Hayvan hakları savunucuları: ‘En düzgün barınak bile kötü’ Bilim insanları, köpeklerin 12 bin yıl evvel kurtlardan evrimleştiğini belirtiyor. Almanya’daki Tübingen Üniversitesi’nin geçtiğimiz yıl yaptığı bir araştırmaya göre ise köpeklerle ortak tarihimiz 17 bin yıl öncesine kadar uzanıyor.
Tarihçilere nazaran, sokak köpekleri yüzsenelerdır Türkiye coğrafyasında yaşıyor. Bu durum çeşitli periyotlarda Osmanlı’yı ziyaret eden seyyahların yapıtlarına de yansımış. Seyyahlar, köpeklere uygun bakıldığını ve mahalleli tarafınca korunup kollandığını anlatıyor.
Beşeri Coğrafyacı Sezai Ozan Zeybek
“Türkiye’nin Yakın Tarihinde Hayvanlar: Toplumsal Bilimleri İnsan Olmayanlara Açmak” kitabının muharriri beşeri coğrafyacı Sezai Ozan Zeybek, Osmanlı kentlerinde köpeklerin genel olarak sokakta yaşadıklarını fakat sahipsiz olmadıklarını söylüyor: “Mahallenin köpekleriydi bunlar. Mahalleler ortası hareketliliğin az, gece hayatının hudutlu olduğu bir periyotta bekçilik yapar; plastiğin olmadığı bir devirde çöpleri öğüterek belediye hizmetlerini yerine getirirlerdi. Bu uzun müddet bu biçimde devam etti. Fakat daha sonradan kentteki değişimler ve çağdaşlaşma ‘Köpeklerden nasıl kurtulmalı?’ sorusunu da birlikteinde getirdi.”
17. Yüzyıl’dan itibaren mahallelerin dışa açılması kararı, bekçilik bakılırsavi sona eren köpekler dışarıdan gelenleri engelleyen bir sorun haline geldi. Öte yandan sokak köpeklerinin çağdaş kentlere yakışmadığı niyeti de hakimdi. Birinci defa o devirde köpekler toplatılarak sürgüne yollandı. Bu toplamaların en geniş çaplı olanı ise 1910 yılında yaşandı. Hayırsızada olarak anılan Marmara Adası’na gdolayılen köpekler, burada aç ve susuz bırakılarak vefata terk edildi.
‘HAYIRSIZADA’YI HATIRLATAN GÜNLER YAŞANIYOR’
Hayvan hakları savunucuları, son devirlerde Hayırsızada felaketini hatırlatan günler yaşandığını belirtiyor. Antep’te 4 yaşındaki bir çocuğun pitbull cinsi iki köpek tarafınca atağa uğramasının akabinde başlayan tartışma, sokak köpeklerini de kapsayacak biçimde genişledi. Bahisle ilgili konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Sahipsiz hayvanların yeri sokaklar değil barınaklardır. Belediye liderlerine sesleniyorum, sahipsiz hayvanlar için tedbir alın, sıcak, inançlı barınaklar kurun” dedi.
HAKİM Koordinatörü Fatma Biltekin
KANUN: SOKAK KÖPEĞİ ALINDIĞI YERE BIRAKILIR
Bu açıklamanın akabinde sokak köpekleri, belediyelerce toplanarak bakımevlerine gdolayılmeye başlandı. Bakımevi ya da barınağı olmayan belediyelerin bile köpekleri kent merkezlerinden alarak boş topraklara götürdüğü öne sürülüyor. Hayvan hakları savunucuları, uygulamanın kanuna alışılmamış olduğunu belirtiyor. 5199 Sayılı Hayvanları Müdafaa Kanunu’na göre, sokakta yaşayan hayvanların bakımevlerinde aşılanıp rehabilite edildikten daha sonra alındıkları ortama bırakılması gerekiyor. Hayvan Hakları İzleme Merkezi (HAKİM) Koordinatörü Fatma Biltekin, belediyelerin yıllardır hayvanların geri bırakılması ile ilgili olan maddeyi uygulamadığını söylüyor. “Önceden infaz grupları vardı, hayvanları öldürüyorlardı. Artık hayvanları dağ başlarına atıyorlar, bakımevlerinde tutuyorlar.”
Beşerler için tehdit oluşturabilecek saldırgan köpeklerin toplandığı sebebi öne sürülerek uygulamayı savunanlar da var. hiç bir köpeğin saldırgan doğmadığını belirten köpek eğitmeni Gülru Batur, saldırganlaşmanın en temel niçininin kısıtlı kaynak erişimi olduğunu söylüyor. “Yeterli kaynağa ulaşamadığı için kümeler halinde yaşama, yanlışsız insan ilgisiyle büyümeme, kent merkezlerinden uzak izole alanlarda yaşama, insanlara inanç geliştirmesine mahzur olacak makûs muameleler görmesi esas niçinlerden. örneğin bir kişi seviyor diğer bir kişi taşla sopayla kovalıyor.”
BAKIMEVLERİ NE DURUMDA?
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın HAKİM’e verdiği bilgiye nazaran 2020 yılı prestijiyle Türkiye’de 255 bakımevi bulunuyor. Öte yandan barınak ve bakımevi kavramları sıkça karıştırılıyor. Belediyeler tarafınca tedavi, aşılama ve kısırlaştırma yapılması için kurulan bakımevleri -diğer ismiyle rehabilitasyon merkezleri- sokak hayvanlarının tedavi mühletince süreksiz olarak kaldığı merkezler. Barınaklar ise hayvanların hayat uzunluğu kaldığı yerler olarak tanımlanıyor.
Hayvan hakları savunucuları köpeklerin bakımevlerinde sıhhat durumlarına, cinslerine ve karakterlerine bakılmaksızın birebir kafesin ortasında tutulduğunu belirtiyor. Beton ya da fayans yerde demir parmaklıklar gerisinde hapishane ömrü yaşamaya mecbur edildikleri kaydediliyor.
HAKİM Koordinatörü Fatma Biltekin, fiziki şartların düzgün olması durumunda dahi bu yerlerin hayvanlara uygun olmadığını belirtiyor: “Çünkü köpekler özgür olmaya ve bir arada yaşamaya alışmış canlılar. Biz bugüne kadar bir yere gönderdiğimizde rehabilite olup gelen bir hayvan görmedik. Fakat hayvanların oradan çıktığında rehabilitasyona muhtaç hale geldiğini gördük. Ya hastalık kapmış oluyorlar ya da içerde öteki bir hayvandan şiddet görmüş.”
İSTEKLİ: ‘İYİ BAKIMEVİ YOKTUR’
İstanbul ve Tekirdağ’daki bakımevlerini sistemli olarak ziyaret eden aktivist Aslı Varlıer, bakımevlerinin birçoklarında köpeklerin dışarıda gezebileceği bir alan bulunmadığını tabir ediyor: “Bence bir insan barınağa gittiği vakit kesinlikle o köpeği kafesten çıkarmalı, sevmeli, tasmayla dolaştırmalı. Lakin bunu yapabileceğiniz barınak sayısı o kadar az ki. örneğin Kadıköy’deki barınakta gönüllüler organize ediyor, gidiyorsunuz tasma takıp gezdiriyorsunuz. Fakat bu epeyce fazlaca ender bir şey.”
Varlıer, bakımevlerinde kâfi sayıda uzman bulunmadığını ve bir veteriner doktorun uzmanlık alanı olmayan öteki mevzularla da ilgilenmek zorunda kaldığını anlatıyor: “Birinde böbrek hastalığı var örneğin, lakin kısırlaştırmayla ilgilenen bir veteriner buna ne kadar müdahale edebilir?”
Köpek eğitmeni Gülru Batur
KÖPEK EĞİTMENİ BATUR: ‘ŞEHİRDE YAŞAMAK İÇİN EVRİMLEŞTİLER’
12 yıldır köpek eğitmenliği yapan Gülru Batur, köpeklerin beşerlerle birlikte yaşaması için bu kadar yıl seçili üretime maruz kalmış toplumsal canlılar olduğunu vurguluyor. Sokak köpeklerinin kentte yaşayacak biçimde evrimleştiğini söz ediyor: “Bir meydanda ya da kahvecinin önünde kimseye havlamadan, kimseyi korkutmadan, karnı tok, sırtı pek ve memnun bir biçimde yaşayabiliyor. Onları biz oradan alıp barınaklara koyduğumuz vakit o köpekler kentteki ahenk sağlama hünerinden de yoksun kalıyorlar ve daha yabanıl, daha uyumsuz köpekler ortaya çıkıyor. Zira sen onun hayat alanını tam olarak köpeklerden oluşmuş bir kafes haline getiriyorsun.”
Batur’a nazaran bakımevleri verecekleri tedavi, aşılama ve kısırlaştırma hizmetleriyle tahlilin kıymetli bir kesimi: “Ancak buralar ömürlük hayat alanı asla olmamalıdır. Zira buralarda otel üzere her köpeğe bir oda, pak bir mama kabı ve su yok. Orası toplama kampı üzere. 30- 40 köpek tek bir yerde. Yukardan ekmek atılıyor, kim kaparsa o yaşıyor. Birbiriyle arbede edip yaralanıp ya da hastalanıp fazlaca berbat kaidelerde ölüyorlar. Bir hayvan ölecekse bile düzgün bir kaidelerde ölmeyi hak eder.”
TAHLİL İÇİN NE YAPILMALI?
HAKİM Koordinatörü Fatma Biltekin’e nazaran, köpeklerle insanların birlikte yaşamaya devam edebilmesi için 2004 yılında çıkan kanunun uygulanması kâfi: “Onlar yapılmış olsaydı artık bu biçimde bir sorun olmayacaktı. Ancak artık bir günde talimatla bunu çözmeye çalışıyorlar. Bu bir günde çözülecek bir sıkıntı değil. 17 yıldır hiç bir şey yapmamış bir iktidar var karşımızda.”
Bakımevlerinin aşılama ve kısırlaştırma konusundaki sorumluluğunu yerine getirmediğini söyleyen eğitmen Gülru Batur ise bu durumun köpek popülasyonunu denetimsiz bir formda arttırdığını belirtiyor: “Köpeği görüyoruz, kulağında küpesi var, barınağa girmiş çıkmış ancak doğum yapıyor. Bakıyorsunuz Ballıca Köyü, Hasdal üzere yerlerde tek bir noktaya 30-40 köpek kamyonla bırakılıp gidiliyor. Bu hayli büyük bir sorun. Zira o köpek, Kadıköy’de aşikâr bir noktadan alındıysa bir daha o noktaya bırakılmalı. Bırakın sokak köpekleri keyifli oldukları yerde kalsınlar. Popülasyon denetimi, kısırlaştırma ve insanların eğitimi ile yaşasınlar.”
Batur, ayrıyeten okullarda köpeklerle nasıl irtibat kurulacağına dair eğitim verilmesi gerektiğini savunuyor. “Köpekler hayli tatlı, onlarla bağlantı kurun üslubunda eğitimleri kastetmiyorum. ‘Bir köpek gördüğünüzde onunla bağlantı kurmak istemiyorsanız ne yapabilirsiniz? Sevmek, toplumsallaşmak istiyorsanız nasıl davranmak gerekir, neresine dokunmamak lazım?’ üzere sorulara karşılık veren eğitimlerden bahsediyorum.”
Türkiye’deki sokak hayvanlarının sayısına dair resmi bir data bulunmuyor. Lakin yaklaşık 4 milyon hayvanın sokakta yaşadığı kestirim ediliyor.
Tarihçilere nazaran, sokak köpekleri yüzsenelerdır Türkiye coğrafyasında yaşıyor. Bu durum çeşitli periyotlarda Osmanlı’yı ziyaret eden seyyahların yapıtlarına de yansımış. Seyyahlar, köpeklere uygun bakıldığını ve mahalleli tarafınca korunup kollandığını anlatıyor.
Beşeri Coğrafyacı Sezai Ozan Zeybek
“Türkiye’nin Yakın Tarihinde Hayvanlar: Toplumsal Bilimleri İnsan Olmayanlara Açmak” kitabının muharriri beşeri coğrafyacı Sezai Ozan Zeybek, Osmanlı kentlerinde köpeklerin genel olarak sokakta yaşadıklarını fakat sahipsiz olmadıklarını söylüyor: “Mahallenin köpekleriydi bunlar. Mahalleler ortası hareketliliğin az, gece hayatının hudutlu olduğu bir periyotta bekçilik yapar; plastiğin olmadığı bir devirde çöpleri öğüterek belediye hizmetlerini yerine getirirlerdi. Bu uzun müddet bu biçimde devam etti. Fakat daha sonradan kentteki değişimler ve çağdaşlaşma ‘Köpeklerden nasıl kurtulmalı?’ sorusunu da birlikteinde getirdi.”
17. Yüzyıl’dan itibaren mahallelerin dışa açılması kararı, bekçilik bakılırsavi sona eren köpekler dışarıdan gelenleri engelleyen bir sorun haline geldi. Öte yandan sokak köpeklerinin çağdaş kentlere yakışmadığı niyeti de hakimdi. Birinci defa o devirde köpekler toplatılarak sürgüne yollandı. Bu toplamaların en geniş çaplı olanı ise 1910 yılında yaşandı. Hayırsızada olarak anılan Marmara Adası’na gdolayılen köpekler, burada aç ve susuz bırakılarak vefata terk edildi.
‘HAYIRSIZADA’YI HATIRLATAN GÜNLER YAŞANIYOR’
Hayvan hakları savunucuları, son devirlerde Hayırsızada felaketini hatırlatan günler yaşandığını belirtiyor. Antep’te 4 yaşındaki bir çocuğun pitbull cinsi iki köpek tarafınca atağa uğramasının akabinde başlayan tartışma, sokak köpeklerini de kapsayacak biçimde genişledi. Bahisle ilgili konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Sahipsiz hayvanların yeri sokaklar değil barınaklardır. Belediye liderlerine sesleniyorum, sahipsiz hayvanlar için tedbir alın, sıcak, inançlı barınaklar kurun” dedi.
HAKİM Koordinatörü Fatma Biltekin
KANUN: SOKAK KÖPEĞİ ALINDIĞI YERE BIRAKILIR
Bu açıklamanın akabinde sokak köpekleri, belediyelerce toplanarak bakımevlerine gdolayılmeye başlandı. Bakımevi ya da barınağı olmayan belediyelerin bile köpekleri kent merkezlerinden alarak boş topraklara götürdüğü öne sürülüyor. Hayvan hakları savunucuları, uygulamanın kanuna alışılmamış olduğunu belirtiyor. 5199 Sayılı Hayvanları Müdafaa Kanunu’na göre, sokakta yaşayan hayvanların bakımevlerinde aşılanıp rehabilite edildikten daha sonra alındıkları ortama bırakılması gerekiyor. Hayvan Hakları İzleme Merkezi (HAKİM) Koordinatörü Fatma Biltekin, belediyelerin yıllardır hayvanların geri bırakılması ile ilgili olan maddeyi uygulamadığını söylüyor. “Önceden infaz grupları vardı, hayvanları öldürüyorlardı. Artık hayvanları dağ başlarına atıyorlar, bakımevlerinde tutuyorlar.”
Beşerler için tehdit oluşturabilecek saldırgan köpeklerin toplandığı sebebi öne sürülerek uygulamayı savunanlar da var. hiç bir köpeğin saldırgan doğmadığını belirten köpek eğitmeni Gülru Batur, saldırganlaşmanın en temel niçininin kısıtlı kaynak erişimi olduğunu söylüyor. “Yeterli kaynağa ulaşamadığı için kümeler halinde yaşama, yanlışsız insan ilgisiyle büyümeme, kent merkezlerinden uzak izole alanlarda yaşama, insanlara inanç geliştirmesine mahzur olacak makûs muameleler görmesi esas niçinlerden. örneğin bir kişi seviyor diğer bir kişi taşla sopayla kovalıyor.”
BAKIMEVLERİ NE DURUMDA?
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın HAKİM’e verdiği bilgiye nazaran 2020 yılı prestijiyle Türkiye’de 255 bakımevi bulunuyor. Öte yandan barınak ve bakımevi kavramları sıkça karıştırılıyor. Belediyeler tarafınca tedavi, aşılama ve kısırlaştırma yapılması için kurulan bakımevleri -diğer ismiyle rehabilitasyon merkezleri- sokak hayvanlarının tedavi mühletince süreksiz olarak kaldığı merkezler. Barınaklar ise hayvanların hayat uzunluğu kaldığı yerler olarak tanımlanıyor.
Hayvan hakları savunucuları köpeklerin bakımevlerinde sıhhat durumlarına, cinslerine ve karakterlerine bakılmaksızın birebir kafesin ortasında tutulduğunu belirtiyor. Beton ya da fayans yerde demir parmaklıklar gerisinde hapishane ömrü yaşamaya mecbur edildikleri kaydediliyor.
HAKİM Koordinatörü Fatma Biltekin, fiziki şartların düzgün olması durumunda dahi bu yerlerin hayvanlara uygun olmadığını belirtiyor: “Çünkü köpekler özgür olmaya ve bir arada yaşamaya alışmış canlılar. Biz bugüne kadar bir yere gönderdiğimizde rehabilite olup gelen bir hayvan görmedik. Fakat hayvanların oradan çıktığında rehabilitasyona muhtaç hale geldiğini gördük. Ya hastalık kapmış oluyorlar ya da içerde öteki bir hayvandan şiddet görmüş.”
İSTEKLİ: ‘İYİ BAKIMEVİ YOKTUR’
İstanbul ve Tekirdağ’daki bakımevlerini sistemli olarak ziyaret eden aktivist Aslı Varlıer, bakımevlerinin birçoklarında köpeklerin dışarıda gezebileceği bir alan bulunmadığını tabir ediyor: “Bence bir insan barınağa gittiği vakit kesinlikle o köpeği kafesten çıkarmalı, sevmeli, tasmayla dolaştırmalı. Lakin bunu yapabileceğiniz barınak sayısı o kadar az ki. örneğin Kadıköy’deki barınakta gönüllüler organize ediyor, gidiyorsunuz tasma takıp gezdiriyorsunuz. Fakat bu epeyce fazlaca ender bir şey.”
Varlıer, bakımevlerinde kâfi sayıda uzman bulunmadığını ve bir veteriner doktorun uzmanlık alanı olmayan öteki mevzularla da ilgilenmek zorunda kaldığını anlatıyor: “Birinde böbrek hastalığı var örneğin, lakin kısırlaştırmayla ilgilenen bir veteriner buna ne kadar müdahale edebilir?”
Köpek eğitmeni Gülru Batur
KÖPEK EĞİTMENİ BATUR: ‘ŞEHİRDE YAŞAMAK İÇİN EVRİMLEŞTİLER’
12 yıldır köpek eğitmenliği yapan Gülru Batur, köpeklerin beşerlerle birlikte yaşaması için bu kadar yıl seçili üretime maruz kalmış toplumsal canlılar olduğunu vurguluyor. Sokak köpeklerinin kentte yaşayacak biçimde evrimleştiğini söz ediyor: “Bir meydanda ya da kahvecinin önünde kimseye havlamadan, kimseyi korkutmadan, karnı tok, sırtı pek ve memnun bir biçimde yaşayabiliyor. Onları biz oradan alıp barınaklara koyduğumuz vakit o köpekler kentteki ahenk sağlama hünerinden de yoksun kalıyorlar ve daha yabanıl, daha uyumsuz köpekler ortaya çıkıyor. Zira sen onun hayat alanını tam olarak köpeklerden oluşmuş bir kafes haline getiriyorsun.”
Batur’a nazaran bakımevleri verecekleri tedavi, aşılama ve kısırlaştırma hizmetleriyle tahlilin kıymetli bir kesimi: “Ancak buralar ömürlük hayat alanı asla olmamalıdır. Zira buralarda otel üzere her köpeğe bir oda, pak bir mama kabı ve su yok. Orası toplama kampı üzere. 30- 40 köpek tek bir yerde. Yukardan ekmek atılıyor, kim kaparsa o yaşıyor. Birbiriyle arbede edip yaralanıp ya da hastalanıp fazlaca berbat kaidelerde ölüyorlar. Bir hayvan ölecekse bile düzgün bir kaidelerde ölmeyi hak eder.”
TAHLİL İÇİN NE YAPILMALI?
HAKİM Koordinatörü Fatma Biltekin’e nazaran, köpeklerle insanların birlikte yaşamaya devam edebilmesi için 2004 yılında çıkan kanunun uygulanması kâfi: “Onlar yapılmış olsaydı artık bu biçimde bir sorun olmayacaktı. Ancak artık bir günde talimatla bunu çözmeye çalışıyorlar. Bu bir günde çözülecek bir sıkıntı değil. 17 yıldır hiç bir şey yapmamış bir iktidar var karşımızda.”
Bakımevlerinin aşılama ve kısırlaştırma konusundaki sorumluluğunu yerine getirmediğini söyleyen eğitmen Gülru Batur ise bu durumun köpek popülasyonunu denetimsiz bir formda arttırdığını belirtiyor: “Köpeği görüyoruz, kulağında küpesi var, barınağa girmiş çıkmış ancak doğum yapıyor. Bakıyorsunuz Ballıca Köyü, Hasdal üzere yerlerde tek bir noktaya 30-40 köpek kamyonla bırakılıp gidiliyor. Bu hayli büyük bir sorun. Zira o köpek, Kadıköy’de aşikâr bir noktadan alındıysa bir daha o noktaya bırakılmalı. Bırakın sokak köpekleri keyifli oldukları yerde kalsınlar. Popülasyon denetimi, kısırlaştırma ve insanların eğitimi ile yaşasınlar.”
Batur, ayrıyeten okullarda köpeklerle nasıl irtibat kurulacağına dair eğitim verilmesi gerektiğini savunuyor. “Köpekler hayli tatlı, onlarla bağlantı kurun üslubunda eğitimleri kastetmiyorum. ‘Bir köpek gördüğünüzde onunla bağlantı kurmak istemiyorsanız ne yapabilirsiniz? Sevmek, toplumsallaşmak istiyorsanız nasıl davranmak gerekir, neresine dokunmamak lazım?’ üzere sorulara karşılık veren eğitimlerden bahsediyorum.”
Türkiye’deki sokak hayvanlarının sayısına dair resmi bir data bulunmuyor. Lakin yaklaşık 4 milyon hayvanın sokakta yaşadığı kestirim ediliyor.