Kırmızı ette kriz: ‘Vatandaş 1 kilo kıymayı 8’e bölüyor’ Hayat pahalılığının rekor seviyede arttığı Türkiye’de, temel gereksinimlere erişim giderek zorlaşıyor. Fiyat artışından besin eserleri de hissesini alıyor. en çok zamlanan besin unsurlarından biri de kilosu 80-115 lira içinde değişen kırmızı et.
Fiyat avantajı niçiniyle önünde uzun kuyrukların oluştuğu Et ve Süt Kurumu, geçtiğimiz günlerde kırmızı ete yüzde 48 oranında artırım yaptığını duyurdu. Bunun akabinde Et ve Süt Kurumu’nda 1 kilo sığır kıymanın fiyatı 83 TL’ye, sığır kuşbaşının fiyatını ise 92 TL’ye yükseldi.
Öte yandan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafınca yapılan düzenlemeyle Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti haricindeki tüm ülkelere kırmızı et ihracatı yasaklandı. Bu iki gelişme, “Türkiye’nin et stoğu tükendi mi, et krizi kapıda mı?” sorularını gündeme getirdi.
‘HAYVANLAR KESİTE GİDİNCE STOK AZALDI’
Et ve süt üretiminin birbirinden bağımsız düşünülemeyeceğini savunan uzmanlara bakılırsa, yüksek girdi maliyetleri ve çiğ süt fiyatının baskılanması üreticilerin ziyan etmesine sebep oldu. Süt üretiminden kazandığıyla geçinemeyen üreticiler, dişi hayvanları bölüme göndermek zorunda kaldı.
Geçtiğimiz günlerde Gazete Duvar’a açıklamalarda bulunan Kasaplar Federasyonu Lideri Fazlı Yalçındağ, dişi hayvanların kesilmesi niçiniyle kâfi sayıda buzağı doğmadığını belirtti. Hayvan stokunun azaldığını söyleyen Yalçındağ, besicilerin besleyecek hayvan bulamadığını vurguladı.
‘3 YILDIR ALARM VERİYORDU, BAKAN KULAK TIKADI’
Öte yandan 2018 yılından bu yana devam eden girdi maliyetlerindeki artış niçiniyle, besiciler de baktıkları hayvan sayısını azaltıyor. Giresun Şebinkarahisar’da bulunan bir köyde besicilik yapan 35 yaşındaki Uğur Avşar da, o üreticilerden biri.
“Yem meblağlarını düşünerek kimi hayvanları kurbana sattım. Bu, 3 yıldır alarm veriyordu ve maalesef tarım bakanı bu işlere kulak tıkadı. Karadeniz’de bizim mera hayvancılığında fazlaca büyük bir azalma yok, en çok yüzde 20-30’dur. Fakat büyük mandıralarda yüzde 50’ye varan bir azalma var.”
Üç yıl evvel köye yerleşerek cet mesleği olan hayvancılığa devam etmeye karar veren Avşar, maddi birikimini bu alanda kullanmış. Gereğince çıkar sağlayamadığı için sonucundan mutlu olmadığını belirtiyor ve “Son 10 yılın en büyük yanlışını hayvancılığa başlamak olarak görüyorum” diyor. Şu anda 20 büyükbaş hayvana bakıyor. Bir büyükbaş hayvanın günlük yem masrafının 40-50 lirayı bulduğuna dikkat çekiyor ve hayvanlarını gerektiği kadar besleyemediğini söylüyor:
“Hayvan boğazıyla olur. Hayvana ne kadar yem verirseniz o kadar et verir, süt verir. Hayvan bir günde 5-6 kilo kaba yem yani saman, 5-6 kilo da olağan yem yiyor. Ben bu yıl veremedim, mümkün olduğunca az verdim. aslına bakarsan meralar olmasa hayvanlarıma bakamazdım. 7 ay merada bakıyorum, tarlamdan bir ölçü ot ve saman çıkartıyorum. Bunlarla 4-5 ay besleyip hayvanlarımızı bahara çıkarıyoruz. Mevcut 20 hayvanımızın varlığının müdafaamızın sebebi de bu.”
Besici Uğur Avşar, girdi maliyetleri niçiniyle hayvancılığın sürdürülebilir olmadığı görüşünde.
‘DEVLET BİZİMLE REKABET EDİYOR’
Avşar, tüketici refahını sağlamak için yurt haricinden hayvan ithal edilmesinin besicileri güç durumda bıraktığı görüşünde. “3 yıldır devlet bizimle rekabet ediyor. Biz 5’e satıyorsak o getirip 4’e satıyor.”
Et fiyatları son birkaç ayda yükselse de bu artışın yaraya merhem olmadığını düşünen Avşar, 3-4 yıllık zararın kolay kolay kapanmayacağını söylüyor. “Zammın sadece bir ölçüsü üreticiye yansıyor. Üretici olarak direkt tüketiciye ulaşabilirsem bu fiyat beni tatmin eder. Ancak aracıya satıyoruz, onlar da kasaplara ve kesimhanelere veriyor. örneğin benim 10 tane arım var. Bahar periyodunda bu arıları beslemek gerekiyor ki yaz periyodunda bal alayım. Arılara 2 çuval şeker alacağım. Geçen sene 200’e alıyordum artık 700-800’e alıyorum. Arım var, ineğim var bakamıyorum, traktörüm var binemiyorum. Maaş kazanmayı geçtik Bağ-Kur’umuzu bile yatıramıyoruz. Bu işler bu türlü yapılmaz.”
Pekala ne yapılırsa üretici hayvancılık yaparak geçinebilir? Uğur Avşar’a bu mesleği yararlı hale getirecek bir sistemin kurulması gerektiğini söz ediyor. “Herkes devlet takviyesi diyor ancak takviyeler ikinci planda. Yem şu anda tarladan fazlaca değerliye çıkıyor. Öncelikle girdi maliyetlerinin düşürülerek bu işin çıkarlı hale gelmesi, daha sonra da dayanaklarla üreticinin keyifli edilmesi gerekiyor.”
‘VATANDAŞ BİR KİLO KIYMAYI 4’E BÖLÜYORDU, ARTIK 8’E BÖLÜYOR’
İstanbul Maltepe’de yaklaşık 40 yıldır kasaplık yapan Mesut Beyefendi, gençliğinde köyünde besicilik yaptığını ve 200 kadar hayvana baktığını anlatıyor. Ona bakılırsa artışın en değerli iki sebebi, yemde dışa bağımlılık ve devletin çiftçiyi gereğince desteklememesi… “Çiftçi hayvan yemini kendi tarlasında yetiştiremediği için ayakta duramıyor. Adamın parası var fakat ekecek yeri yok. Takviye de az. Devlet çiftçiye, besiciye, tarımla uğraşana takviyeyle vermediği sürece biz bu fiyatları tutamayız. Vatandaşın yatı var, yatta alem yapana yakıtı 2 liraya veriyor, çiftçilik yapana da 23 liraya mazot veriyor. Biri 2 liraya denizin üzerinde güneşleniyor, öbürü de 23 liraya ırgatlık yapıyor. bu biçimde şey olur mu?”
Pekala artırımlar reyona nasıl yansıyor? en çok alınan eserin kıyma olduğunu söyleyerek şu biçimde devam ediyor: “Vatandaş bir kilo kıyma alıyordu, dörde bölüyordu. 250 gram 250 gram dört yemeğe yayıyordu. Artık bir kilo kıyma alıyor ve sekiz modüle bölüyor. Hatta artık gelmiyor bile. ömrümde hiç bu biçimde bir devir görmedim. Ete 50 kuruş, 1 lira, 1,5 lira artırım gelirdi, onu bilirdik. Artık devlet yüzde 48 artırım açıklıyor.”
Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği Genel Lideri Bülent Tunç
‘ÜRETİCİ KAR ETMESE BİLE ZİYAN DA ETMİYOR’
Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği Genel Lideri Bülent Tunç, üretici ve esnafla tıpkı görüşte değil. Yılın birtakım aylarında et stokunda azalma olsa da bunun genele yayılmayacağını söylüyor. Tunç’a bakılırsa piyasada et kıtlığı beklenmiyor. Hakikat planlama ile et üretiminin sürdürülebilir kılınacağını söz ediyor.
“Her şeyin bedeli olduğu üzere etin de bir bedeli var. Ancak şu anda üretimle ilgili en ufak bir kahır olmadığını söyleyebilirim. Her şey planlı ve hakikat yapılıyor. Yeni bakanımız daldan birisi, kendisi tarım kurulu başkanlığı da yapmış. Bizleri daha uygun anladığını ve üretimin istikrarlı bir biçimde sürdürülebileceğini düşünüyorum.”
Et meblağlarının zamlanmasıyla üreticinin nefes aldığını belirterek, bölümün daha fazlaca üretmeye istekli olduğunu söylüyor: “Bizim üreticimizin tek tasası şuydu: Üretiyordu, ürettiğinin karşılığını alamıyordu. Şu anda üretici kar etmese bile ziyan da etmiyor. Kaygımız şu, dünyadan kaynaklı kimi meseleler ülkemize tesir ediyor ve üretici de tüketici de bundan nasibini alıyor.”
Son üç yılda epeyce sayıda üreticinin piyasadan çekildiğini belirten uzmanlar, kırmızı ette arz güvenliğinin sağlanabilmesi için üreticilerin sürdürülebilir kar elde etmesi gerektiğini vurguluyor.
Fiyat avantajı niçiniyle önünde uzun kuyrukların oluştuğu Et ve Süt Kurumu, geçtiğimiz günlerde kırmızı ete yüzde 48 oranında artırım yaptığını duyurdu. Bunun akabinde Et ve Süt Kurumu’nda 1 kilo sığır kıymanın fiyatı 83 TL’ye, sığır kuşbaşının fiyatını ise 92 TL’ye yükseldi.
Öte yandan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafınca yapılan düzenlemeyle Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti haricindeki tüm ülkelere kırmızı et ihracatı yasaklandı. Bu iki gelişme, “Türkiye’nin et stoğu tükendi mi, et krizi kapıda mı?” sorularını gündeme getirdi.
‘HAYVANLAR KESİTE GİDİNCE STOK AZALDI’
Et ve süt üretiminin birbirinden bağımsız düşünülemeyeceğini savunan uzmanlara bakılırsa, yüksek girdi maliyetleri ve çiğ süt fiyatının baskılanması üreticilerin ziyan etmesine sebep oldu. Süt üretiminden kazandığıyla geçinemeyen üreticiler, dişi hayvanları bölüme göndermek zorunda kaldı.
Geçtiğimiz günlerde Gazete Duvar’a açıklamalarda bulunan Kasaplar Federasyonu Lideri Fazlı Yalçındağ, dişi hayvanların kesilmesi niçiniyle kâfi sayıda buzağı doğmadığını belirtti. Hayvan stokunun azaldığını söyleyen Yalçındağ, besicilerin besleyecek hayvan bulamadığını vurguladı.
‘3 YILDIR ALARM VERİYORDU, BAKAN KULAK TIKADI’
Öte yandan 2018 yılından bu yana devam eden girdi maliyetlerindeki artış niçiniyle, besiciler de baktıkları hayvan sayısını azaltıyor. Giresun Şebinkarahisar’da bulunan bir köyde besicilik yapan 35 yaşındaki Uğur Avşar da, o üreticilerden biri.
“Yem meblağlarını düşünerek kimi hayvanları kurbana sattım. Bu, 3 yıldır alarm veriyordu ve maalesef tarım bakanı bu işlere kulak tıkadı. Karadeniz’de bizim mera hayvancılığında fazlaca büyük bir azalma yok, en çok yüzde 20-30’dur. Fakat büyük mandıralarda yüzde 50’ye varan bir azalma var.”
Üç yıl evvel köye yerleşerek cet mesleği olan hayvancılığa devam etmeye karar veren Avşar, maddi birikimini bu alanda kullanmış. Gereğince çıkar sağlayamadığı için sonucundan mutlu olmadığını belirtiyor ve “Son 10 yılın en büyük yanlışını hayvancılığa başlamak olarak görüyorum” diyor. Şu anda 20 büyükbaş hayvana bakıyor. Bir büyükbaş hayvanın günlük yem masrafının 40-50 lirayı bulduğuna dikkat çekiyor ve hayvanlarını gerektiği kadar besleyemediğini söylüyor:
“Hayvan boğazıyla olur. Hayvana ne kadar yem verirseniz o kadar et verir, süt verir. Hayvan bir günde 5-6 kilo kaba yem yani saman, 5-6 kilo da olağan yem yiyor. Ben bu yıl veremedim, mümkün olduğunca az verdim. aslına bakarsan meralar olmasa hayvanlarıma bakamazdım. 7 ay merada bakıyorum, tarlamdan bir ölçü ot ve saman çıkartıyorum. Bunlarla 4-5 ay besleyip hayvanlarımızı bahara çıkarıyoruz. Mevcut 20 hayvanımızın varlığının müdafaamızın sebebi de bu.”
Besici Uğur Avşar, girdi maliyetleri niçiniyle hayvancılığın sürdürülebilir olmadığı görüşünde.
‘DEVLET BİZİMLE REKABET EDİYOR’
Avşar, tüketici refahını sağlamak için yurt haricinden hayvan ithal edilmesinin besicileri güç durumda bıraktığı görüşünde. “3 yıldır devlet bizimle rekabet ediyor. Biz 5’e satıyorsak o getirip 4’e satıyor.”
Et fiyatları son birkaç ayda yükselse de bu artışın yaraya merhem olmadığını düşünen Avşar, 3-4 yıllık zararın kolay kolay kapanmayacağını söylüyor. “Zammın sadece bir ölçüsü üreticiye yansıyor. Üretici olarak direkt tüketiciye ulaşabilirsem bu fiyat beni tatmin eder. Ancak aracıya satıyoruz, onlar da kasaplara ve kesimhanelere veriyor. örneğin benim 10 tane arım var. Bahar periyodunda bu arıları beslemek gerekiyor ki yaz periyodunda bal alayım. Arılara 2 çuval şeker alacağım. Geçen sene 200’e alıyordum artık 700-800’e alıyorum. Arım var, ineğim var bakamıyorum, traktörüm var binemiyorum. Maaş kazanmayı geçtik Bağ-Kur’umuzu bile yatıramıyoruz. Bu işler bu türlü yapılmaz.”
Pekala ne yapılırsa üretici hayvancılık yaparak geçinebilir? Uğur Avşar’a bu mesleği yararlı hale getirecek bir sistemin kurulması gerektiğini söz ediyor. “Herkes devlet takviyesi diyor ancak takviyeler ikinci planda. Yem şu anda tarladan fazlaca değerliye çıkıyor. Öncelikle girdi maliyetlerinin düşürülerek bu işin çıkarlı hale gelmesi, daha sonra da dayanaklarla üreticinin keyifli edilmesi gerekiyor.”
‘VATANDAŞ BİR KİLO KIYMAYI 4’E BÖLÜYORDU, ARTIK 8’E BÖLÜYOR’
İstanbul Maltepe’de yaklaşık 40 yıldır kasaplık yapan Mesut Beyefendi, gençliğinde köyünde besicilik yaptığını ve 200 kadar hayvana baktığını anlatıyor. Ona bakılırsa artışın en değerli iki sebebi, yemde dışa bağımlılık ve devletin çiftçiyi gereğince desteklememesi… “Çiftçi hayvan yemini kendi tarlasında yetiştiremediği için ayakta duramıyor. Adamın parası var fakat ekecek yeri yok. Takviye de az. Devlet çiftçiye, besiciye, tarımla uğraşana takviyeyle vermediği sürece biz bu fiyatları tutamayız. Vatandaşın yatı var, yatta alem yapana yakıtı 2 liraya veriyor, çiftçilik yapana da 23 liraya mazot veriyor. Biri 2 liraya denizin üzerinde güneşleniyor, öbürü de 23 liraya ırgatlık yapıyor. bu biçimde şey olur mu?”
Pekala artırımlar reyona nasıl yansıyor? en çok alınan eserin kıyma olduğunu söyleyerek şu biçimde devam ediyor: “Vatandaş bir kilo kıyma alıyordu, dörde bölüyordu. 250 gram 250 gram dört yemeğe yayıyordu. Artık bir kilo kıyma alıyor ve sekiz modüle bölüyor. Hatta artık gelmiyor bile. ömrümde hiç bu biçimde bir devir görmedim. Ete 50 kuruş, 1 lira, 1,5 lira artırım gelirdi, onu bilirdik. Artık devlet yüzde 48 artırım açıklıyor.”
Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği Genel Lideri Bülent Tunç
‘ÜRETİCİ KAR ETMESE BİLE ZİYAN DA ETMİYOR’
Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği Genel Lideri Bülent Tunç, üretici ve esnafla tıpkı görüşte değil. Yılın birtakım aylarında et stokunda azalma olsa da bunun genele yayılmayacağını söylüyor. Tunç’a bakılırsa piyasada et kıtlığı beklenmiyor. Hakikat planlama ile et üretiminin sürdürülebilir kılınacağını söz ediyor.
“Her şeyin bedeli olduğu üzere etin de bir bedeli var. Ancak şu anda üretimle ilgili en ufak bir kahır olmadığını söyleyebilirim. Her şey planlı ve hakikat yapılıyor. Yeni bakanımız daldan birisi, kendisi tarım kurulu başkanlığı da yapmış. Bizleri daha uygun anladığını ve üretimin istikrarlı bir biçimde sürdürülebileceğini düşünüyorum.”
Et meblağlarının zamlanmasıyla üreticinin nefes aldığını belirterek, bölümün daha fazlaca üretmeye istekli olduğunu söylüyor: “Bizim üreticimizin tek tasası şuydu: Üretiyordu, ürettiğinin karşılığını alamıyordu. Şu anda üretici kar etmese bile ziyan da etmiyor. Kaygımız şu, dünyadan kaynaklı kimi meseleler ülkemize tesir ediyor ve üretici de tüketici de bundan nasibini alıyor.”
Son üç yılda epeyce sayıda üreticinin piyasadan çekildiğini belirten uzmanlar, kırmızı ette arz güvenliğinin sağlanabilmesi için üreticilerin sürdürülebilir kar elde etmesi gerektiğini vurguluyor.