Kıbrıs adımları ‘dışarıda’ Anastasiadis’e, ‘içeride’ AK Parti-MHP koalisyonuna yaradı Ankara-Kıbrıs Türk toplumu çizgisinde ve Kıbrıs sıkıntısında yapılan son kritik açıklamalarla bir arada, uzun vakitten beri diplomatik açıdan sessizliğin hâkim olduğu Kıbrıs’ta son birkaç ayda olağan kaidelerde birkaç yıla sığabilecek gelişmeler yaşandı. Pandemiyle birlikte ağırlaşan ekonomik buhranı, Türkiye’nin KKTC Cumhurbaşkanlığı seçimlerine, ülkenin en büyük partisinin önder seçeceği kurultayına ve yeni azınlık hükümetinin kuruluşu sürecine yönelik müdahaleleri takip etti.
Azınlık hükümetinin kuruluşunu, Sedat Peker’in Kıbrıslı düşünür ve köşe müellifi Kutlu Adalı’nın öldürülmesiyle ve Kıbrıs’ın kuzeyindeki çarpık ekonomik bağlarla ilgili savları takip etti. Peker’in tezlerinin çabucak ardındansa, Kıbrıs gündemine Türkiye’nin Kıbrıslı Türk muhaliflere uygulamaya başladığı ‘yasaklılar listesi’ geldi.
Tüm bunlar yetmezmiş üzere Ankara, KKTC Yüksek Mahkemesi’nin adadaki dini eğitim için aldığı bir sonucu yüksek tondan kınadı. Ve nisan sonu prestijiyle da, ‘iki devletli çözüm’ fikrinin Kıbrıs sorunundaki müzakere sürecini bir daha çıkmaza götürdüğü anlaşılmış oldu. Ankara ve yeni Kıbrıs Türk liderliği, memleketler arası aktörlerin resmi olarak benimsediği iki toplumlu, tek devletli tahlilin kriterlerinin dışına çıkarak yalnızca BM nezdindeki müzakerelere kapıyı kapatmakla kalmadı. Geçtiğimiz hafta kapalı kent Maraş’ın Türk idaresi altında açılması planının ikinci safhasına geçilmesiyle, milletlerarası kamuoyunu karşısına da almış oldu.
ASIL SORU: KİMLERİN İŞİNE GELİYOR?
Özetlemeye çalıştığımız bu baş döndürücü gelişmelerin gölgesinde, kısa bir ‘durum muhasebesi’nin elzem olduğunu düşünüyorum. Kıbrıs özelinde gelinen son noktada bir dizi kritik kıymetteki soruyla birlikte, bir sual yaşanan gelişmeleri daha âlâ irdelememiz için yararlı olacaktır: Ankara-KKTC sınırında kopan fırtınalar ve Kıbrıs sorununda taksim vizyonuna dönüşün işaretleri kimlerin işine geliyor?
ALTI KAZANAN, BİR KAYBEDEN VAR
Üstte özetlemek gerekirse değindiğimiz gelişmelere epeyce boyutlu ve epey kutuplu bir bakış açısıyla eğilecek olduğumuzda, “Kıbrıs’ta son süreçten kim galip kim mağlup çıkıyor?” sorusunun cevabı aslında pek de karmaşık değil. 2021’in ikinci yarısında, kendi açılarından Kıbrıs’ın diplomasi arenasında güçlü süreçlerle karşı karşıya olsalar bile, altı lokal ve memleketler arası aktör son süreçte diplomatik ve siyasi getiriler elde etti. tıpkı vakitte, son gelişmelerin tek bir ‘mağduru’ var.
ANASTASIADIS PRİM TOPLAMA LÜKSÜNÜ ELDE ETTİ
Pandemi öncesinde siyasi ve diplomatik açıdan epey güç bir gerçeklikle karşı karşıya gelen Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve Rum önder Nikos Anastasiadis, Ankara-Kıbrıs Türk liderliği iştirakinin milletlerarası arenada ‘çözümsüzlüğün sorumlusu’ pozisyonuna itelenmesi sonucunda, Kıbrıs sorununda bir daha diplomatik inisiyatifi ele geçiren taraf pozisyonuna geldi. Kooperatif bankacılığın iflası, seri bayan cinayetleri, yabancı aktörlerin Kıbrıs topraklarındaki casusluk faaliyetleri, yasa dışı biçimde parayla dağıtılan vatandaşlıklar, içeride gitgide otoriterleşme eğilimdeki bir idare anlayışı ve Kıbrıs sorunundaki çıkmaz niçiniyle köşeye sıkışan Anastasiadis’in imdadına bir manada Türk diplomasisi ve Kıbrıs Türk liderliği koşmuş oldu. BM Güvenlik Konseyi’nin Maraş’la ilgili kınama sonucunın da gösterdiği üzere, tüm noksanlarına karşın Rum başkan Kıbrıs çıkmazının sorumluluğunu Türk tarafına yükleme ve bu bağlamda gerek içte gerek de dışta prim toplama lüksüne sahip oldu.
YUNANİSTAN DA CÜRMÜ ANKARA’YA ATABİLİYOR
Doğu Akdeniz ve Ege’de Türkiye ile sıcak bir temasın eşiğine gelen Yunanistan da Anastasiadis liderliği üzere “Suçlu ben değilim. Hata, BM parametrelerinden kopan ve tüm dünyayı karşısına alan Ankara” deme noktasında.
AB’DEKİ MUHAFAZAKÂR İKTİDARLARIN İŞİNE GELDİ
Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan’ın üye olduğu Avrupa Birliği’ndense son gelişmelerin ışığında “nasıl olsa Türkiye birliğe üye olamayacak” sesleri yükseliyor. Bu gelişme de, Atina ile öbür Avrupa başkentlerdeki milliyetçi ve muhafazakâr iktidarların işine gelen cinsten.
İNGİLTERE ÜSLERİ İÇİN DÜĞMEYE BASTI
Birebir devir zarfındaysa, Londra’daki muhafazakâr hükümet Doğu Akdeniz’deki yakın müttefiki Türkiye’yi yanında tutup perde gerisinden Kıbrıs meselesinde taraflar içinde ‘köprü’ görevi bakılırsan, konfederasyonu andıran fikirleri dillendirerek, Kıbrıs’taki üslerinin çağdaşlaştırılması ve 2030’larda daha faal olarak kullanılması için düğmeye basıyor.
TÜRKİYE İÇİNDE DÜŞÜŞ EĞİLİMİNDEKİ MİLLİYETÇİ OYLAR KONSOLİDE EDİLEBİLİR
BM Güvenlik Konseyi’nde İngiltere’nin kısmi ve dolaylı dayanağını saymazsak, Kıbrıs sorununda bir daha diplomatik yalnızlığa mahkûm olan Ankara’daki muhafazakar-milliyetçi koalisyon açısından da, Kıbrıs özelindeki son gelişmeler içteki beraberliği pekiştiren cinsten. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın KKTC Cumhuriyet Meclisi kürsüsünden deklare ettiğı ‘müjde’ biroldukca kesiti tatmin etmemiş olsa bile, hem Maraş üzerinden verilen milliyetçi ve taksimci bildiriler, birebir vakitte Kıbrıs sorununda ayrılıkçı ve tüm dünyayı Türkiye’nin karşısına alan vizyon, 2023 yahut daha evvelki bir tarihte gerçekleştirilecek seçimlerde -biroldukça kamuoyu araştırma şirketine gore- önemli ‘düşüş’ eğiliminde olan milliyetçi oyları konsolide edebilir.
KKTC LİDERLİĞİ HEM OY, HEM SARAY KAZANACAK
Tıpkı biçimde, Ankara’daki milliyetçi koalisyonun Lefkoşa’daki lokal siyasi temsilcileri de Kıbrıs’taki ayrılıkçı ideoloji üzerinden ve yeni “Kıbrıs Türk Devleti” telaffuzuyla, yaklaşan milletvekili seçimlerinde kritik oy oranları devşirebilecek pozisyonda. Kıbrıs Türk liderliği açısından da Türkiye’deki vergi mükelleflerinin finanse edeceği yeni cumhurbaşkanlığı sarayı, parlamento binası ve millet bahçeleri de işin cabası!
TEK KAYBEDEN, BARIŞ YANLISI KIBRISLI TÜRKLER
Değerlendirmeyi, Kıbrıs ve Doğu Akdeniz’deki son gelişmelerin tek ‘mağduru’ ile kapatalım: Bu mağdur kesim, barış ve birleşme yanlısı olan, geçmişte emek uğraşında kayda bedel atılımlar gerçekleştiren, Ankara’daki hükümetlere güç koşullarda muhalefet etmenin bedelini ödeyen ve bugün “Kıbrıs’ta Türkçe konuşan ve tüm halklarla bir ortada barış içerisinde yaşamak isteyen Kıbrıslılar da var” telaffuzunu dillendiren Kıbrıs Türk toplumunun bir kısmından oburu değil…
Lefkoşa’ya “Lefkoşe”, Mağusa’ya “Magosa” demeyen, Kıbrıs’ın otantik külçeşidinin izdüşümlerinde ısrarcı olan, Türkiye’de ağırlaşan otarşizmi tasvip etmeyen, dini ve kültürel pahaları Kıbrıs süzgecinden geçiren, Türkçe lisanımızın ailesine kendi şivesiyle, bir manaya farklı diliyle-metodolojisiyle renk katan bu Kıbrıslı Türkler bugün iki gelişmeye ‘yeniliyor’: Kıbrıs sorununda Rumlarla iştirak projesinin çöküşü ve çöküş sürecinde Kıbrıslı Türklerin kendilerinin ortak bir direniş cephesi oluşturamamaları.
Azınlık hükümetinin kuruluşunu, Sedat Peker’in Kıbrıslı düşünür ve köşe müellifi Kutlu Adalı’nın öldürülmesiyle ve Kıbrıs’ın kuzeyindeki çarpık ekonomik bağlarla ilgili savları takip etti. Peker’in tezlerinin çabucak ardındansa, Kıbrıs gündemine Türkiye’nin Kıbrıslı Türk muhaliflere uygulamaya başladığı ‘yasaklılar listesi’ geldi.
Tüm bunlar yetmezmiş üzere Ankara, KKTC Yüksek Mahkemesi’nin adadaki dini eğitim için aldığı bir sonucu yüksek tondan kınadı. Ve nisan sonu prestijiyle da, ‘iki devletli çözüm’ fikrinin Kıbrıs sorunundaki müzakere sürecini bir daha çıkmaza götürdüğü anlaşılmış oldu. Ankara ve yeni Kıbrıs Türk liderliği, memleketler arası aktörlerin resmi olarak benimsediği iki toplumlu, tek devletli tahlilin kriterlerinin dışına çıkarak yalnızca BM nezdindeki müzakerelere kapıyı kapatmakla kalmadı. Geçtiğimiz hafta kapalı kent Maraş’ın Türk idaresi altında açılması planının ikinci safhasına geçilmesiyle, milletlerarası kamuoyunu karşısına da almış oldu.
ASIL SORU: KİMLERİN İŞİNE GELİYOR?
Özetlemeye çalıştığımız bu baş döndürücü gelişmelerin gölgesinde, kısa bir ‘durum muhasebesi’nin elzem olduğunu düşünüyorum. Kıbrıs özelinde gelinen son noktada bir dizi kritik kıymetteki soruyla birlikte, bir sual yaşanan gelişmeleri daha âlâ irdelememiz için yararlı olacaktır: Ankara-KKTC sınırında kopan fırtınalar ve Kıbrıs sorununda taksim vizyonuna dönüşün işaretleri kimlerin işine geliyor?
ALTI KAZANAN, BİR KAYBEDEN VAR
Üstte özetlemek gerekirse değindiğimiz gelişmelere epeyce boyutlu ve epey kutuplu bir bakış açısıyla eğilecek olduğumuzda, “Kıbrıs’ta son süreçten kim galip kim mağlup çıkıyor?” sorusunun cevabı aslında pek de karmaşık değil. 2021’in ikinci yarısında, kendi açılarından Kıbrıs’ın diplomasi arenasında güçlü süreçlerle karşı karşıya olsalar bile, altı lokal ve memleketler arası aktör son süreçte diplomatik ve siyasi getiriler elde etti. tıpkı vakitte, son gelişmelerin tek bir ‘mağduru’ var.
ANASTASIADIS PRİM TOPLAMA LÜKSÜNÜ ELDE ETTİ
Pandemi öncesinde siyasi ve diplomatik açıdan epey güç bir gerçeklikle karşı karşıya gelen Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve Rum önder Nikos Anastasiadis, Ankara-Kıbrıs Türk liderliği iştirakinin milletlerarası arenada ‘çözümsüzlüğün sorumlusu’ pozisyonuna itelenmesi sonucunda, Kıbrıs sorununda bir daha diplomatik inisiyatifi ele geçiren taraf pozisyonuna geldi. Kooperatif bankacılığın iflası, seri bayan cinayetleri, yabancı aktörlerin Kıbrıs topraklarındaki casusluk faaliyetleri, yasa dışı biçimde parayla dağıtılan vatandaşlıklar, içeride gitgide otoriterleşme eğilimdeki bir idare anlayışı ve Kıbrıs sorunundaki çıkmaz niçiniyle köşeye sıkışan Anastasiadis’in imdadına bir manada Türk diplomasisi ve Kıbrıs Türk liderliği koşmuş oldu. BM Güvenlik Konseyi’nin Maraş’la ilgili kınama sonucunın da gösterdiği üzere, tüm noksanlarına karşın Rum başkan Kıbrıs çıkmazının sorumluluğunu Türk tarafına yükleme ve bu bağlamda gerek içte gerek de dışta prim toplama lüksüne sahip oldu.
YUNANİSTAN DA CÜRMÜ ANKARA’YA ATABİLİYOR
Doğu Akdeniz ve Ege’de Türkiye ile sıcak bir temasın eşiğine gelen Yunanistan da Anastasiadis liderliği üzere “Suçlu ben değilim. Hata, BM parametrelerinden kopan ve tüm dünyayı karşısına alan Ankara” deme noktasında.
AB’DEKİ MUHAFAZAKÂR İKTİDARLARIN İŞİNE GELDİ
Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan’ın üye olduğu Avrupa Birliği’ndense son gelişmelerin ışığında “nasıl olsa Türkiye birliğe üye olamayacak” sesleri yükseliyor. Bu gelişme de, Atina ile öbür Avrupa başkentlerdeki milliyetçi ve muhafazakâr iktidarların işine gelen cinsten.
İNGİLTERE ÜSLERİ İÇİN DÜĞMEYE BASTI
Birebir devir zarfındaysa, Londra’daki muhafazakâr hükümet Doğu Akdeniz’deki yakın müttefiki Türkiye’yi yanında tutup perde gerisinden Kıbrıs meselesinde taraflar içinde ‘köprü’ görevi bakılırsan, konfederasyonu andıran fikirleri dillendirerek, Kıbrıs’taki üslerinin çağdaşlaştırılması ve 2030’larda daha faal olarak kullanılması için düğmeye basıyor.
TÜRKİYE İÇİNDE DÜŞÜŞ EĞİLİMİNDEKİ MİLLİYETÇİ OYLAR KONSOLİDE EDİLEBİLİR
BM Güvenlik Konseyi’nde İngiltere’nin kısmi ve dolaylı dayanağını saymazsak, Kıbrıs sorununda bir daha diplomatik yalnızlığa mahkûm olan Ankara’daki muhafazakar-milliyetçi koalisyon açısından da, Kıbrıs özelindeki son gelişmeler içteki beraberliği pekiştiren cinsten. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın KKTC Cumhuriyet Meclisi kürsüsünden deklare ettiğı ‘müjde’ biroldukca kesiti tatmin etmemiş olsa bile, hem Maraş üzerinden verilen milliyetçi ve taksimci bildiriler, birebir vakitte Kıbrıs sorununda ayrılıkçı ve tüm dünyayı Türkiye’nin karşısına alan vizyon, 2023 yahut daha evvelki bir tarihte gerçekleştirilecek seçimlerde -biroldukça kamuoyu araştırma şirketine gore- önemli ‘düşüş’ eğiliminde olan milliyetçi oyları konsolide edebilir.
KKTC LİDERLİĞİ HEM OY, HEM SARAY KAZANACAK
Tıpkı biçimde, Ankara’daki milliyetçi koalisyonun Lefkoşa’daki lokal siyasi temsilcileri de Kıbrıs’taki ayrılıkçı ideoloji üzerinden ve yeni “Kıbrıs Türk Devleti” telaffuzuyla, yaklaşan milletvekili seçimlerinde kritik oy oranları devşirebilecek pozisyonda. Kıbrıs Türk liderliği açısından da Türkiye’deki vergi mükelleflerinin finanse edeceği yeni cumhurbaşkanlığı sarayı, parlamento binası ve millet bahçeleri de işin cabası!
TEK KAYBEDEN, BARIŞ YANLISI KIBRISLI TÜRKLER
Değerlendirmeyi, Kıbrıs ve Doğu Akdeniz’deki son gelişmelerin tek ‘mağduru’ ile kapatalım: Bu mağdur kesim, barış ve birleşme yanlısı olan, geçmişte emek uğraşında kayda bedel atılımlar gerçekleştiren, Ankara’daki hükümetlere güç koşullarda muhalefet etmenin bedelini ödeyen ve bugün “Kıbrıs’ta Türkçe konuşan ve tüm halklarla bir ortada barış içerisinde yaşamak isteyen Kıbrıslılar da var” telaffuzunu dillendiren Kıbrıs Türk toplumunun bir kısmından oburu değil…
Lefkoşa’ya “Lefkoşe”, Mağusa’ya “Magosa” demeyen, Kıbrıs’ın otantik külçeşidinin izdüşümlerinde ısrarcı olan, Türkiye’de ağırlaşan otarşizmi tasvip etmeyen, dini ve kültürel pahaları Kıbrıs süzgecinden geçiren, Türkçe lisanımızın ailesine kendi şivesiyle, bir manaya farklı diliyle-metodolojisiyle renk katan bu Kıbrıslı Türkler bugün iki gelişmeye ‘yeniliyor’: Kıbrıs sorununda Rumlarla iştirak projesinin çöküşü ve çöküş sürecinde Kıbrıslı Türklerin kendilerinin ortak bir direniş cephesi oluşturamamaları.