sürecin çocuklar üstündeki tesiri kendisini nasıl gösteriyor?
Çocuklar direkt değil lakin dolaylı olarak bu süreçten etkilenmekte. olağan olarak yaş kümesi da burada değer taşıyor. Lakin genel olarak söylemek gerekirse, ailenin yaşadığı her türlü tasayı çocuk daha fazla hissediyor. Ebeveynler genelde bu biçimde periyotlarda yaşadıkları huzursuzluk, gerginlik ve korkularını paylaşmayarak, çocuklarından durumu saklar ya da sakladıklarını düşünür. halbukiki durum bundan biraz farklı, çocuklar bunu hisseder ve etkilenirler. Sadece ailenin süreçteki tavrı, aile ortasında verilen pahalar ve öğretiler ile çocuğun krizden etkilenme seviyesi değişebilir. Eşler içindeki bağ de bu vakitte tehdit altındadır. Kimi aileler bundan biraz daha fazla etkilenebilir. Etkilenmesinin sebepleri de öncesinde hali hazırda bağlantılarının epeyce yeterli olmaması, çatışma ve problemlerinin olması, iki taraflı itimadın tam olarak oturmamasıdır. Bu aileler sürecin getirmiş olduğu tasa ve olumsuz hislerle baş etmekte daha fazla zorlanabilir diyebiliriz. Eşler içinde olan bu çatışma da bir daha çocuklara yansıyacak ve krizden dolaylı olarak etkilenmelerine sebep olacaktır.
Bir psikolog olarak insanların bu mevzuda kendilerini rahat hissetmelerini nasıl sağlıyorsunuz?
Psikoterapide genel olarak neler yaptığımızdan bahsederek sanırım bu soruyu da cevaplamış olacağım. Kişiyi tanıyarak işe başlamamız gerekiyor. Bireyle inançlı bir bağ kurmak da terapötik manada pek değerli. Birinci adım bu diyebiliriz. daha sonrasında yaptığımız iş aslında şartsız kabul, şartsız hürmet ve empatiyle bir arada karşımızdaki kişiyi dinlemek. Yargılama ve yönlendirme olmadan, kişiyi tanıdıktan ve öyküsünü öğrendikten daha sonra yanlışsız sorular sorarak, ortasında bulunduğu durumu daha güzel anlamasını sağlamak ve sorunları tanıma hünerini geliştirmek. Ruhsal rahatlama ya da düzgün oluş halini bir anda tek bir görüşmeyle sağlamak mümkün değil. İnsanları biz uzmanlara getiren meseleler nasıl ki bir günde olmadıysa rahatlamayı da bir günde sağlamak epeyce da gerekçi bir bakış olmuyor. Kişinin problemleri ile ilgili içgörü ve farkındalık oluşturup, tahlil bulma yolunda yol gösterici durumunda eşlik ettiğimizi söyleyebilirim. Doğal ki bu iş birliği, emek ve sabır gerektiren bir müddetç.
Hebun Mizgin Geceyatmaz
Beşerler gelecek korkusu, geçim derdi üzere problemleri anlattığında siz neler hissediyorsunuz?
Öncelikle bu toplumda yaşan biri olarak ekonomik krizin neticelerindan etkilendiğimi, emsal sıkıntıları benim de yaşadığımı, kendi geleceğimi ve ailemi düşünürken kaygılandığımı söylemeliyim. Bu iç çatışmalarım, hislerim ve niyetlerim üzerine de elbette çalışıyorum. Durumun farkındayım ve denetim altına almaya çalışıp baş etme marifetlerimi güçlendiriyorum. Biz uzmanlar, terapi odasında büsbütün karşımızdaki kişinin niyet ve hislerini anlatmasına, kendi sesini duymasına alan yaratıyoruz. Kendi hislerim terapi odasında büsbütün devre dışı, tüm dikkatimle empatik bir dinleme yapıyorum. Lakin seanslar bitiyor ve kendi hayatıma dönüyorum. Bir eş, bir evlat, bir arkadaş olarak ya da yalnızca bu toplumun bir üyesi olarak olağan olarak kaygılandığımı, üzüldüğümü, önümü görmeye çalıştığımı söyleyebilirim.
‘YALNIZ OLUNMADIĞINI UNUTMAMAK GEREKİR’
İnsanların bu buhran sürecini daha rahat atlatabilmeleri tarafında ne üzere tavsiyelerde bulunmak istersiniz?
Kriz sözünün başlı başına, istenmeyen, beklenmeyen ve olağanın haricinde olan olayları temsil ettiğini biliyoruz. Evet bu yaşanıyor lakin sistem er ya da geç bir gün sisteme girecek, bunu bilmek bu durumun süreksiz bir durum olduğunu hatırlamak gerek. Yaşanan bu ekonomik krizin toplumsal bir tesiri olduğunu, yalnız olunmadığını da unutmamak gerekir. Kıymetli olan bu devri en az ziyanla atlatmaktır. Kişi kendini âlâ tanımalı ve bu durumun suçlusunun kendisinin olmadığını bilmeli. Kişinin maruz kaldığı durum ne olursa olsun kıymetli olan tasa ile akılcı bir biçimde baş etmek. Yani bu zamanda-para harcamaktan büsbütün kaçınmak süreci daha da çıkmaza sürükleyebilir. Bunun yerine, yaşanan bu duruma ahenk sağlamak, denetimli olmak, aile bireyleri ile açık bir biçimde bağlantı kurmak değer taşımakta. Yaşanan bu krizin tesirlerini en aza indirecek formları konuşup bu plan doğrultusunda hareket etmek gerilim seviyesinin azalmasına yardımcı olacaktır. Ekonomik krizi azaltmak için yapısal birtakım çalışmaların o mevzunun uzmanları tarafınca yapılması gerekir lakin ekonomik krizin tesirlerini azaltmak bizim elimizde. En başta geleceğe ait umutlarımızı kaybetmemek gerekiyor. Sınırlılıklarımızı bilmek lakin beklentilerimizi de gerçekçi bir biçimde ona nazaran düzenlemek bizlerin yaşadığı etkiyi azaltmaya yardımcı olacak. Lakin tüm bunların farkında bulunmasına karşın kişi, yeme davranışı ve iştah ile ilgili bozulmalar, içe kapanma, uyku nizamında bozulmalar, fizikî niçini olmayan ağrılar, korku, çökkün his durum vb. yaşıyor ise bir ruh sıhhati uzmanına başvurmasını tavsiye ederim.