Genel amaç helikopterinde yerlilik oranı yüzde 50’yi geçti TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI) Genel Müdürü ve İdare Şurası Lideri Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit, Türkiye’nin en değerli havacılık programlarından Genel Amaç Helikopteri Programı (GMHP) kapsamında T70 Kara Şahin helikopterlerine güç veren motorların Eskişehir’de devam eden üretimine ait, “Yerlilik oranını daima artıyoruz. Yerlilik oranı fabrikamızda ürettiğimiz kesimlerin yüzdeleri arttıkça artıyor. Şu an prestijiyle yüzde 50’yi geçtik. Maksadımız yüzde 60’lara hakikat çıkarmak.” dedi.
Akşit, proje çerçevesinde helikopterin gövdesinin TUSAŞ, motorlarının TEI, aviyoniğinin (uçaklar, yapay uydular ve uzay araçlarının elektronik sistemi) ASELSAN, pervaneyi çeviren ana dişli aksamının da Alp Havacılık tarafınca üretildiğini söylemiş oldu.
Genel Niyet Helikopteri Programı’nın epeyce âlâ kurgulanmış bir proje olduğunu vurgulayan Akşit, şöyleki devam etti: “Proje kapsamında birkaç yıl evvel motor üretimine başladık. Şu an prestijiyle geldiğimiz noktada T700-TEI-701D motorunda yerlilik oranını yüzde 51’in üzerine çıkardık. Yerlilik oranını daima artıyoruz. Yerlilik oranı fabrikamızda ürettiğimiz kesimlerin yüzdeleri arttıkça artıyor.”
”Şu an prestijiyle yüzde 50’yi geçtik. Gayemiz yüzde 60’lara hakikat çıkarmak. Geriye kalanlar da dişli kutusu, pompalar, kablolar, bujiler, enjektörler… Bunların haricinde motorun şimdi her şeyini TEI’de üretiyor hale geldik. Yanma odası dahil ki bu en kritik sıcak bölge kesimidir, bunu da TEI olarak üretiyoruz. ”
”Kalifikasyon testlerinin şimdi hepsini tamamladık. Son bir testi var, onu da aldığımız vakit artık, yanma odasını sertifikalı olarak da dünya pazarına da General Electric (GE) ile muahede yapabilirsek onlara da satabilecek duruma geleceğiz. Şu an prestijiyle 47 adet T700-TEI-701D plakalı yerli helikopter motorumuzu ürettik. Bunlardan 36’sını TUSAŞ’a teslim ettik. Kalanları da kalite, kontrol ve test kalifikasyon süreçlerini tamamladıkça sevkiyatını yapacağız. An prestijiyle da neredeyse haftada bir motor üretir duruma geldik.”
“T700 MOTORLARININ DÜNYADAKİ AŞİKÂR BAŞLI BAKIM MERKEZLERİNDEN BİRİ HALİNE GELDİK”
Akşit, motorları üretmek ile bakım ve tamiratını yapmanın başka teknolojiler gerektirdiğini belirtti. TEI olarak hem üretim birebir vakitte bakım ve tamir kabiliyetine sahip olduklarına dikkati çeken Akşit, dünya genelinde değerli ülkeleri de kapsayan lisans yetkilerinin de bulunduğunu lisana getirdi.
“T700 motorlarının dünyadaki belirli başlı bakım merkezlerinden biri haline geldik. Kendi üretmediğimiz T700 motorlarının bakımını da yapıyoruz. Jandarma ve polis teşkilatımızın elindeki birtakım sikorskylerin motorlarının bakımlarını yaptık. Hava İkmal Bakım Merkezi ile çalışıyoruz. ”
”Onların kimi altyapılarını da kullanıyoruz. bir arada yapıp, ordumuzun, polisimizin, jandarmamızın hizmetine sunuyoruz. Bu motorların üretimini yurt ortasında aşikâr bir düzeye çıkardıktan daha sonra dünya genelinde lisansımız olan ülkelerde de T700 motorlarının bakım ihalelerine girecek duruma geldik. Artık onların hazırlığını yapıyoruz. Dünyadan da artık Türkiye’ye iş getiriyor olacağız.”
Öte yandan TRT Haber’de yer alan ayrıntılara göre Yerli ve ulusal imkanlarla geliştirilen Türkiye’nin birinci genel niyet helikopteri GÖKBEY, testlerde limitleri zorlayarak gökyüzüyle buluşmaya hazırlanıyor. Türkiye’nin birinci genel amaç helikopteri olan Gökbey’in 3. prototipi havalandı. Aracın 4. prototipi ise şu anda üretim çizgisinde.
Gökbey test uçuşunu yaptı ancak hizmete girmesi için helikopterin kritik modüllerinin denetimini sağlayan tam uzunluk statik testinin yapılması gerekiyor. Bu test, yapısal bütünlük ve dayanıklılığın ortaya çıkması için şayet olmazsa olmaz.
HACİMSEL OLARAK TUSAŞ TARİHİNİN EN BÜYÜK TESTİ
Tam uzunluk statik testi 96 denetim noktasından yapılıyor. Bu, helikopter gövdesine 96 farklı nokta ve tarafta yük verilmesi demek. 32 senaryo içeren testte, yaklaşık 2 bin kanaldan sensör verisi toplanıyor. Toplanan datalar, gövde üstündeki yapısal gerilme haritalarının çıkarılmasını ve elde edilecek sonuçlarla gereksinim duyulan tahlilin yapılmasını sağlıyor. Test, hacimsel olarak Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarihinin en büyük testi. Yani bu da tıpkı GÖKBEY üzere bir prensip imza atmak demek.
“TAMAMEN YERLİ VE ULUSAL OLARAK TASARLANMIŞ BİR İSTASYON”
TUSAŞ Helikopter Genel Müdür Yardımcısı Dr. Yıldırım Kemal Yıllıkçı, Gökbey’in test süreciyle ilgili TRT Haber’e konuştu. Yıllıkçı’nın verdiği bilgilere nazaran, helikopterler, zorlamalı titreşim altında uçuş istikrarı yakalayarak uçan hava araçları. TUSAŞ mühendisleri, helikopterin hizmet verdiği müddet boyunca karşılaşacağı statik ve dinamik yükleri test istasyonlarında gerçeklemeye çalışıyor.
Dr. Yıldırım Kemal Yıllıkçı, testler hakkında “Sayısal olarak bilgisayar ortamında bulduğumuz bedelleri testlerle doğrulayıp karşılaştırma, buradaki en birinci hedefimiz. Burada gördüğümüz statik test istasyonu, helikopterin değişik hareketler sırasında karşı karşıya geldiği yükleri 32 değişik yükleme durumuyla 96 tane de eyleyici dediğimiz, yani yükü uygulayan sistemle birebirini burada gerçekleştiriyoruz. Aldığımız bedelleri sayısal bedellerle karşılaştırıyoruz. Bu test istasyonundaki bütün eyleyiciler, yükü uygulayan piston formunda gördüğümüz hidrolik pistonlar da Türkiye’de tasarlanıp üretilmiştir. O bakımdan da bu istasyon büsbütün yerli ve ulusal olarak tasarlanmış bir istasyondur” ayrıntılarını de paylaştı.
EMEL ÖNÜMÜZDEKİ SENE BİRİNCİ TESLİMATI YAPMAK
Testlerin sonunda helikopter gövdesinin dayanıklılığı ortaya konulacak ve inançlı uçuş ile sertifikasyon süreçleri başlatılacak. Gökbey Eser Başmühendisi ve Program Müdürü Gökhan Tipsin, gayelerinin önümüzdeki sene içerisinde birinci teslimatı gerçekleştirmek olduğunu anlattı. “Özellikle Gökbey’in konfigürasyon manasında da epey fazla müşteriye hitap etmesinden dolayı hem yurt ortasında birebir vakitte yurt haricinde biroldukca müşterisi var. Bu manada da aslında bir birinci olacak. En büyük gayemiz yurt dışına helikopterimizi pazarlamak. Sertifikasyon test faaliyetleri tamamlandığında inşallah onu da gerçekleştirmiş olacağız.”
Akşit, proje çerçevesinde helikopterin gövdesinin TUSAŞ, motorlarının TEI, aviyoniğinin (uçaklar, yapay uydular ve uzay araçlarının elektronik sistemi) ASELSAN, pervaneyi çeviren ana dişli aksamının da Alp Havacılık tarafınca üretildiğini söylemiş oldu.
Genel Niyet Helikopteri Programı’nın epeyce âlâ kurgulanmış bir proje olduğunu vurgulayan Akşit, şöyleki devam etti: “Proje kapsamında birkaç yıl evvel motor üretimine başladık. Şu an prestijiyle geldiğimiz noktada T700-TEI-701D motorunda yerlilik oranını yüzde 51’in üzerine çıkardık. Yerlilik oranını daima artıyoruz. Yerlilik oranı fabrikamızda ürettiğimiz kesimlerin yüzdeleri arttıkça artıyor.”
”Şu an prestijiyle yüzde 50’yi geçtik. Gayemiz yüzde 60’lara hakikat çıkarmak. Geriye kalanlar da dişli kutusu, pompalar, kablolar, bujiler, enjektörler… Bunların haricinde motorun şimdi her şeyini TEI’de üretiyor hale geldik. Yanma odası dahil ki bu en kritik sıcak bölge kesimidir, bunu da TEI olarak üretiyoruz. ”
”Kalifikasyon testlerinin şimdi hepsini tamamladık. Son bir testi var, onu da aldığımız vakit artık, yanma odasını sertifikalı olarak da dünya pazarına da General Electric (GE) ile muahede yapabilirsek onlara da satabilecek duruma geleceğiz. Şu an prestijiyle 47 adet T700-TEI-701D plakalı yerli helikopter motorumuzu ürettik. Bunlardan 36’sını TUSAŞ’a teslim ettik. Kalanları da kalite, kontrol ve test kalifikasyon süreçlerini tamamladıkça sevkiyatını yapacağız. An prestijiyle da neredeyse haftada bir motor üretir duruma geldik.”
“T700 MOTORLARININ DÜNYADAKİ AŞİKÂR BAŞLI BAKIM MERKEZLERİNDEN BİRİ HALİNE GELDİK”
Akşit, motorları üretmek ile bakım ve tamiratını yapmanın başka teknolojiler gerektirdiğini belirtti. TEI olarak hem üretim birebir vakitte bakım ve tamir kabiliyetine sahip olduklarına dikkati çeken Akşit, dünya genelinde değerli ülkeleri de kapsayan lisans yetkilerinin de bulunduğunu lisana getirdi.
“T700 motorlarının dünyadaki belirli başlı bakım merkezlerinden biri haline geldik. Kendi üretmediğimiz T700 motorlarının bakımını da yapıyoruz. Jandarma ve polis teşkilatımızın elindeki birtakım sikorskylerin motorlarının bakımlarını yaptık. Hava İkmal Bakım Merkezi ile çalışıyoruz. ”
”Onların kimi altyapılarını da kullanıyoruz. bir arada yapıp, ordumuzun, polisimizin, jandarmamızın hizmetine sunuyoruz. Bu motorların üretimini yurt ortasında aşikâr bir düzeye çıkardıktan daha sonra dünya genelinde lisansımız olan ülkelerde de T700 motorlarının bakım ihalelerine girecek duruma geldik. Artık onların hazırlığını yapıyoruz. Dünyadan da artık Türkiye’ye iş getiriyor olacağız.”
Öte yandan TRT Haber’de yer alan ayrıntılara göre Yerli ve ulusal imkanlarla geliştirilen Türkiye’nin birinci genel niyet helikopteri GÖKBEY, testlerde limitleri zorlayarak gökyüzüyle buluşmaya hazırlanıyor. Türkiye’nin birinci genel amaç helikopteri olan Gökbey’in 3. prototipi havalandı. Aracın 4. prototipi ise şu anda üretim çizgisinde.
Gökbey test uçuşunu yaptı ancak hizmete girmesi için helikopterin kritik modüllerinin denetimini sağlayan tam uzunluk statik testinin yapılması gerekiyor. Bu test, yapısal bütünlük ve dayanıklılığın ortaya çıkması için şayet olmazsa olmaz.
HACİMSEL OLARAK TUSAŞ TARİHİNİN EN BÜYÜK TESTİ
Tam uzunluk statik testi 96 denetim noktasından yapılıyor. Bu, helikopter gövdesine 96 farklı nokta ve tarafta yük verilmesi demek. 32 senaryo içeren testte, yaklaşık 2 bin kanaldan sensör verisi toplanıyor. Toplanan datalar, gövde üstündeki yapısal gerilme haritalarının çıkarılmasını ve elde edilecek sonuçlarla gereksinim duyulan tahlilin yapılmasını sağlıyor. Test, hacimsel olarak Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarihinin en büyük testi. Yani bu da tıpkı GÖKBEY üzere bir prensip imza atmak demek.
“TAMAMEN YERLİ VE ULUSAL OLARAK TASARLANMIŞ BİR İSTASYON”
TUSAŞ Helikopter Genel Müdür Yardımcısı Dr. Yıldırım Kemal Yıllıkçı, Gökbey’in test süreciyle ilgili TRT Haber’e konuştu. Yıllıkçı’nın verdiği bilgilere nazaran, helikopterler, zorlamalı titreşim altında uçuş istikrarı yakalayarak uçan hava araçları. TUSAŞ mühendisleri, helikopterin hizmet verdiği müddet boyunca karşılaşacağı statik ve dinamik yükleri test istasyonlarında gerçeklemeye çalışıyor.
Dr. Yıldırım Kemal Yıllıkçı, testler hakkında “Sayısal olarak bilgisayar ortamında bulduğumuz bedelleri testlerle doğrulayıp karşılaştırma, buradaki en birinci hedefimiz. Burada gördüğümüz statik test istasyonu, helikopterin değişik hareketler sırasında karşı karşıya geldiği yükleri 32 değişik yükleme durumuyla 96 tane de eyleyici dediğimiz, yani yükü uygulayan sistemle birebirini burada gerçekleştiriyoruz. Aldığımız bedelleri sayısal bedellerle karşılaştırıyoruz. Bu test istasyonundaki bütün eyleyiciler, yükü uygulayan piston formunda gördüğümüz hidrolik pistonlar da Türkiye’de tasarlanıp üretilmiştir. O bakımdan da bu istasyon büsbütün yerli ve ulusal olarak tasarlanmış bir istasyondur” ayrıntılarını de paylaştı.
EMEL ÖNÜMÜZDEKİ SENE BİRİNCİ TESLİMATI YAPMAK
Testlerin sonunda helikopter gövdesinin dayanıklılığı ortaya konulacak ve inançlı uçuş ile sertifikasyon süreçleri başlatılacak. Gökbey Eser Başmühendisi ve Program Müdürü Gökhan Tipsin, gayelerinin önümüzdeki sene içerisinde birinci teslimatı gerçekleştirmek olduğunu anlattı. “Özellikle Gökbey’in konfigürasyon manasında da epey fazla müşteriye hitap etmesinden dolayı hem yurt ortasında birebir vakitte yurt haricinde biroldukca müşterisi var. Bu manada da aslında bir birinci olacak. En büyük gayemiz yurt dışına helikopterimizi pazarlamak. Sertifikasyon test faaliyetleri tamamlandığında inşallah onu da gerçekleştirmiş olacağız.”