Görme engelliler: Oy pusulasını değiştirmek yetmez, erişilebilir binalar gerek ANKARA – Görme engelliler yıllardır tek başlarına oy kullanmak için uğraş ediyor. Her seçim devrinde gündeme gelen sıkıntıyla ilgili iktidar artık adım atmaya hazırlanıyor. Meclis Genel Kurulu’nda görüşülmeye başlanan seçim kanunu teklifine bir unsur eklenerek 500 binin üzerinde görme engelli seçmen için ‘oy pusulalarına uygun şablon’ getirilmesi gündemde. Lakin yıllardır oyalandıklarını, verilen kelamların tutulmadığını belirten görme engelliler, şablon uygulamasının nasıl hayata geçeceğine dönük açıklama talep ediyor. Anayasal hak olan “gizli oy” için bunun kıymetli olduğunu vurgulayan görme engelliler, beraberinde oy kullanılan binaların da erişilebilir olmasını talep ediyor.
2018’DE YSK ONAY VERMİŞ LAKİN BÜTÇE ÇIKMAMIŞTI
Yüksek Seçim Heyeti (YSK), görme engellilerin 24 Haziran 2018 seçimlerinde tek başına oy kullanımını sağlayacak şablon kullanılmasına müsaade vermiş lakin bütçe olmadığı için kelam konusu uygulama hayata geçmemişti. Uzun yıllardır çaba verdiklerini ve anayasal haklarını kullanmak istediklerini belirten Türkiye Körler Federasyonu Lideri Mehmet Emin Demirci’ye göre 500 binin üzerinde görme engellinin anayasal haklarının çiğnenmemesi gerekiyor.
298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 93. Maddesi’nde yer alan, görme engellilerin birilerinin sayesinde oy kullanımına imkân veren hususun “göstermelik” olduğunu ve birden fazla vakit uygulamada meselelerle karşılaşıldığını belirten Demirci, tıpkı konut içerisinde yaşayan eşlerin farklı siyasi eğilimlerinin olabileceğine dikkat çekerek şunları söylemiş oldu:
“Bizim buradaki hedefimiz anayasadaki seçimlerin saklılık prensibinin ihlal edilmemesi. Yasaya nazaran birileri refakat edebiliyor ancak şöyleki de bir şey var. Beşerler, karı kocalar farklı partilere oy kullanabiliyorlar. Birbirinin oyunu da icabında bilmiyorlar. Bu kişisel bir hak ve bunun sağlanmasını istiyoruz. Diyarbakır’da bir arkadaşımız aradı. Geçen seçimde sandığa gitmiş ve sandık lideri, ‘Yanında kimselerle oy kullanamazsın. Senin ismine ben kullanacağım’ demiş. Arkadaşımızda, ‘Ben A partisi derim sen B partisine basarsın, bu bu biçimde olmaz’ cevabını vermiş. Sonunda da hâkim sonucuyla refakatçi eşliğinde oyunu kullanabilmiş. Bunun üzere fazlaca fazla uygulama var.”
Mehmet Emin Demirci
‘ÖYLE KOLAY BİR İŞ DEĞİL’
Görme engellilerin saklı oy hakkına ait yasal düzenleme yapılırsa, sandık konseyi liderlerinin keyfi hareketlerinden kurtulacaklarını belirten Demirci, oy pusulalarında şablon uygulamasının nasıl hayata geçeceğinin cevabını talep ederek şunları söylemiş oldu:
“Yapılabilirse diyoruz biz. Oy pusulaları kimi vakit fazlaca karmaşık da olabiliyor. Bunu hangi seçimlerde ne cins bir uygulamayla hayata geçirecekler öğrenmek istiyoruz. Mahalli seçimlerde mesela beş tane pusula oluyor. Bunun için nasıl bir formül geliştirilecek mesela? Bunun üzerine oldukçaça çalışmak ve bizi bilgilendirmeleri gerekiyor. O denli sıradan bir iş değil.”
‘BİRİLERİNİN YARDIMI OLMADAN OY KULLANMAK İSTİYORUZ’
Ankara Barosu Engelli Avukatlar Konsey Lideri Ali Kılıç’a nazaran, anayasal haklarını talep ederek kapalı oy için yürüttükleri gayrette bu vakte dek görme engelliler oyalandı, mevzu savsaklandı, adım atılmadı ve kelamlar tutulmadı.
TBMM önünde yaptıkları açıklama sırasında, AK Parti Genel Lider Yardımcısı Ali İhsan Yavuz’un kendilerine, “Sizin talebiniz doğrultusunda biz yasa değişikliği yapıyoruz. Cumhurbaşkanımız da onayı verdi. Yasal düzenlemeyi getireceğiz” söylemiş olduğini aktaran Kılıç, “Sadece sıkıntımız şablon uygulamasının getirilmesi değil. Oy vermede şablon sorunun haricinde tahliller de gerekiyor. Şablon yalnızca başlı başına kâfi değil” diye konuştu.
Birilerinden yardım almadan oylarını kullanmak istediklerini belirten Kılıç, kendisinin yaşadığı zorluğu, “kimi vakit oy kullanmaya girdiğimizde refakatçiyi de kabul etmiyorlar. Örneğin ben eşimle gidiyorum, ‘Eşinle oy kullanamazsın’ diyorlar. Sandık bakılırsavlileri refakat etmek istiyorlar. Âlâ de ben size güvenmiyorum. Seçim maddesine bizim bağımsız oy kullanmamızın önünü açarlarsa fazlaca daha uygun olacak. Zımnî oy hakkı fakat bu biçimde korunabilir” sözleriyle anlattı.
‘BİNALARIN ERİŞİLEBİLİR OLMASI GEREKİYOR’
Oy pusulalarının değiştirilmesinin kâfi olmayacağını, görme engellilerin haricinde ortopedik mahzuru olan milyonlarca insanın da olduğunu belirten görme engelli avukat Kılıç, erişilebilir bina taleplerini şu sözlerle anlattı:
“Seçim yerlerinin erişilebilir olması gerekiyor. Binalara girdiğiniz vakit engellilerin merdivenlerden çıkıp oy kullanımı mümkün değil. Seçim yerleri erişilebilir de değil. Maalesef seçim yerlerine giderken bile biz yardımcı bulmak zorunda kalıyoruz. Oylar çoklukla okullarda kullanılıyor ve okulların birçoklarında yürüyen merdiven ya da asansör yok. O binaya girip sınıfı bulmak fazlaca sıkıntı. Yasaya nazaran bütün binaların, engellilerin erişimine uygun olması gerekiyor. Lakin maalesef bu da uygulanmıyor. Yeni binalarda bile rampalar yapılmıyor, görme engellilerin erişebileceği çizgiler konulmuyor. Yalnızca oyun bağımsız kullanılması yetmez binaların erişilebilir olması gerekiyor.”
‘NOTERLER VE BANKALARDAKİ İMZA PROBLEMİ DE BİZİ RENCİDE EDİYOR’
Avukat Kılıç’a nazaran görme engellilerin seçim süreci haricinde noter ve bankalarda yaşadığı sıkıntılar da var. Maddede yer almamasına karşın noterlerin ve bankaların imza atarken iki şahit istediklerini belirten Kılıç, buna dönük de tahlil talep ettiklerini söylemiş oldu. Ankara Barosu’nun bu bahiste yakın bir devirde çalıştay düzenleyeceğini ve noterler ile bankaların tavırlarına dönük dava hazırlığında olduklarını belirten Kılıç kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Engellilerin sorunu epey. Oy kullanma ve imza problemi bizi rencide ediyor. Görme engelliler rencide ediliyor. Ben avukatım ve notere gittiğimde benden şahit istiyorlar. Ben avukatım ve okuma yazmam var. Ben direndiğim vakit süreç yapmıyorlar. Müvekkillerimle notere gidiyoruz, imza atamıyorum engelleniyor ve rencide oluyorum. Bankaya gidiyorsunuz kredi çekeceksiniz tıpkı sorunu yaşıyorsunuz. Buna dönük de vakit kaybetmeden adım atılması gerekiyor.”
2018’DE YSK ONAY VERMİŞ LAKİN BÜTÇE ÇIKMAMIŞTI
Yüksek Seçim Heyeti (YSK), görme engellilerin 24 Haziran 2018 seçimlerinde tek başına oy kullanımını sağlayacak şablon kullanılmasına müsaade vermiş lakin bütçe olmadığı için kelam konusu uygulama hayata geçmemişti. Uzun yıllardır çaba verdiklerini ve anayasal haklarını kullanmak istediklerini belirten Türkiye Körler Federasyonu Lideri Mehmet Emin Demirci’ye göre 500 binin üzerinde görme engellinin anayasal haklarının çiğnenmemesi gerekiyor.
298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 93. Maddesi’nde yer alan, görme engellilerin birilerinin sayesinde oy kullanımına imkân veren hususun “göstermelik” olduğunu ve birden fazla vakit uygulamada meselelerle karşılaşıldığını belirten Demirci, tıpkı konut içerisinde yaşayan eşlerin farklı siyasi eğilimlerinin olabileceğine dikkat çekerek şunları söylemiş oldu:
“Bizim buradaki hedefimiz anayasadaki seçimlerin saklılık prensibinin ihlal edilmemesi. Yasaya nazaran birileri refakat edebiliyor ancak şöyleki de bir şey var. Beşerler, karı kocalar farklı partilere oy kullanabiliyorlar. Birbirinin oyunu da icabında bilmiyorlar. Bu kişisel bir hak ve bunun sağlanmasını istiyoruz. Diyarbakır’da bir arkadaşımız aradı. Geçen seçimde sandığa gitmiş ve sandık lideri, ‘Yanında kimselerle oy kullanamazsın. Senin ismine ben kullanacağım’ demiş. Arkadaşımızda, ‘Ben A partisi derim sen B partisine basarsın, bu bu biçimde olmaz’ cevabını vermiş. Sonunda da hâkim sonucuyla refakatçi eşliğinde oyunu kullanabilmiş. Bunun üzere fazlaca fazla uygulama var.”
Mehmet Emin Demirci
‘ÖYLE KOLAY BİR İŞ DEĞİL’
Görme engellilerin saklı oy hakkına ait yasal düzenleme yapılırsa, sandık konseyi liderlerinin keyfi hareketlerinden kurtulacaklarını belirten Demirci, oy pusulalarında şablon uygulamasının nasıl hayata geçeceğinin cevabını talep ederek şunları söylemiş oldu:
“Yapılabilirse diyoruz biz. Oy pusulaları kimi vakit fazlaca karmaşık da olabiliyor. Bunu hangi seçimlerde ne cins bir uygulamayla hayata geçirecekler öğrenmek istiyoruz. Mahalli seçimlerde mesela beş tane pusula oluyor. Bunun için nasıl bir formül geliştirilecek mesela? Bunun üzerine oldukçaça çalışmak ve bizi bilgilendirmeleri gerekiyor. O denli sıradan bir iş değil.”
‘BİRİLERİNİN YARDIMI OLMADAN OY KULLANMAK İSTİYORUZ’
Ankara Barosu Engelli Avukatlar Konsey Lideri Ali Kılıç’a nazaran, anayasal haklarını talep ederek kapalı oy için yürüttükleri gayrette bu vakte dek görme engelliler oyalandı, mevzu savsaklandı, adım atılmadı ve kelamlar tutulmadı.
TBMM önünde yaptıkları açıklama sırasında, AK Parti Genel Lider Yardımcısı Ali İhsan Yavuz’un kendilerine, “Sizin talebiniz doğrultusunda biz yasa değişikliği yapıyoruz. Cumhurbaşkanımız da onayı verdi. Yasal düzenlemeyi getireceğiz” söylemiş olduğini aktaran Kılıç, “Sadece sıkıntımız şablon uygulamasının getirilmesi değil. Oy vermede şablon sorunun haricinde tahliller de gerekiyor. Şablon yalnızca başlı başına kâfi değil” diye konuştu.
Birilerinden yardım almadan oylarını kullanmak istediklerini belirten Kılıç, kendisinin yaşadığı zorluğu, “kimi vakit oy kullanmaya girdiğimizde refakatçiyi de kabul etmiyorlar. Örneğin ben eşimle gidiyorum, ‘Eşinle oy kullanamazsın’ diyorlar. Sandık bakılırsavlileri refakat etmek istiyorlar. Âlâ de ben size güvenmiyorum. Seçim maddesine bizim bağımsız oy kullanmamızın önünü açarlarsa fazlaca daha uygun olacak. Zımnî oy hakkı fakat bu biçimde korunabilir” sözleriyle anlattı.
‘BİNALARIN ERİŞİLEBİLİR OLMASI GEREKİYOR’
Oy pusulalarının değiştirilmesinin kâfi olmayacağını, görme engellilerin haricinde ortopedik mahzuru olan milyonlarca insanın da olduğunu belirten görme engelli avukat Kılıç, erişilebilir bina taleplerini şu sözlerle anlattı:
“Seçim yerlerinin erişilebilir olması gerekiyor. Binalara girdiğiniz vakit engellilerin merdivenlerden çıkıp oy kullanımı mümkün değil. Seçim yerleri erişilebilir de değil. Maalesef seçim yerlerine giderken bile biz yardımcı bulmak zorunda kalıyoruz. Oylar çoklukla okullarda kullanılıyor ve okulların birçoklarında yürüyen merdiven ya da asansör yok. O binaya girip sınıfı bulmak fazlaca sıkıntı. Yasaya nazaran bütün binaların, engellilerin erişimine uygun olması gerekiyor. Lakin maalesef bu da uygulanmıyor. Yeni binalarda bile rampalar yapılmıyor, görme engellilerin erişebileceği çizgiler konulmuyor. Yalnızca oyun bağımsız kullanılması yetmez binaların erişilebilir olması gerekiyor.”
‘NOTERLER VE BANKALARDAKİ İMZA PROBLEMİ DE BİZİ RENCİDE EDİYOR’
Avukat Kılıç’a nazaran görme engellilerin seçim süreci haricinde noter ve bankalarda yaşadığı sıkıntılar da var. Maddede yer almamasına karşın noterlerin ve bankaların imza atarken iki şahit istediklerini belirten Kılıç, buna dönük de tahlil talep ettiklerini söylemiş oldu. Ankara Barosu’nun bu bahiste yakın bir devirde çalıştay düzenleyeceğini ve noterler ile bankaların tavırlarına dönük dava hazırlığında olduklarını belirten Kılıç kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Engellilerin sorunu epey. Oy kullanma ve imza problemi bizi rencide ediyor. Görme engelliler rencide ediliyor. Ben avukatım ve notere gittiğimde benden şahit istiyorlar. Ben avukatım ve okuma yazmam var. Ben direndiğim vakit süreç yapmıyorlar. Müvekkillerimle notere gidiyoruz, imza atamıyorum engelleniyor ve rencide oluyorum. Bankaya gidiyorsunuz kredi çekeceksiniz tıpkı sorunu yaşıyorsunuz. Buna dönük de vakit kaybetmeden adım atılması gerekiyor.”