Eski Moskova Büyükelçisi Yardım: Yeni Berlin Duvarları doğabilir Hasret Kara
İZMİR- Eski Moskova Büyükelçisi ve Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ümit Yardım’a bakılırsa Rusya, bütün olarak Ukrayna’yı himayesi altına almayacak. Ama bu durum Donbass açısından birebir değil.
Avrupa Birliği ve Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımlarını değerlendirirken nükleer silahlar ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne değinen Yardım, savaşlarda son noktayı diplomasinin koyduğunu vurguladı: “Bu toplantıları birinci adımlar olarak düşünüyorum. İleride, bu toplantılar farklılaşabilir, tepe düzebir daha çıkabilir. Bu durum tepe düzebir daha çıkarsa, o masada bir tahlile varılır. Savaşlarda son noktayı da diplomasi koyuyor. Öbür alternatifimiz yok.”
Eski Moskova Büyükelçisi ve Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ümit Yardım’la, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını konuştuk…
Eski Moskova Büyükelçisi ve Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ümit Yardım
Son yaşananları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Savaş her vakit berbattır. Rusya’nın anayasasında da durum bu biçimdedir. Rusya’nın bu işgali, son derece yanlış. Mazeretler tartışılabilir lakin bu dünyada hiç bir ülke, hiç bir ülkenin toprağına bu türlü girmemeli.
Putin, Ukrayna’ya harekât düzenleyerek, sizce neyi hedefliyor ve bu harekata ne vakit dur diyecek?
Bu durumun fazlaca farklı boyutları var. Bu durumun birinci boyutu Putin’in Rusya liderliği. birebir vakitte Rus aydınları… Bunlar her ne kadar Sovyetler Birliği’nin, ideolojik olarak bitip dağıldığını görseler de aslında Rusya kendini daima global bir güç olarak konumlandırmıştı. Hangi ideoloji ile yönetilirse yönetilsin, bütün dünyaya bakış açısı odur. bu biçimde bir bakış altında yalnızca Ukrayna değil, Kafkasya’yla, Batı ile olan alakaların hepsi sistematik olarak bu görüş çerçevesinde ele alınır. Ona göre siyasetler geliştirilir, kıymetlendirilir. Rusya’nın bu işgalini büyük ölçüde bu eksen üzerinden geliştiğini düşünüyorum. Ana faktör, Rusya’nın kendisine yeni dünya tertibinde farklı bir pozisyona oturtması.
İkinci boyut ise diplomasi. Eninde sonunda taraflar masaya oturacak. Natürel bu tarafların kim olacağı da aşikâr değil. Rusya daha hakim bir yapıya gelinceye kadar bu harekât devam eder. bu biçimde diplomasi daha da ön plana çıkar. Dünyada bu harekata yönelik gelişen epeyce önemli bir ruhsal cephe var. Rus liderliği de mecburen bu sürece dikkat etmek zorunda. Zira bu sürdürülebilir bir savaş haline gelemez. Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun bir üyesinin kaldıramayacağı bir mecraya yanlışsız gidiyor. Bu durum Rusya aleyhine de işleyecek. Bu harekat uzadıkça, Rusya ortasında de muhalif görüşlerin güçleneceğini düşünüyorum. Bilhassa yaptırımlar tesiri göstermeye başladıkça. Bütün bu faktörleri Rus idaresi bir sentez halinde değerlendirecektir. Ona paralel olarak da bir diplomasi masası öne geçecektir. Bu doğrultuda, bir çekilme olabilir. Bu çekilmede de ben Donbass bölgesini hariç tutuyorum. Donbass bölgesi, uzun yıllar Rusya’nın denetimi altında kalacaktır. Zira Rusya o noktada Donbass’tan da çekilirse, kendisine fazlaca farklı boyutlar getirir. Sonuçta Donbass’ı, Osetya üzere bir dolmuş pakete dönüştürmek üzere Rusya çekilir. Ben topyekûn bütün Ukrayna’da çekilmenin olacağını düşünmüyorum.
Sizce Rusya-Ukrayna tansiyonunda oyunun kurallarını Vladimir Putin mi belirliyor?
Evet, epey büyük ölçüde Putin belirlerken, bunun yanında Putin’in çizgisindeki, Rus aydınları da belirtiyor. Sovyetler’in yitirilmiş olması, Rus devlet doktrininde fazlaca büyük bir tahribata yol açtı. Bunu en epey Putin hissediyor lakin askeri, istihbarat üzere farklı boyutlarında da tıpkı çizgiyi paylaşan kitleler var. Bir bütün olarak, bu oyunun kurallarını şu kademeye kadar onlar belirliyor. Ama bu yaptırım konusunu epeyce öngoremedikleri için bu işgali uzattıkları surece artık oyunun kuralları değişip bu kuralları NATO, Avrupa Birliği ve değişik milletlerarası kuruluşlar belirleyip dengeyi sağlayacak.
‘PUTİN KOMÜNİST DEĞİLDİR’
Ukrayna harekatında bir Rus tankının üzerinde Kızıl Bayrak dalgalanıyordu. Sizce Putin, bu harekatlarla SSCB’ye atıf yapıyor mu?
Putin Sovyetler’in yıkılmasından fazlaca büyük keder duyan, kabullenmeyen Rus etraflarının sembol ismidir. Lakin oradaki durum komünist ideolojiyi sahiplenme değil de Rusya’nın genel manada dünya gücü olmasıyla kontaklı. Putin’in ve etrafının zihniyeti Rusya’nın da değerli bir güç olduğu ve başka güç odaklarıyla ABD ve NATO üzere eşit seviyede gördüğü bir Rusya’dır. Yoksa kominizim ya da Sovyet sistemini geri getirmek değil. Hangi ideoloji olursa olsun temel olan Moskova’nın global sistemde kendisinin daha hâkim, daha tesirli bir pozisyon bulması. Rusya’nın ikinci sınıf bir ülke yahut bölgesel bir ülke olarak değil de global bir ülke olarak bu sitemin ortasında yer almasıdır.
Putin komünist değildir, toplumsal ideolojiye bağlı olduğunu da düşünmüyorum. Oradaki Kızıl Bayrak da fazlaca münferit bir şeydir. Sovyetler ismine olmasa bile yeni kuvvetli bir Rusya gerçekleşirse, Putin ve etrafının fikri natürel ki bir tesir alanı da oluşturacaktır. Bu tesir alanının ortasında de Ukrayna’nın bir kısmı Orta Asya, Kafkasya olacaktır. İdeolojik olarak Sovyet modeli değildir. Artık o devrin kapandığını, en başta Putin biliyor.
Putin geçtiğimiz günlerde “Karşımızda duran ülkeler tarihin en ağır şartlarıyla karşılaşacak” tabirlerini kullanmıştı. Sizce Putin burada ne demek istedi? Nükleer silahlardan mı bahsetti?
Nükleer aracı bir retorik olarak kullanmak bile bütün dünyada ‘3. Dünya Savaşı’nın ortasındayız demektir. Nükleer silahların ne manaya geldiğini hepimiz Japonya’dan biliyoruz. Putin bu ifadeyi o manada söylemiş olduyse, bir propaganda, bir ‘karşı reaksiyon vereceğiz’ manasında söylemiştir. Bir retorik olarak görüyorum. ‘Nükleer silahları araç olarak görüyoruz’ manasında söylemiş olduyse, bu iş ortasından çıkılmaz hale gelir. Şu noktada da bir dönüş olabilir. Lakin nükleer bir telaffuz, bunun arakasında bir pratik gelirse, bütün dünya yanmıştır. Bunu yaptırım açısından söylemiş olabilir. Zira memleketler arası bir yaptırım var. Şu an bütün milletlerarası odaklar bu bahse odaklı çalışıyorlar. Herbiçimde birazda onlara yönelik.
‘SAVAŞLARDA SON NOKTAYI DİPLOMASİ KOYUYOR’
Putin ve Zelenski içinde yapılacak olan görüşmeler sonucunda sizce mutabakata varılacak mı? Yahut iki ülke içinde uyuşmazlık bir defa daha sağlanamazsa bu durumun Ukrayna’ya yansıması daha yıkıcı olur mu?
Bu uyuşmazlık sağlanmazsa bunun yıkıcılığı her tarafa olur. Bu mevzuda genel olarak ‘görüşmelerden bir şey olmayacak, bir şey çıkmayacak’ üzere sözlere ben katılmıyorum. Bu tıp problemlerde masaya oturulması hayli epey değerli. Zira bu durumun bir alternatifi yok. Alternatifi savaş. ötürüsıyla, tarafların bakan, bakan yardımcılarının seviyesinde Belarus’ta masaya oturmaları fazlaca hayli kıymetlidir. Bu süreç kolay bir müddetç olmadığı için aylar tahminen de yıllar da sürebilir. Alışılmış birinci oturulan görüşmeden, 2 saat daha sonra Rusya’nın Ukrayna’dan çekilmesi beklenmemeli. Benim kanaatim bu alandaki gelişmelerle, karşı tarafın yaptırımları ile diplomasi masasına oturulacaktır. Bu toplantıları birinci adımlar olarak düşünüyorum. İleride, bu toplantılar farklılaşabilir, tepe düzebir daha çıkabilir. Bu durum tepe düzebir daha çıkarsa, o masada bir tahlile varılır. Savaşlarda son noktayı diplomasi koyuyor. Öbür alternatifimiz yok.
Avrupa Birliği ve ABD’nin Rusya’ya karşı yaptırımlarının tesirli olacağını düşünüyor musunuz?
Buradaki kilit nokta bu yaptırımların, ne ölçüde, ne kararlılıkla ve ne kadar sistematik biçimde uygulanacağıdır. Rus halkı uygun bir halktır, saygın bir halktır. Rusya’yı askeri, teknolojik, eğitim ve öteki boyutlarda etkileyecek olan yaptırımların Rus halkını epeyce şiddetli bir halde etkileyeceğini düşünüyorum.
Alınan kararların da mahiyeti ortada. Bu kararlar vakit ortasında sarsılacak mıdır? Yoksa kararlılıkla, uzun vadede uygulanacak mıdır? Bunlar yapıldığı taktirde, savaş alanındaki gelişmeler kadar hatta ondan biraz daha fazla bu yaptırımlar tesirli olacak.
‘MONTRÖ BÖLGESEL BARIŞA KATKI SAĞLAYAN EN BÜYÜK SİSTEMDİR’
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Möntrö Boğazlar Mukavelesi’nin 19. Unsuru’nu hayata geçirdiklerini ve Boğazlar’ı Rus gemilerine kapattıklarını belirtti. Siz bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu sonucun Türkiye’ye geri dönüşü ne olur?
O açıklamada, epey net olduğunu düşünmediğim bir-iki konu var. Montrö’nün o unsurları, Türkiye’ye kıyıdaş ve kıyıdaş olmayan ülkelere bağlı bir düzenleme ön görüyor. Dolaysıyla Türkiye bunu savaş olarak kabul etti. Benim aklıma takılan kimi konular var. Birincisi Rus gemilerine Boğazlar kapatıldı mı? Ben bunu bilemiyorum. Takip edemiyoruz. Zira bu bahiste bir bilgi yok. Fiilen giriş çıkış yapan Rus gemilerine kıyıdaş ülke olarak bir yasak getirildi mi? İkinci bir boyutu var bu durumun. Kıyıdaş olmayan ülkelere, bir sınırlama getirildi mi? Kıyıdaş olamayan ülkelerde bir savaş durumu var ve Türkiye bir savaşta değilse, o ülkelerin gemileri Boğazlar’ı kullanabiliyor. Mevlüt Bey’in söylemiş olduği o tabirde kıyıdaş olmayan gemilerle ilgili olarak bir düzenleme yok. örneğin Amerika kullanabiliyor mu ? Montrö’nün o durumunu yalnızca kıyıdaş ülkelere mi uygulayıp kapatıyorsunuz. Başka güçler için kapattı mı, kapatmadı mı onu bilmiyorum. Şayet o denli bir karar aldıysa Rusya bu duruma fazlaca şiddetli bir reaksiyon gösterir.
örneğin batılı ülke gemileri bu boğazı kullanabiliyor mu? Zira onlarla ilgili Mevlüt Bey’in bir açıklaması olmadı. Ne karar aldılar onu bilemiyoruz, bu da epeyce kıymetli bir sorun. Bir başka kıymetli konu ise Türkiye’nin bu vakitte Montrö üzerine epeyce fazla konuşmaması gereken lakin kararlılıkla uygulaması gereken en büyük gücümüzdür. Montrö bölgesel barışa katkı sağlayan en büyük sistemdir. Montrö sistemi delindiği anda bu savaşa, fazlaca vahim bir biçimde katkı yapılmış olur.
Son olarak bir yazınızda, “Rusya ile genel manada Batı (AB/NATO/ABD vb.) içindeki münasebetlerde yeni bir Soğuk Savaş devrine girileceğini” söz ettiniz bunu biraz daha açar mısınız?
Bu savaş, ne vakit ve ne biçimde sonuçlanırsa sonuçlansın, diplomasi masasına ne vakit oturulursa oturulsun artık memleketler arası sistem epey büyük bir sarsıntı ile karşıya karşıyadır. Bu İkinci Dünya Savaşı üzere hayli radikal bir Soğuk Savaşa da dönebilir.
Lakin her halükarda büyük bir düşünceyi, soğuk savaş esintilerini kaçınılmaz olarak doğuracak. Bunu bugünden itibaren yaşayacağız. Yeni ‘Berlin duvarları’ da doğabilecektir. Zira bu savaşın tesirlerini ben ekonomik olarak, Rusya Ukrayna içinde görmüyorum. İkili toprak sıkıntısı olarak da görmüyorum. Artık dünya sistemi bugünkü mevcut sistem içerisinde yürüyemez.
İZMİR- Eski Moskova Büyükelçisi ve Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ümit Yardım’a bakılırsa Rusya, bütün olarak Ukrayna’yı himayesi altına almayacak. Ama bu durum Donbass açısından birebir değil.
Avrupa Birliği ve Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımlarını değerlendirirken nükleer silahlar ve Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne değinen Yardım, savaşlarda son noktayı diplomasinin koyduğunu vurguladı: “Bu toplantıları birinci adımlar olarak düşünüyorum. İleride, bu toplantılar farklılaşabilir, tepe düzebir daha çıkabilir. Bu durum tepe düzebir daha çıkarsa, o masada bir tahlile varılır. Savaşlarda son noktayı da diplomasi koyuyor. Öbür alternatifimiz yok.”
Eski Moskova Büyükelçisi ve Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ümit Yardım’la, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını konuştuk…
Eski Moskova Büyükelçisi ve Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Ümit Yardım
Son yaşananları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Savaş her vakit berbattır. Rusya’nın anayasasında da durum bu biçimdedir. Rusya’nın bu işgali, son derece yanlış. Mazeretler tartışılabilir lakin bu dünyada hiç bir ülke, hiç bir ülkenin toprağına bu türlü girmemeli.
Putin, Ukrayna’ya harekât düzenleyerek, sizce neyi hedefliyor ve bu harekata ne vakit dur diyecek?
Bu durumun fazlaca farklı boyutları var. Bu durumun birinci boyutu Putin’in Rusya liderliği. birebir vakitte Rus aydınları… Bunlar her ne kadar Sovyetler Birliği’nin, ideolojik olarak bitip dağıldığını görseler de aslında Rusya kendini daima global bir güç olarak konumlandırmıştı. Hangi ideoloji ile yönetilirse yönetilsin, bütün dünyaya bakış açısı odur. bu biçimde bir bakış altında yalnızca Ukrayna değil, Kafkasya’yla, Batı ile olan alakaların hepsi sistematik olarak bu görüş çerçevesinde ele alınır. Ona göre siyasetler geliştirilir, kıymetlendirilir. Rusya’nın bu işgalini büyük ölçüde bu eksen üzerinden geliştiğini düşünüyorum. Ana faktör, Rusya’nın kendisine yeni dünya tertibinde farklı bir pozisyona oturtması.
İkinci boyut ise diplomasi. Eninde sonunda taraflar masaya oturacak. Natürel bu tarafların kim olacağı da aşikâr değil. Rusya daha hakim bir yapıya gelinceye kadar bu harekât devam eder. bu biçimde diplomasi daha da ön plana çıkar. Dünyada bu harekata yönelik gelişen epeyce önemli bir ruhsal cephe var. Rus liderliği de mecburen bu sürece dikkat etmek zorunda. Zira bu sürdürülebilir bir savaş haline gelemez. Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun bir üyesinin kaldıramayacağı bir mecraya yanlışsız gidiyor. Bu durum Rusya aleyhine de işleyecek. Bu harekat uzadıkça, Rusya ortasında de muhalif görüşlerin güçleneceğini düşünüyorum. Bilhassa yaptırımlar tesiri göstermeye başladıkça. Bütün bu faktörleri Rus idaresi bir sentez halinde değerlendirecektir. Ona paralel olarak da bir diplomasi masası öne geçecektir. Bu doğrultuda, bir çekilme olabilir. Bu çekilmede de ben Donbass bölgesini hariç tutuyorum. Donbass bölgesi, uzun yıllar Rusya’nın denetimi altında kalacaktır. Zira Rusya o noktada Donbass’tan da çekilirse, kendisine fazlaca farklı boyutlar getirir. Sonuçta Donbass’ı, Osetya üzere bir dolmuş pakete dönüştürmek üzere Rusya çekilir. Ben topyekûn bütün Ukrayna’da çekilmenin olacağını düşünmüyorum.
Sizce Rusya-Ukrayna tansiyonunda oyunun kurallarını Vladimir Putin mi belirliyor?
Evet, epey büyük ölçüde Putin belirlerken, bunun yanında Putin’in çizgisindeki, Rus aydınları da belirtiyor. Sovyetler’in yitirilmiş olması, Rus devlet doktrininde fazlaca büyük bir tahribata yol açtı. Bunu en epey Putin hissediyor lakin askeri, istihbarat üzere farklı boyutlarında da tıpkı çizgiyi paylaşan kitleler var. Bir bütün olarak, bu oyunun kurallarını şu kademeye kadar onlar belirliyor. Ama bu yaptırım konusunu epeyce öngoremedikleri için bu işgali uzattıkları surece artık oyunun kuralları değişip bu kuralları NATO, Avrupa Birliği ve değişik milletlerarası kuruluşlar belirleyip dengeyi sağlayacak.
‘PUTİN KOMÜNİST DEĞİLDİR’
Ukrayna harekatında bir Rus tankının üzerinde Kızıl Bayrak dalgalanıyordu. Sizce Putin, bu harekatlarla SSCB’ye atıf yapıyor mu?
Putin Sovyetler’in yıkılmasından fazlaca büyük keder duyan, kabullenmeyen Rus etraflarının sembol ismidir. Lakin oradaki durum komünist ideolojiyi sahiplenme değil de Rusya’nın genel manada dünya gücü olmasıyla kontaklı. Putin’in ve etrafının zihniyeti Rusya’nın da değerli bir güç olduğu ve başka güç odaklarıyla ABD ve NATO üzere eşit seviyede gördüğü bir Rusya’dır. Yoksa kominizim ya da Sovyet sistemini geri getirmek değil. Hangi ideoloji olursa olsun temel olan Moskova’nın global sistemde kendisinin daha hâkim, daha tesirli bir pozisyon bulması. Rusya’nın ikinci sınıf bir ülke yahut bölgesel bir ülke olarak değil de global bir ülke olarak bu sitemin ortasında yer almasıdır.
Putin komünist değildir, toplumsal ideolojiye bağlı olduğunu da düşünmüyorum. Oradaki Kızıl Bayrak da fazlaca münferit bir şeydir. Sovyetler ismine olmasa bile yeni kuvvetli bir Rusya gerçekleşirse, Putin ve etrafının fikri natürel ki bir tesir alanı da oluşturacaktır. Bu tesir alanının ortasında de Ukrayna’nın bir kısmı Orta Asya, Kafkasya olacaktır. İdeolojik olarak Sovyet modeli değildir. Artık o devrin kapandığını, en başta Putin biliyor.
Putin geçtiğimiz günlerde “Karşımızda duran ülkeler tarihin en ağır şartlarıyla karşılaşacak” tabirlerini kullanmıştı. Sizce Putin burada ne demek istedi? Nükleer silahlardan mı bahsetti?
Nükleer aracı bir retorik olarak kullanmak bile bütün dünyada ‘3. Dünya Savaşı’nın ortasındayız demektir. Nükleer silahların ne manaya geldiğini hepimiz Japonya’dan biliyoruz. Putin bu ifadeyi o manada söylemiş olduyse, bir propaganda, bir ‘karşı reaksiyon vereceğiz’ manasında söylemiştir. Bir retorik olarak görüyorum. ‘Nükleer silahları araç olarak görüyoruz’ manasında söylemiş olduyse, bu iş ortasından çıkılmaz hale gelir. Şu noktada da bir dönüş olabilir. Lakin nükleer bir telaffuz, bunun arakasında bir pratik gelirse, bütün dünya yanmıştır. Bunu yaptırım açısından söylemiş olabilir. Zira memleketler arası bir yaptırım var. Şu an bütün milletlerarası odaklar bu bahse odaklı çalışıyorlar. Herbiçimde birazda onlara yönelik.
‘SAVAŞLARDA SON NOKTAYI DİPLOMASİ KOYUYOR’
Putin ve Zelenski içinde yapılacak olan görüşmeler sonucunda sizce mutabakata varılacak mı? Yahut iki ülke içinde uyuşmazlık bir defa daha sağlanamazsa bu durumun Ukrayna’ya yansıması daha yıkıcı olur mu?
Bu uyuşmazlık sağlanmazsa bunun yıkıcılığı her tarafa olur. Bu mevzuda genel olarak ‘görüşmelerden bir şey olmayacak, bir şey çıkmayacak’ üzere sözlere ben katılmıyorum. Bu tıp problemlerde masaya oturulması hayli epey değerli. Zira bu durumun bir alternatifi yok. Alternatifi savaş. ötürüsıyla, tarafların bakan, bakan yardımcılarının seviyesinde Belarus’ta masaya oturmaları fazlaca hayli kıymetlidir. Bu süreç kolay bir müddetç olmadığı için aylar tahminen de yıllar da sürebilir. Alışılmış birinci oturulan görüşmeden, 2 saat daha sonra Rusya’nın Ukrayna’dan çekilmesi beklenmemeli. Benim kanaatim bu alandaki gelişmelerle, karşı tarafın yaptırımları ile diplomasi masasına oturulacaktır. Bu toplantıları birinci adımlar olarak düşünüyorum. İleride, bu toplantılar farklılaşabilir, tepe düzebir daha çıkabilir. Bu durum tepe düzebir daha çıkarsa, o masada bir tahlile varılır. Savaşlarda son noktayı diplomasi koyuyor. Öbür alternatifimiz yok.
Avrupa Birliği ve ABD’nin Rusya’ya karşı yaptırımlarının tesirli olacağını düşünüyor musunuz?
Buradaki kilit nokta bu yaptırımların, ne ölçüde, ne kararlılıkla ve ne kadar sistematik biçimde uygulanacağıdır. Rus halkı uygun bir halktır, saygın bir halktır. Rusya’yı askeri, teknolojik, eğitim ve öteki boyutlarda etkileyecek olan yaptırımların Rus halkını epeyce şiddetli bir halde etkileyeceğini düşünüyorum.
Alınan kararların da mahiyeti ortada. Bu kararlar vakit ortasında sarsılacak mıdır? Yoksa kararlılıkla, uzun vadede uygulanacak mıdır? Bunlar yapıldığı taktirde, savaş alanındaki gelişmeler kadar hatta ondan biraz daha fazla bu yaptırımlar tesirli olacak.
‘MONTRÖ BÖLGESEL BARIŞA KATKI SAĞLAYAN EN BÜYÜK SİSTEMDİR’
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Möntrö Boğazlar Mukavelesi’nin 19. Unsuru’nu hayata geçirdiklerini ve Boğazlar’ı Rus gemilerine kapattıklarını belirtti. Siz bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu sonucun Türkiye’ye geri dönüşü ne olur?
O açıklamada, epey net olduğunu düşünmediğim bir-iki konu var. Montrö’nün o unsurları, Türkiye’ye kıyıdaş ve kıyıdaş olmayan ülkelere bağlı bir düzenleme ön görüyor. Dolaysıyla Türkiye bunu savaş olarak kabul etti. Benim aklıma takılan kimi konular var. Birincisi Rus gemilerine Boğazlar kapatıldı mı? Ben bunu bilemiyorum. Takip edemiyoruz. Zira bu bahiste bir bilgi yok. Fiilen giriş çıkış yapan Rus gemilerine kıyıdaş ülke olarak bir yasak getirildi mi? İkinci bir boyutu var bu durumun. Kıyıdaş olmayan ülkelere, bir sınırlama getirildi mi? Kıyıdaş olamayan ülkelerde bir savaş durumu var ve Türkiye bir savaşta değilse, o ülkelerin gemileri Boğazlar’ı kullanabiliyor. Mevlüt Bey’in söylemiş olduği o tabirde kıyıdaş olmayan gemilerle ilgili olarak bir düzenleme yok. örneğin Amerika kullanabiliyor mu ? Montrö’nün o durumunu yalnızca kıyıdaş ülkelere mi uygulayıp kapatıyorsunuz. Başka güçler için kapattı mı, kapatmadı mı onu bilmiyorum. Şayet o denli bir karar aldıysa Rusya bu duruma fazlaca şiddetli bir reaksiyon gösterir.
örneğin batılı ülke gemileri bu boğazı kullanabiliyor mu? Zira onlarla ilgili Mevlüt Bey’in bir açıklaması olmadı. Ne karar aldılar onu bilemiyoruz, bu da epeyce kıymetli bir sorun. Bir başka kıymetli konu ise Türkiye’nin bu vakitte Montrö üzerine epeyce fazla konuşmaması gereken lakin kararlılıkla uygulaması gereken en büyük gücümüzdür. Montrö bölgesel barışa katkı sağlayan en büyük sistemdir. Montrö sistemi delindiği anda bu savaşa, fazlaca vahim bir biçimde katkı yapılmış olur.
Son olarak bir yazınızda, “Rusya ile genel manada Batı (AB/NATO/ABD vb.) içindeki münasebetlerde yeni bir Soğuk Savaş devrine girileceğini” söz ettiniz bunu biraz daha açar mısınız?
Bu savaş, ne vakit ve ne biçimde sonuçlanırsa sonuçlansın, diplomasi masasına ne vakit oturulursa oturulsun artık memleketler arası sistem epey büyük bir sarsıntı ile karşıya karşıyadır. Bu İkinci Dünya Savaşı üzere hayli radikal bir Soğuk Savaşa da dönebilir.
Lakin her halükarda büyük bir düşünceyi, soğuk savaş esintilerini kaçınılmaz olarak doğuracak. Bunu bugünden itibaren yaşayacağız. Yeni ‘Berlin duvarları’ da doğabilecektir. Zira bu savaşın tesirlerini ben ekonomik olarak, Rusya Ukrayna içinde görmüyorum. İkili toprak sıkıntısı olarak da görmüyorum. Artık dünya sistemi bugünkü mevcut sistem içerisinde yürüyemez.