Orada, bir köy var Diyarbakır’da: İkiye bölünmüş… DİYARBAKIR – Peyas köyü, Diyarbakır’ın merkez ilçesi Kayapınar’a bağlı. “Bağlı” demek biraz yanlış aslında zira köy, ilçenin hatta kentin göbeğinde. Aslında Peyas’ın nasıl bir köy olduğunu 2018’de yazdığım “Orada bir köy var, kentin arasında” başlıklı haberde anlatmıştık. O haberi yazdığımız tarihte Peyas, pozisyonu niçiniyle ilgimizi çekmişti. Köyü gezmiş ve köy sakini Mehmet Çoban’la konuşmuştuk. Peyas’ın problemlerine değinen haberde biroldukça konutun tapusuz olduğuna da vurgu yapılmıştı.
Peyas, şu sıralar Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi hazırladığı bir proje ile bir daha gündemde. Proje, gecekondu ve kaçak yapılaşmanın önüne geçerek ‘yerinde dönüşümün’ sağlanması ve daha sağlıklı bir kentleşmenin yapılması hedefiyle hazırlandı.
‘YÜRÜTMENİN DURDURULMASI’ KARARI
Lakin Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin Peyas’ta yapmayı planladığı kentsel dönüşüm, Kent Plancıları Odası Diyarbakır Şubesi’nin açtığı dava kararı durduruldu.
TMMOB Kent Plancıları Odası Diyarbakır Şubesi’nden yapılan açıklamada şu biçimde denildi: “Diyarbakır ili, Kayapınar ilçesi Kayapınar Mahallesi, Peyas köyünü kapsayan alanda yapılarak Diyarbakır Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 12/11/2020 tarih ve 269 sayılı sonucu ile kabul edilen 1/5000 ölçekli revizyon nazım imar planının; hukuka muhalif olduğu, nüfus artışı getiren plan değişikliğinde park, sıhhat tesisi ve yol kullanım alanlarının azaltıldığı, Mekansal Planlar İmal Yönetmeliği’nin 7., 8., 9., 11., 25. ve 26. unsurlarına ters olduğu, bir daha tıpkı Yönetmelikte yer alan ve Ek-2 de belirtilen standartların altına düşecek alan kullanım kararları alındığı niçinleri ile açtığımız davada ‘yürütmenin durdurulması’ sonucu verilmiştir.”
Muhtar Mehmet Çoban, “Bu projeyi kabul etmezsek yarın kamulaştırma yapılabilir” diyor…
KAMULAŞTIRMA VE TOKİ KAYGISI
Mahkeme yürütmeyi durdurdu fakat bundan daha sonra ne olacak? Bu soruyu 2019’da mahalle muhtarı seçilen Mehmet Çoban’a sorduk. Mehmet Çoban, Büyükşehir Belediyesi’nin hazırladığı projeyi destekliyor fakat temel olarak 2018’de söylemiş olduklerini yenidenlıyor.
Projeyi niye desteklediğini “Çünkü Peyas’a doğalgaz ve internet alamıyoruz” diyerek açıklıyor. Lakin projeyi desteklemesinin ardında asıl olarak bir kaygısı var. Çoban bunu, “Bu projeyi kabul etmezsek yarın kamulaştırma yapılabilir ve TOKİ buraya girebilir. bu biçimde ne yapacağız? Sur’da kimse bir şey yapamadı, biz de yapamayacağız” kelamlarıyla anlatıyor.
Kent Plancıları Odası Diyarbakır Şubesi için “Bizim kurumumuzdur” diyen Çoban, tenkitlerini de şu biçimde sıralıyor: “Mühendis arkadaşlar elbette birfazlaca şeyi bizden yeterli biliyorlar. Lakin bizim durumumuz ortada, anlamalarını istiyorum. Kaç kez müracaatta bulundum ancak doğalgaz vermediler Peyas’a. Bize diyorlar ki ‘Tapunuz yok, tapunuz olmadığı için doğalgaz vermeyeceğiz.’ Tapusuz olduğu için birfazlaca konutta internet de yok. Elektriğe artırım yapıldığı için kimse elektrik sobası kullanamıyor. Akşam gel, köyün üzerindeki soba dumanını göstereyim. Ben mahallemizin, halkımızın öyleyse olmasını istemiyorum.”
SORU İŞARETLERİ
Çoban, Peyas’ta biroldukça kişinin projeyi desteklediğini de vurguluyor. Lakin değişik münasebetlerle karşı çıkanlar da var.
Peyas’ta bir kahvehanede tesadüfen karşılaştığımız birkaç genç, kentsel dönüşüme karşı olanlardandı. Bu ergenlerden biri, itiraz öne sürülen sebebini şöyleki lisana getirdi: “Biz üç aile bir meskende yaşıyoruz. Bu konuttan çıkarsak ne yapacağız? Konutumuzun karşılığında bize verecekleri para üç ailenin yeni meskenler alabilmesi için yetecek mi?”
Bu soruların karşılığını ben bilmiyorum, gençler de bilmiyor. Yanıtı bilinmeyen sorular da Sur ilçesinde yaşanan tecrübe de huzursuz ediyor Peyas’ta yaşayanları.
ergenlerden biri Sur örneği üzerinden şu bilgiyi paylaşıyor: “Sur’daki insanları zorla meskenlerinden çıkardılar. Diyelim 100 bin lira verdiler ve yeni yapılacak konutlardan alabileceklerini söylemiş olduler. Beşerler konutu almaya gitti, mesken 500 bin lira. Nasıl alacaklar bu konutu? Kredi çekebilirler lakin her ay bankaya 50 bin lira kim yatırabilir? aslına bakarsanız yoksul beşerler. Bizim başımıza da birebir şey gelecek.”
PROJEYİ ZENGİNLER DESTEKLİYOR
Muhtar Mehmet Çoban’ın Peyaslı birtakım insanların projeyi desteklediğini söylüyoruz gençlere. “Doğrudur” diyorlar ve “zenginler istiyor” diye ekliyorlar. Gençler yaşadıkları muhitin fazlaca kıymetli olduğunun farkındalar. Tapularını alabilirlerse arsa fiyatının 3-4 katına çıkacağını biliyorlar. “Zenginler daha epeyce varlıklı olur, parasını alıp her yerde yaşayabilir. Ancak yoksullar ne yapacak? Bir konutta yaşayan üç aileye verilecek para onların bir sitede yaşamasına yetmez ki” diyorlar.
Gençler tapularını almayı, Peyas’a doğalgazın gelmesini, her meskene internet bağlanmasını istiyorlar ancak yerlerinden ayrılmak da istemiyorlar. Peyas doğup büyüdükleri yer. Kentin göbeğinde bir köy olsa da öteki köylerde olduğu üzere herkes birbirini tanıyor ve sahipleniyor. Yoksullukla burada baş edebiliyorlar. İnşaat emekçisi olduğunu söyleyen ergenlerden biri, “En son birkaç ay Ankara’da bir inşaatta çalıştım. Bitince geri geldim. Artık iş yok fakat burada yönetim edebiliyorum” diyor.
KÖY İKİYE BÖLÜNDÜ
Gençlerin de belirttiğine nazaran Peyas, Büyükşehir Belediyesi’nin projesini kabul edenler ve etmeyenler olarak ikiye bölünmüş durumda. Gençler, benzeri durumdaki köylerden örnekler de veriyorlar. Dediklerine göre bir köyde iki küme karşı karşıya gelmiş, arbede çıkmış bu niçinle. Peyas’ta da bu biçimde bir durumun yaşanmasından kaygı ediyorlar.
ergenlerden biri, “Yaşlılarımız bir ortaya geliyor ve her baştan bir ses çıkıyor, anlaşamıyorlar. Kimileri parayı alalım daha sonra ne olursa olsun diyor. Aslında beşerler yalnızca kendilerini değil, komşularını da düşünürse Peyas’ta bir birlik olur, birlikte karar alınır ancak bu gerçekleşmiyor” diye şikayette bulundu.
Kimse mağdur edilmeden Peyas’ta yerinde dönüşüm gerçekleştirebilir aslında. Bunun için Büyükşehir Belediyesi ile TMMOB’un birlikte çalışma yürütmesi bile sorunu çözebilir tahminen. Lakin temel sıkıntı şu ki kayyım idaresindeki belediyeler, kentin sorunlarını çözmek için bugüne kadar sivil toplum örgütleriyle hiç çalışmadı…
Peyas, şu sıralar Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi hazırladığı bir proje ile bir daha gündemde. Proje, gecekondu ve kaçak yapılaşmanın önüne geçerek ‘yerinde dönüşümün’ sağlanması ve daha sağlıklı bir kentleşmenin yapılması hedefiyle hazırlandı.
‘YÜRÜTMENİN DURDURULMASI’ KARARI
Lakin Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin Peyas’ta yapmayı planladığı kentsel dönüşüm, Kent Plancıları Odası Diyarbakır Şubesi’nin açtığı dava kararı durduruldu.
TMMOB Kent Plancıları Odası Diyarbakır Şubesi’nden yapılan açıklamada şu biçimde denildi: “Diyarbakır ili, Kayapınar ilçesi Kayapınar Mahallesi, Peyas köyünü kapsayan alanda yapılarak Diyarbakır Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 12/11/2020 tarih ve 269 sayılı sonucu ile kabul edilen 1/5000 ölçekli revizyon nazım imar planının; hukuka muhalif olduğu, nüfus artışı getiren plan değişikliğinde park, sıhhat tesisi ve yol kullanım alanlarının azaltıldığı, Mekansal Planlar İmal Yönetmeliği’nin 7., 8., 9., 11., 25. ve 26. unsurlarına ters olduğu, bir daha tıpkı Yönetmelikte yer alan ve Ek-2 de belirtilen standartların altına düşecek alan kullanım kararları alındığı niçinleri ile açtığımız davada ‘yürütmenin durdurulması’ sonucu verilmiştir.”
Muhtar Mehmet Çoban, “Bu projeyi kabul etmezsek yarın kamulaştırma yapılabilir” diyor…
KAMULAŞTIRMA VE TOKİ KAYGISI
Mahkeme yürütmeyi durdurdu fakat bundan daha sonra ne olacak? Bu soruyu 2019’da mahalle muhtarı seçilen Mehmet Çoban’a sorduk. Mehmet Çoban, Büyükşehir Belediyesi’nin hazırladığı projeyi destekliyor fakat temel olarak 2018’de söylemiş olduklerini yenidenlıyor.
Projeyi niye desteklediğini “Çünkü Peyas’a doğalgaz ve internet alamıyoruz” diyerek açıklıyor. Lakin projeyi desteklemesinin ardında asıl olarak bir kaygısı var. Çoban bunu, “Bu projeyi kabul etmezsek yarın kamulaştırma yapılabilir ve TOKİ buraya girebilir. bu biçimde ne yapacağız? Sur’da kimse bir şey yapamadı, biz de yapamayacağız” kelamlarıyla anlatıyor.
Kent Plancıları Odası Diyarbakır Şubesi için “Bizim kurumumuzdur” diyen Çoban, tenkitlerini de şu biçimde sıralıyor: “Mühendis arkadaşlar elbette birfazlaca şeyi bizden yeterli biliyorlar. Lakin bizim durumumuz ortada, anlamalarını istiyorum. Kaç kez müracaatta bulundum ancak doğalgaz vermediler Peyas’a. Bize diyorlar ki ‘Tapunuz yok, tapunuz olmadığı için doğalgaz vermeyeceğiz.’ Tapusuz olduğu için birfazlaca konutta internet de yok. Elektriğe artırım yapıldığı için kimse elektrik sobası kullanamıyor. Akşam gel, köyün üzerindeki soba dumanını göstereyim. Ben mahallemizin, halkımızın öyleyse olmasını istemiyorum.”
SORU İŞARETLERİ
Çoban, Peyas’ta biroldukça kişinin projeyi desteklediğini de vurguluyor. Lakin değişik münasebetlerle karşı çıkanlar da var.
Peyas’ta bir kahvehanede tesadüfen karşılaştığımız birkaç genç, kentsel dönüşüme karşı olanlardandı. Bu ergenlerden biri, itiraz öne sürülen sebebini şöyleki lisana getirdi: “Biz üç aile bir meskende yaşıyoruz. Bu konuttan çıkarsak ne yapacağız? Konutumuzun karşılığında bize verecekleri para üç ailenin yeni meskenler alabilmesi için yetecek mi?”
Bu soruların karşılığını ben bilmiyorum, gençler de bilmiyor. Yanıtı bilinmeyen sorular da Sur ilçesinde yaşanan tecrübe de huzursuz ediyor Peyas’ta yaşayanları.
ergenlerden biri Sur örneği üzerinden şu bilgiyi paylaşıyor: “Sur’daki insanları zorla meskenlerinden çıkardılar. Diyelim 100 bin lira verdiler ve yeni yapılacak konutlardan alabileceklerini söylemiş olduler. Beşerler konutu almaya gitti, mesken 500 bin lira. Nasıl alacaklar bu konutu? Kredi çekebilirler lakin her ay bankaya 50 bin lira kim yatırabilir? aslına bakarsanız yoksul beşerler. Bizim başımıza da birebir şey gelecek.”
PROJEYİ ZENGİNLER DESTEKLİYOR
Muhtar Mehmet Çoban’ın Peyaslı birtakım insanların projeyi desteklediğini söylüyoruz gençlere. “Doğrudur” diyorlar ve “zenginler istiyor” diye ekliyorlar. Gençler yaşadıkları muhitin fazlaca kıymetli olduğunun farkındalar. Tapularını alabilirlerse arsa fiyatının 3-4 katına çıkacağını biliyorlar. “Zenginler daha epeyce varlıklı olur, parasını alıp her yerde yaşayabilir. Ancak yoksullar ne yapacak? Bir konutta yaşayan üç aileye verilecek para onların bir sitede yaşamasına yetmez ki” diyorlar.
Gençler tapularını almayı, Peyas’a doğalgazın gelmesini, her meskene internet bağlanmasını istiyorlar ancak yerlerinden ayrılmak da istemiyorlar. Peyas doğup büyüdükleri yer. Kentin göbeğinde bir köy olsa da öteki köylerde olduğu üzere herkes birbirini tanıyor ve sahipleniyor. Yoksullukla burada baş edebiliyorlar. İnşaat emekçisi olduğunu söyleyen ergenlerden biri, “En son birkaç ay Ankara’da bir inşaatta çalıştım. Bitince geri geldim. Artık iş yok fakat burada yönetim edebiliyorum” diyor.
KÖY İKİYE BÖLÜNDÜ
Gençlerin de belirttiğine nazaran Peyas, Büyükşehir Belediyesi’nin projesini kabul edenler ve etmeyenler olarak ikiye bölünmüş durumda. Gençler, benzeri durumdaki köylerden örnekler de veriyorlar. Dediklerine göre bir köyde iki küme karşı karşıya gelmiş, arbede çıkmış bu niçinle. Peyas’ta da bu biçimde bir durumun yaşanmasından kaygı ediyorlar.
ergenlerden biri, “Yaşlılarımız bir ortaya geliyor ve her baştan bir ses çıkıyor, anlaşamıyorlar. Kimileri parayı alalım daha sonra ne olursa olsun diyor. Aslında beşerler yalnızca kendilerini değil, komşularını da düşünürse Peyas’ta bir birlik olur, birlikte karar alınır ancak bu gerçekleşmiyor” diye şikayette bulundu.
Kimse mağdur edilmeden Peyas’ta yerinde dönüşüm gerçekleştirebilir aslında. Bunun için Büyükşehir Belediyesi ile TMMOB’un birlikte çalışma yürütmesi bile sorunu çözebilir tahminen. Lakin temel sıkıntı şu ki kayyım idaresindeki belediyeler, kentin sorunlarını çözmek için bugüne kadar sivil toplum örgütleriyle hiç çalışmadı…