Dr. Tomris Cesuroğlu: Okulları açmayı kaideye bağlamayın, okulları açın ANKARA – Korona virüsü salgını niçiniyle bir buçuk yıldan fazla müddettir yüz yüze eğitimden uzak kalan milyonlarca öğrenci ve velinin gözü hükümetin vereceği karara çevrildi. Delta varyantı tesiri, dördüncü dalga ikazları gölgesinde açıklama yapan Ulusal Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, 6 Eylül’de okulların açılması için çalışmalarını sürdürdüklerini söylerken topluma da dayanak daveti yaptı.
Öğrencilerin yüz yüze eğitime erişemediği süreçte bilişsel, fizikî ve duygusal kayıplarının açığa çıktığını belirterek okulların gerekli tedbirler alınarak bir an evvel açılması gerektiğini belirten uzmanlara nazaran kaybedilecek bir gün dahi bulunmuyor.
‘MİLLİ EĞİTİM BAKANININ OKULLARI AÇMAK İSTEDİĞİNİ BİLİYORUZ’
VU Amsterdam Üniversitesi’nde sıhhat sistemleri ve siyasetleri, halk sıhhati, toplum sıhhati genombilim alanlarında çalışmalarını sürdüren Türk Tabipleri Birliği (TTB) Pandemi Çalışma Kümesi ve Okul Sıhhati Çalışma Kümesi üyesi Dr. Tomris Cesuroğlu’nda göre okullar, toplumda salgının yayılmasında ana odak noktalarından değil ve bir an evvel yüz yüze eğitimin başlaması gerekiyor.
Hükümetin pandemiyi yönetememesi ve şeffaf olmaması niçiniyle toplumda aşı tersliğinin ortaya çıktığını, aşılamanın tamamlanmasını beklemeden okulların bir an evvel açılması gerektiğini belirten Cesuroğlu, çocuklarını okula gönderme konusunda tereddüt yaşayan velilere, “Normal bir okul yılında, ‘Çocuğum gripten ölür mü?’ diye endişelenerek çocuğunuzu okula göndermemezlik yapmıyorsanız korona virüsü için hiç yapmanıza gerek yok” sözleriyle seslendi. Cesuroğlu sorularımıza şu cevapları verdi:
Ulusal Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, okulların açılmasına yönelik yaptığı son açıklamada 6 Eylül tarihini işaret etti, “Millî Eğitim Bakanlığı olarak her türlü bakılırsavi, vazifeyi yerine getiriyoruz, kimsenin kuşkusu olmasın. Toplumumuzdan beklentimiz de buna takviye olmak tarafındadır. Odak noktamız okulların açılması” dedi. Bakan Selçuk’un bu açıklamasını siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Sayın bakanın okulları açmak istediğini biliyoruz. Lakin sorun istemek değil. Bunu başarmak ve harekete geçirebilmek. Bakan olarak ondan bu mevzuda bir irade bekliyoruz. Kabine içerisinde okullar konusu pek tartışmalı. Daha evvel aldığımız kulis ayrıntıları, Ziya Selçuk okulları açmak isterken diğer bakanlıkların buna karşı çıktığı, itiraz ettiği istikametindeydi. Bir ülke düşünün, Ulusal Eğitim Bakanı okulu açmak istiyor ancak başka bakanlar açmak istemiyor ve bu kabinede tartışma konusu olabiliyor. Bu aslında eğitime ne kadar az kıymet ve değer verildiğini gösteriyor.
Dr. Tomris Cesuroğlu
‘OKULLARI KAPALI TUTMADA ŞAMPİYON OLUŞUMUZUN SEBEBİ EĞİTİME BEDEL VERİLMEMESİ’
Temelinde bu bakanlık üstü bir problem. Bu bir hükümet siyaseti. Daha da ötesi, okulların Türkiye’de 1,5 yıldır açılmamasının, dünyada okulları kapalı tutmada şampiyon olmamızın en değerli sebeplerinden biri Türkiye’de eğitime ve eğitimciye paha verilmiyor oluşu. Eğitimin yalnızca çocukları imtihana hazırlayan, Matematik- Türkçeden ibaret bir şeye dönüşmüş olması. Eğitim çocukları hayata hazırlar ve okullar da çocuklar için ömrün ta kendisidir. Biz bunu unutmuşuz. Bakanın açıklamasını büyük çerçevede okuduğumda okulları açmak istediğini görüyorum lakin burada iki tane sorun var. Birincisi hükümet buna müsaade verecek mi? İkincisi burada hazırlıkların yapılıp yapılmamış oluşu.
‘EĞİTİME GİTMESİ GEREKEN BÜTÇE NEREYE GİDİYOR?’
Pandemi periyodunda çeşitli dalgalanmalar olacak, bunu biliyoruz. Bu pandeminin tabiatı gereği bu biçimde. 2023’e kadar devam edeceğini de biliyoruz. Her dalgalanmada her ufak pikte biz okulları kapatma refleksine başvurursak, daha evvel yaptığımız üzere, bir daha birebir tabloyla karşı karşıya kalırız. bir daha okulları kapatma konusunda şampiyonluğumuzu devam ettiririz. Ancak olması gereken bunun hazırlıklarının yapılması. En değerli hazırlıklar da eğitim sisteminin en zayıf olduğu yer, yani yapısal sıkıntılar.
Yapısal sıkıntılarımız nedir?
Sınıflarımız kalabalık. Pandeminin yükseldiği, pik yaptığı devirlerde sınıfları seyreltmemiz gerekiyor. Biz buna hazır mıyız? Öğretmen sayımızı arttırdık mı? Süreksiz, kalıcı derslikleri arttırdık mı? Bununla ilgili hazırlıklar ne durumda? Olağanda Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın her yıl muhakkak bir bütçe ayırarak öğretmen alımı yapması ve derslik sayısını arttırması gerekiyor. Pandemide bu bütçenin artması gerekirken olağandan daha da azaldı. Eğitime gitmesi gereken bu bütçe nereye gidiyor? Devlet de bir ölçü eğitim masraflarından pandemi mazeretiyle kurtulmuş oluyor. Bu da işin iktisat politik boyutu.
‘SINIRLI KAYNAKLARIMIZI ÖĞRETMEN SAYISINI ARTTIRMAYA HARCAMAMIZ GEREKİYOR’
Bakan açıklamasında hazırlık olarak yalnızca okulun pak evrakını işaret ediyor. Daha fazla denetleme olacağını söylüyor. Okulun pak dokümanı geçtiğimiz yıl uygulandığında hijyen odaklı, pandemi idaresinin özüne inmeyen bir uygulamaydı. Yüzeylerden bu virüsün bulaşmadığını biliyoruz. Bu virüs teneffüs yoluyla bulaşıyor. Sizin ortamı havalandırmanız gerekiyor. Örneğin penceresi açılmayan bir sınıfın derslik olarak muhakkak kullanılmaması gerekiyor. Bütün Avrupa ülkeleri sınıflarını pencerelerini açarak havalandırdı ve eğitimlerine devam etti. Özel havalandırma sistemleri kurmanıza gerek yok. Bizim sonlu kaynaklarımızı, öğretmen sayısını arttırmaya, bu virüsün gerçeklerine dair eğitimcileri eğitmeye harcamamız gerekiyor. Derslik sayısını arttırmaya harcamamız gerekiyor.
‘OKULLAR, TOPLUMDA SALGININ YAYILMASINDA ANA ODAK NOKTALARINDAN DEĞİL’
Hükümete bu hususta düşen sorumluluğu fazlaca hoş özetlediniz. Hükümetin siyasetlerinin kararında toplumun bir kesitinde hâlâ çocukların bulaştırıcı olduğu, okulların salgını yaydığı algısı hâkim. Bunun aksini ispatlayan makaleler, raporlar bulunmasına karşın bu algı devam ediyor. Bu durumun olumsuz sonuçları neler?
Geçtiğimiz yıl şimdi bütün ülkelerin birinci refleksi olay görülünce okulları kapatmaktı. Zannettik ki, okullar grip üzere virüs havuzu olacak ve oradan konutlara dağılacak. Ancak datalar toplandıkça biroldukça Avrupa ve Uzak Doğu ülkesi bunun bu biçimde olmadığını, okulların bulaştırıcılığının toplumda yayılmadaki rolünün düşük olduğunu tespit ettiler. Haziran 2020’ye gelindiğinde bilhassa ilkokulları büyük oranda açmışlardı. Geçtiğimiz yaz yapılan daha derin tahliller de bunu doğruladı. Okullar, toplumda salgının yayılmasında ana odak noktalarından değil. Bilhassa de yaş kümeleri küçüldükçe çocukların bulaştırıcılığı azalıyor. Dünyada bunlar tartışıldı ve büyük oranda okullar, hatta liseler eylülde açıldı. Ancak Türkiye ise paralel, farklı bir cihanda yaşadı. “Çocuklar üstün bulaştırıcıdır, okullar bulaştırıcıdır, okulları açarsak salgın tepe yapar” üzere yanlış bir algı yaratıldı.
‘OKULLARI AÇMAYI KOŞULLARA BAĞLAMAYIN, OKULLARI AÇIN’
Burada birkaç tane faktör var. Birincisi kamu. Devlet hakikat bilgilendirmeyi yapmadı. Sıhhat Bakanlığı ve Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın dünyadaki yeni ayrıntıları takip etmediğini görüyorum. Bu mevzuda toplumu hakikat bilgilendirmediler. Yalnızca onlar da değil… Bilim insanları da televizyonlarda yanlış algıyı pekiştirdiler. Dünya Sıhhat Örgütü, Avrupa Hastalık Denetim Dairesi ECDC rapor üzerine rapor yayınladı, davet üzerine davet yaptı. Bu durumun bu biçimde olmadığını söylemiş olduler. Şu anda da memleketler arası kurumların davetleri şu istikamette: “Okulları açmak için hadise sayasının şu olması, bu olması ya da sıfır olması gerekmiyor. Okulları açmak için yetişkin aşılamalarının tamamlanması üzere kaideler öne sürmeyin. Bunlar gerçek ve bilimsel değil. Okulları açmayı bu biçimde kaidelere bağlamayın, okulları açın. Okulları açmak için ne gerekiyorsa bunları yapın ve açın” diyorlar.
‘PANDEMİDE OKULLARI AÇIK TUTMAK NORMDUR’
Türkiye’de okulların pandemide kapalı kalması işin normali üzere seyretti. Açılması için pandeminin denetim altında olması gerektiği üzere bir anlayış hakimdi. meğer milletlerarası kurumların, otoritelerin söylemiş olduği ise bunun tam aykırısı. Pandemide okulları açık tutmak normdur. Yalnızca olağanüstü durumlarda okulları kapatmaya başvurabilirsiniz. Bu da son deva olarak başvurursunuz. Şöyle bir örnek vereyim. Hadise sayılarınız devasa yükseklikte ve ülkedeki her şeyi kapattınız diyelim. Restoranlar, işyerleri, devlet daireleri her yeri kapattınız ve tüm yetişkinler meskende. Kapatacak bir tek okullar ve hastaneler kaldı. Fakat bu biçimde okulları kapatmaya başlayabilirsiniz. Burada da sıralama liseler, ortaokullar en ancak en son da fazlaca çaresiz kalırsanız ilkokulları kapatabilirsiniz. Türkiye’de hiç bir vakit bu son noktaya gelinmedi. Türkiye’de hiç bir vakit her yer kapanmadı ki okulları kapatmaya sıra gelsin. Çaresiz kalındığında lakin okul kapanmasına başvurulabilir.
‘KAMU AŞILAMADA HALKI İKNADA KÂFİ AKTİFLİĞİ GÖSTERMİYOR’
Türk Tabipleri Birliği son yaptığı açıklamada 12 yaş üzerinin de aşılanmasını önerdi. Siz dünya örneklerinden hareketle hangi şartlar olursa olsun alternatifler yaratılarak okulların bir biçimde açıldığını tabir ediyorsunuz. Dünyada küçük yaş kümelerinde aşılama ne durumda? Türkiye’de okulların açılması için çocuklara aşı sırasının gelmesini mi beklememiz gerekiyor?
Aşılamada akılcı yaklaşımınız olursa, en yüksek riskli kümeden en düşük riskli kümeye yanlışsız gidersiniz. Yüksek riskten kastettiğimiz iki türlü. Bir, hastalığı kaptığında en çok ziyan görme riski, ikincisi hastalığı en çok bulaştırma riski. Bu riskler açısından en yüksekten en düşüğe yanlışsız gidersiniz. Bu niçinle 65 yaş üstü ve sıhhat çalışanlarından aşılamaya başlanıldı. çabucak sonrasında da daha küçük yaş kümelerine hakikat biroldukça ülke aşılamaya devam etti. Burada mantık olarak öncelik yetişkinlerin aşılanmasında olmalı lakin Türkiye’de şöyleki bir sorun var: Kamu yetişkinlerin aşılanmasında ne yazık ki halkı iknada kâfi aktifliği göstermiyor. Aşılama suratları şu anda yavaşlamış durumda. Elimizde aşı var fakat yetişkinleri aşıya çekmekte zorlanıyoruz. Bunun birfazlaca niçini var. Devlete olan güvensizlik, bilime olan güvensizlik bunların başında. Pandeminin şimdiye kadar makus yönetilmiş olması devlete olan güvensizlikte epeyce tesirli. Bilgilerin ve ayrıntıların şeffaf bir biçimde paylaşılmıyor oluşu bir daha aşı kararsızlığını arttıran bir faktör. Bu cins önemli meseleler yaşıyor Türkiye.
‘HOLLANDA 12-18 YAŞ İÇİN GENEL AŞILAMA KAMPANYASI BAŞLATTI’
Başka ülkelere baktığımızda, 18 yaş altına aşıyı açma konusu ekseriyetle yetişkinlerde muhakkak bir orana ulaşmadan daha sonra kelam konusu oluyor. 12 ve 18 yaş ortası özel bir küme. Bu yaş hastalığı aldığında önemli bir sıhhat sorunu kelam konusu değil. Yani korona virüsü onlar için gripten daha öldürücü değil. Lakin hastalığın toplumda yayılımında tesirli olduklarını gösteren çalışmalar var. Bu yaş kümesi hem yetişkinler kadar biyolojik olarak bulaştırıcı tıpkı vakitte toplumsal olarak hareketli bir küme. ötürüsıyla yayılmaya tesir yapabiliyorlar. Aileye virüsü getirenler onlar olabiliyorlar ve 12 yaş altı üzere değiller. O niçinle biroldukca ülke 12-18 yaş için aşılamayı gündeme getirdi ve aşılama hakkı verdi. Kimi ülkeler ise, “aşıların tesirlerini uzun vadede evvel gorelim daha sonra 12-18 yaş aşılanmasına geçelim” dediler. Örneğin İngiltere ve Almanya 12-18 yaş için yalnızca önemli kronik hastalığı olanları aşılıyor. Genel aşılama yapmıyor. Buna karşın liseleri açık tuttular ve eğitime devam ediyorlar. Fakat Hollanda 12-18 yaş ortası için genel bir aşılama kampanyası başlattı.
‘TÜRKİYE’DE HAFTADA İKİ KERE LİSELİLERE SÜRATLİ TEST ÇOK GERÇEKÇİ DEĞİL’
Türkiye’de 12-18 yaş ortasını aşılamadığımızı düşünelim. bu biçimde biz liseleri nasıl açık tutacağız?
Aşılamazsak B planımızın şu olması gerekir. Liselerde haftada iki kere test yapmamız gerekir. Delta üzere süratli bir varyantın yayıldığı ortamda bu gerekli olur. Lakin okulları bile açamamış bir ülkede bunu nasıl uygulayacaksınız? Türkiye’de haftada iki sefer liselilere süratli test uygulamak fazlaca gerçekçi değil. Liselerin kapalı kalması o yaş kümesi için hem sıhhat tıpkı vakitte toplumsal ziyanları olan bir sorun. Teraziye koyduğunuz vakit Türkiye’de 12-18 yaş ortasının aşılanmasının yararı bariz ağır basıyor.
‘ÖNCELİKLE HASAR TESPİTİNİN YAPILMASI GEREKİYOR’
TTB yaptığı açıklamalarda, geride kalan bir buçuk yıl ortasında çocuklara yaşatılan bilişsel, fizikî ve duygusal kayıpların telafisi için bütçe ayrılmadığını, müfredat oluşturulmadığını ve planlama yapılmadığını belirtiyor. Bugünden bu kayıpların telafisini gidermek ismine atılması gereken acil adımlar nelerdir? Bir şeylerden yoksun ve kayıp kuşak mi geliyor?
Şu anda evvela bir hasar tespiti yapılması gerekiyor. Zira fazlaca önemli bir kayıp var. Bu hasarın tespit edilmesi gerekiyor ki siz sonrasındasındasında bunu telafi edebilin. Bu hasar tespitinin de üç noktada yapılması gerekiyor. Birincisi, bu çocuklar nerede? En az 4 milyon öğrencinin uzaktan eğitimde okulla bağı kesilmiş durumda. Bunlar, işe mi başladı, evlendirildi mi? Her bir çocuğu tek tek tespit ettikten daha sonra onların eğitime tekrar nasıl kazandırılacağının planlanması gerekiyor. O kadar temel bir şey ki bu. Okullaşmanın azalması bu ülke için fazlaca önemli bir risk. Kardelenler, Baba Beni Okula Gönder kampanyaları… Hepsi uçup gitti. On senelerca uğraşıp hayata geçirdiğimiz kazanımlar gitti.
‘OKULLARIN KAPALI KALMASININ niçinİ PANDEMİ DEĞİL, EĞİTİM SİSTEMİNİN TA KENDİSİ’
İkinci noktada toplumsal, bilişsel ve ruhsal konulardaki hasarlar neler bunları tespit etmek ve telafi etmek gerekiyor. Okulların en kıymetli işlevlerinden biri çocukların toplumsal, ruhsal ve zekâ gelişmenini etkilemesi. Bununla ilgili kayıpların nasıl telafi edileceğinin planlanması lazım. Üçüncüsü de müfredatta, tahsille ilgili maharetlerin kazanımında neredeyiz, bunun planının yapılması lazım. Türkiye’deki müfredat fazlaca kalabalık. Gelecek yıla yapılacak hazırlıklardan en değerlisi şu, çekirdek müfredatımız nedir? Ülkü müfredatı uygulamaya imkân sağlayacak şartlar şayet olmazsa, çocuklar haftada iki kere okula giderlerse hangi çekirdek müfredat uygulanacak? Bunu nasıl vermeyi planlıyoruz? Aslında özünde gördüğümüz eğitim sisteminin bütün sıkıntıları pandemi periyodunda yüzeye çıktı. Aslında okulların kapalı kalmasının temel sebebi pandemi ya da virüs değil, eğitim sisteminin ta kendisi.
‘EĞİTİM, ÖĞRENCİLERİN BİRBİRLERİYLE YARIŞTIRILDIĞI BİR ŞEYE DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ’
Sorumluluk biroldukca alanda pandemiye yükleniyor lakin sizin dikkat çektiğiniz üzere asıl sorun daha boyutlu ve geçmişe yaslanıyor.
Pandemi problemlerin yüzeye çıkmasına sebep oldu. Bunu biroldukca yerde görüyoruz. Sistemler bir biçimde ağır aksak da olsa kendine bir istikrar bulur ve bir biçimde kendisini sürdürür. Ancak pandemi üzere önemli bir kriz olduğunda bu istikrar bozulur. Ne kadar dirençli, sağlamsa sistem bu çeşit darbelere, krizlere o kadar dirençli olur. Türkiye’deki eğitim sistemi esasen o kadar zayıf, o kadar kırılgan bir durumdaymış ki, pandemi üzere bir krizde mevcudiyetini devam ettirememiş. Eğitim, Matematik-Türkçeden ibaret, öğrencilerin birbiriyle yarıştırıldığı bir şeye dönüştürülmüş. Kimi velilerde “çocuğumu okula göndermesem ne olur ki” algısı oluştu, “özel ders ya da dershane ile devam ettiririm” dediler. Burada da ikinci sıkıntıya geliyoruz. Okulların kapalı olmasından en olumsuz etkilenen küme, toplumun en zayıf kümesi. Yani çocuklar, bayanlar, bilhassa de fakir ve orta sınıf aileler. Eğitimli, kentli, gelir seviyesi kötü olmayan aileler çocuklarının tahsil açığını bir biçimde kapattılar. Özel öğretmen tuttular, kurslarla açıkları giderdiler ve çocuklarının ziyan görmediğini düşündüler. halbuki çocukları bir daha fazlaca önemli ziyanlar gördü fakat eğitim imtihanlara indirgendiği için bunun farkında değiller.
‘KANTARINN TOPUZU KAÇTI’
Türkiye’de yönetenlerin şeffaf ayrıntıları paylaşmaması, toplumu gereğince bilgilendirmemesi niçiniyle aşı aksiliğinin ya da aşı tedirginliğinin yaşandığını belirttiniz. Aşı aykırılığına paralel okullar açılsa da çocuklarını göndermek istemeyen, kaygılanan veliler var. Bu basamakta ailelere nasıl bir sorumluluk düşüyor?
Türkiye’de ne yazık ki pandemi kaygıyla yönetilmeye çalışıldı. Kamu kâfi sorumluluğu almadığı için, devlet insanların konutta kalması için gerekli siyasetleri geliştirmediği için beşerler korkutularak meskende tutulmaya çalışıldı. “Burnunu kapıdan çıkarma, çocuklar da ölür, gençler de ölür” üzere bir algı yayılmaya çalışıldı. Emel insanların korkması ve kendilerini muhafazaya almalarıydı. Lakin pandemi toplumsal bir durum ve tedbirleri de toplumsal seviyede olmalı. Sizi şayet işi bireylere bırakırsanız, en zedelenebilir kümeleri en çok riske atmış olursunuz. Korkutarak insanların davranışlarını değiştirmeye çalışmak sık başvurulan lakin istenmeyen tesirleri olan bir yol. Ancak burada kantarın topuzu kaçtı ve çocuklar ile gençlerle ilgili yanlış bir algı oluşturuldu.
‘PANDEMİ DEYİNCE EBEVEYNLERİN KORKULARI TAVAN YAPTI’
5 yaşında koronaya yakalanmış bir çocukla 65 yaşında virüse yakalanan birini karşılaştırdığımızda, 65 yaşındaki kişinin ömrünü kaybetme riski çocuktan bin kat daha fazla. Şu anda korona virüsünün çocuklar için öldürücülüğü gripten daha düşük. Şayet siz olağan bir okul yılında, “çocuğum gripten ölür mü?” diye endişelenerek çocuğunuzu okula göndermemezlik yapmıyorsanız korona virüsü için hiç yapmanıza gerek yok. Türkiye’de bir çocuğun trafik kazası niçiniyle ömrünü kaybetme riski korona virüsü niçiniyle hayatını kaybetme riskinden yaklaşık 20 kat daha fazla. Lakin bir daha de trafiğe çıkıyoruz, çocuklarla şehirlerarası seyahat yapıyoruz. Bu açıdan baktığınızda çocuklar ve gençler altta yatan epeyce önemli bir hastalıkları yoksa risk altında değiller. Türkiye’de ne yazık ki ebeveynlik eşittir korku. Ebeveynliğin bir kesimi korku duymak. Pandemi deyince ebeveynlerin dertleri yeterlice tavan yaptı. Burada biraz sakinleşmek gerekiyor. Çocukların meskende kalmasının çocuklara epeyce daha fazla ziyan verdiğini görmek gerekiyor. Konutta kalmalarının zekâ gelişimlerini geriletebildiğini, kaslarını ve kemiklerini eritebildiğini, yağlanmadaki artışın uzun vadede kanser, diyabet, kalp hastalıkları riskini arttırdığını düşünerek, velilerin çocuklarını okula göndermeleri gerekiyor.
Öğrencilerin yüz yüze eğitime erişemediği süreçte bilişsel, fizikî ve duygusal kayıplarının açığa çıktığını belirterek okulların gerekli tedbirler alınarak bir an evvel açılması gerektiğini belirten uzmanlara nazaran kaybedilecek bir gün dahi bulunmuyor.
‘MİLLİ EĞİTİM BAKANININ OKULLARI AÇMAK İSTEDİĞİNİ BİLİYORUZ’
VU Amsterdam Üniversitesi’nde sıhhat sistemleri ve siyasetleri, halk sıhhati, toplum sıhhati genombilim alanlarında çalışmalarını sürdüren Türk Tabipleri Birliği (TTB) Pandemi Çalışma Kümesi ve Okul Sıhhati Çalışma Kümesi üyesi Dr. Tomris Cesuroğlu’nda göre okullar, toplumda salgının yayılmasında ana odak noktalarından değil ve bir an evvel yüz yüze eğitimin başlaması gerekiyor.
Hükümetin pandemiyi yönetememesi ve şeffaf olmaması niçiniyle toplumda aşı tersliğinin ortaya çıktığını, aşılamanın tamamlanmasını beklemeden okulların bir an evvel açılması gerektiğini belirten Cesuroğlu, çocuklarını okula gönderme konusunda tereddüt yaşayan velilere, “Normal bir okul yılında, ‘Çocuğum gripten ölür mü?’ diye endişelenerek çocuğunuzu okula göndermemezlik yapmıyorsanız korona virüsü için hiç yapmanıza gerek yok” sözleriyle seslendi. Cesuroğlu sorularımıza şu cevapları verdi:
Ulusal Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, okulların açılmasına yönelik yaptığı son açıklamada 6 Eylül tarihini işaret etti, “Millî Eğitim Bakanlığı olarak her türlü bakılırsavi, vazifeyi yerine getiriyoruz, kimsenin kuşkusu olmasın. Toplumumuzdan beklentimiz de buna takviye olmak tarafındadır. Odak noktamız okulların açılması” dedi. Bakan Selçuk’un bu açıklamasını siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
Sayın bakanın okulları açmak istediğini biliyoruz. Lakin sorun istemek değil. Bunu başarmak ve harekete geçirebilmek. Bakan olarak ondan bu mevzuda bir irade bekliyoruz. Kabine içerisinde okullar konusu pek tartışmalı. Daha evvel aldığımız kulis ayrıntıları, Ziya Selçuk okulları açmak isterken diğer bakanlıkların buna karşı çıktığı, itiraz ettiği istikametindeydi. Bir ülke düşünün, Ulusal Eğitim Bakanı okulu açmak istiyor ancak başka bakanlar açmak istemiyor ve bu kabinede tartışma konusu olabiliyor. Bu aslında eğitime ne kadar az kıymet ve değer verildiğini gösteriyor.
Dr. Tomris Cesuroğlu
‘OKULLARI KAPALI TUTMADA ŞAMPİYON OLUŞUMUZUN SEBEBİ EĞİTİME BEDEL VERİLMEMESİ’
Temelinde bu bakanlık üstü bir problem. Bu bir hükümet siyaseti. Daha da ötesi, okulların Türkiye’de 1,5 yıldır açılmamasının, dünyada okulları kapalı tutmada şampiyon olmamızın en değerli sebeplerinden biri Türkiye’de eğitime ve eğitimciye paha verilmiyor oluşu. Eğitimin yalnızca çocukları imtihana hazırlayan, Matematik- Türkçeden ibaret bir şeye dönüşmüş olması. Eğitim çocukları hayata hazırlar ve okullar da çocuklar için ömrün ta kendisidir. Biz bunu unutmuşuz. Bakanın açıklamasını büyük çerçevede okuduğumda okulları açmak istediğini görüyorum lakin burada iki tane sorun var. Birincisi hükümet buna müsaade verecek mi? İkincisi burada hazırlıkların yapılıp yapılmamış oluşu.
‘EĞİTİME GİTMESİ GEREKEN BÜTÇE NEREYE GİDİYOR?’
Pandemi periyodunda çeşitli dalgalanmalar olacak, bunu biliyoruz. Bu pandeminin tabiatı gereği bu biçimde. 2023’e kadar devam edeceğini de biliyoruz. Her dalgalanmada her ufak pikte biz okulları kapatma refleksine başvurursak, daha evvel yaptığımız üzere, bir daha birebir tabloyla karşı karşıya kalırız. bir daha okulları kapatma konusunda şampiyonluğumuzu devam ettiririz. Ancak olması gereken bunun hazırlıklarının yapılması. En değerli hazırlıklar da eğitim sisteminin en zayıf olduğu yer, yani yapısal sıkıntılar.
Yapısal sıkıntılarımız nedir?
Sınıflarımız kalabalık. Pandeminin yükseldiği, pik yaptığı devirlerde sınıfları seyreltmemiz gerekiyor. Biz buna hazır mıyız? Öğretmen sayımızı arttırdık mı? Süreksiz, kalıcı derslikleri arttırdık mı? Bununla ilgili hazırlıklar ne durumda? Olağanda Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın her yıl muhakkak bir bütçe ayırarak öğretmen alımı yapması ve derslik sayısını arttırması gerekiyor. Pandemide bu bütçenin artması gerekirken olağandan daha da azaldı. Eğitime gitmesi gereken bu bütçe nereye gidiyor? Devlet de bir ölçü eğitim masraflarından pandemi mazeretiyle kurtulmuş oluyor. Bu da işin iktisat politik boyutu.
‘SINIRLI KAYNAKLARIMIZI ÖĞRETMEN SAYISINI ARTTIRMAYA HARCAMAMIZ GEREKİYOR’
Bakan açıklamasında hazırlık olarak yalnızca okulun pak evrakını işaret ediyor. Daha fazla denetleme olacağını söylüyor. Okulun pak dokümanı geçtiğimiz yıl uygulandığında hijyen odaklı, pandemi idaresinin özüne inmeyen bir uygulamaydı. Yüzeylerden bu virüsün bulaşmadığını biliyoruz. Bu virüs teneffüs yoluyla bulaşıyor. Sizin ortamı havalandırmanız gerekiyor. Örneğin penceresi açılmayan bir sınıfın derslik olarak muhakkak kullanılmaması gerekiyor. Bütün Avrupa ülkeleri sınıflarını pencerelerini açarak havalandırdı ve eğitimlerine devam etti. Özel havalandırma sistemleri kurmanıza gerek yok. Bizim sonlu kaynaklarımızı, öğretmen sayısını arttırmaya, bu virüsün gerçeklerine dair eğitimcileri eğitmeye harcamamız gerekiyor. Derslik sayısını arttırmaya harcamamız gerekiyor.
‘OKULLAR, TOPLUMDA SALGININ YAYILMASINDA ANA ODAK NOKTALARINDAN DEĞİL’
Hükümete bu hususta düşen sorumluluğu fazlaca hoş özetlediniz. Hükümetin siyasetlerinin kararında toplumun bir kesitinde hâlâ çocukların bulaştırıcı olduğu, okulların salgını yaydığı algısı hâkim. Bunun aksini ispatlayan makaleler, raporlar bulunmasına karşın bu algı devam ediyor. Bu durumun olumsuz sonuçları neler?
Geçtiğimiz yıl şimdi bütün ülkelerin birinci refleksi olay görülünce okulları kapatmaktı. Zannettik ki, okullar grip üzere virüs havuzu olacak ve oradan konutlara dağılacak. Ancak datalar toplandıkça biroldukça Avrupa ve Uzak Doğu ülkesi bunun bu biçimde olmadığını, okulların bulaştırıcılığının toplumda yayılmadaki rolünün düşük olduğunu tespit ettiler. Haziran 2020’ye gelindiğinde bilhassa ilkokulları büyük oranda açmışlardı. Geçtiğimiz yaz yapılan daha derin tahliller de bunu doğruladı. Okullar, toplumda salgının yayılmasında ana odak noktalarından değil. Bilhassa de yaş kümeleri küçüldükçe çocukların bulaştırıcılığı azalıyor. Dünyada bunlar tartışıldı ve büyük oranda okullar, hatta liseler eylülde açıldı. Ancak Türkiye ise paralel, farklı bir cihanda yaşadı. “Çocuklar üstün bulaştırıcıdır, okullar bulaştırıcıdır, okulları açarsak salgın tepe yapar” üzere yanlış bir algı yaratıldı.
‘OKULLARI AÇMAYI KOŞULLARA BAĞLAMAYIN, OKULLARI AÇIN’
Burada birkaç tane faktör var. Birincisi kamu. Devlet hakikat bilgilendirmeyi yapmadı. Sıhhat Bakanlığı ve Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın dünyadaki yeni ayrıntıları takip etmediğini görüyorum. Bu mevzuda toplumu hakikat bilgilendirmediler. Yalnızca onlar da değil… Bilim insanları da televizyonlarda yanlış algıyı pekiştirdiler. Dünya Sıhhat Örgütü, Avrupa Hastalık Denetim Dairesi ECDC rapor üzerine rapor yayınladı, davet üzerine davet yaptı. Bu durumun bu biçimde olmadığını söylemiş olduler. Şu anda da memleketler arası kurumların davetleri şu istikamette: “Okulları açmak için hadise sayasının şu olması, bu olması ya da sıfır olması gerekmiyor. Okulları açmak için yetişkin aşılamalarının tamamlanması üzere kaideler öne sürmeyin. Bunlar gerçek ve bilimsel değil. Okulları açmayı bu biçimde kaidelere bağlamayın, okulları açın. Okulları açmak için ne gerekiyorsa bunları yapın ve açın” diyorlar.
‘PANDEMİDE OKULLARI AÇIK TUTMAK NORMDUR’
Türkiye’de okulların pandemide kapalı kalması işin normali üzere seyretti. Açılması için pandeminin denetim altında olması gerektiği üzere bir anlayış hakimdi. meğer milletlerarası kurumların, otoritelerin söylemiş olduği ise bunun tam aykırısı. Pandemide okulları açık tutmak normdur. Yalnızca olağanüstü durumlarda okulları kapatmaya başvurabilirsiniz. Bu da son deva olarak başvurursunuz. Şöyle bir örnek vereyim. Hadise sayılarınız devasa yükseklikte ve ülkedeki her şeyi kapattınız diyelim. Restoranlar, işyerleri, devlet daireleri her yeri kapattınız ve tüm yetişkinler meskende. Kapatacak bir tek okullar ve hastaneler kaldı. Fakat bu biçimde okulları kapatmaya başlayabilirsiniz. Burada da sıralama liseler, ortaokullar en ancak en son da fazlaca çaresiz kalırsanız ilkokulları kapatabilirsiniz. Türkiye’de hiç bir vakit bu son noktaya gelinmedi. Türkiye’de hiç bir vakit her yer kapanmadı ki okulları kapatmaya sıra gelsin. Çaresiz kalındığında lakin okul kapanmasına başvurulabilir.
‘KAMU AŞILAMADA HALKI İKNADA KÂFİ AKTİFLİĞİ GÖSTERMİYOR’
Türk Tabipleri Birliği son yaptığı açıklamada 12 yaş üzerinin de aşılanmasını önerdi. Siz dünya örneklerinden hareketle hangi şartlar olursa olsun alternatifler yaratılarak okulların bir biçimde açıldığını tabir ediyorsunuz. Dünyada küçük yaş kümelerinde aşılama ne durumda? Türkiye’de okulların açılması için çocuklara aşı sırasının gelmesini mi beklememiz gerekiyor?
Aşılamada akılcı yaklaşımınız olursa, en yüksek riskli kümeden en düşük riskli kümeye yanlışsız gidersiniz. Yüksek riskten kastettiğimiz iki türlü. Bir, hastalığı kaptığında en çok ziyan görme riski, ikincisi hastalığı en çok bulaştırma riski. Bu riskler açısından en yüksekten en düşüğe yanlışsız gidersiniz. Bu niçinle 65 yaş üstü ve sıhhat çalışanlarından aşılamaya başlanıldı. çabucak sonrasında da daha küçük yaş kümelerine hakikat biroldukça ülke aşılamaya devam etti. Burada mantık olarak öncelik yetişkinlerin aşılanmasında olmalı lakin Türkiye’de şöyleki bir sorun var: Kamu yetişkinlerin aşılanmasında ne yazık ki halkı iknada kâfi aktifliği göstermiyor. Aşılama suratları şu anda yavaşlamış durumda. Elimizde aşı var fakat yetişkinleri aşıya çekmekte zorlanıyoruz. Bunun birfazlaca niçini var. Devlete olan güvensizlik, bilime olan güvensizlik bunların başında. Pandeminin şimdiye kadar makus yönetilmiş olması devlete olan güvensizlikte epeyce tesirli. Bilgilerin ve ayrıntıların şeffaf bir biçimde paylaşılmıyor oluşu bir daha aşı kararsızlığını arttıran bir faktör. Bu cins önemli meseleler yaşıyor Türkiye.
‘HOLLANDA 12-18 YAŞ İÇİN GENEL AŞILAMA KAMPANYASI BAŞLATTI’
Başka ülkelere baktığımızda, 18 yaş altına aşıyı açma konusu ekseriyetle yetişkinlerde muhakkak bir orana ulaşmadan daha sonra kelam konusu oluyor. 12 ve 18 yaş ortası özel bir küme. Bu yaş hastalığı aldığında önemli bir sıhhat sorunu kelam konusu değil. Yani korona virüsü onlar için gripten daha öldürücü değil. Lakin hastalığın toplumda yayılımında tesirli olduklarını gösteren çalışmalar var. Bu yaş kümesi hem yetişkinler kadar biyolojik olarak bulaştırıcı tıpkı vakitte toplumsal olarak hareketli bir küme. ötürüsıyla yayılmaya tesir yapabiliyorlar. Aileye virüsü getirenler onlar olabiliyorlar ve 12 yaş altı üzere değiller. O niçinle biroldukca ülke 12-18 yaş için aşılamayı gündeme getirdi ve aşılama hakkı verdi. Kimi ülkeler ise, “aşıların tesirlerini uzun vadede evvel gorelim daha sonra 12-18 yaş aşılanmasına geçelim” dediler. Örneğin İngiltere ve Almanya 12-18 yaş için yalnızca önemli kronik hastalığı olanları aşılıyor. Genel aşılama yapmıyor. Buna karşın liseleri açık tuttular ve eğitime devam ediyorlar. Fakat Hollanda 12-18 yaş ortası için genel bir aşılama kampanyası başlattı.
‘TÜRKİYE’DE HAFTADA İKİ KERE LİSELİLERE SÜRATLİ TEST ÇOK GERÇEKÇİ DEĞİL’
Türkiye’de 12-18 yaş ortasını aşılamadığımızı düşünelim. bu biçimde biz liseleri nasıl açık tutacağız?
Aşılamazsak B planımızın şu olması gerekir. Liselerde haftada iki kere test yapmamız gerekir. Delta üzere süratli bir varyantın yayıldığı ortamda bu gerekli olur. Lakin okulları bile açamamış bir ülkede bunu nasıl uygulayacaksınız? Türkiye’de haftada iki sefer liselilere süratli test uygulamak fazlaca gerçekçi değil. Liselerin kapalı kalması o yaş kümesi için hem sıhhat tıpkı vakitte toplumsal ziyanları olan bir sorun. Teraziye koyduğunuz vakit Türkiye’de 12-18 yaş ortasının aşılanmasının yararı bariz ağır basıyor.
‘ÖNCELİKLE HASAR TESPİTİNİN YAPILMASI GEREKİYOR’
TTB yaptığı açıklamalarda, geride kalan bir buçuk yıl ortasında çocuklara yaşatılan bilişsel, fizikî ve duygusal kayıpların telafisi için bütçe ayrılmadığını, müfredat oluşturulmadığını ve planlama yapılmadığını belirtiyor. Bugünden bu kayıpların telafisini gidermek ismine atılması gereken acil adımlar nelerdir? Bir şeylerden yoksun ve kayıp kuşak mi geliyor?
Şu anda evvela bir hasar tespiti yapılması gerekiyor. Zira fazlaca önemli bir kayıp var. Bu hasarın tespit edilmesi gerekiyor ki siz sonrasındasındasında bunu telafi edebilin. Bu hasar tespitinin de üç noktada yapılması gerekiyor. Birincisi, bu çocuklar nerede? En az 4 milyon öğrencinin uzaktan eğitimde okulla bağı kesilmiş durumda. Bunlar, işe mi başladı, evlendirildi mi? Her bir çocuğu tek tek tespit ettikten daha sonra onların eğitime tekrar nasıl kazandırılacağının planlanması gerekiyor. O kadar temel bir şey ki bu. Okullaşmanın azalması bu ülke için fazlaca önemli bir risk. Kardelenler, Baba Beni Okula Gönder kampanyaları… Hepsi uçup gitti. On senelerca uğraşıp hayata geçirdiğimiz kazanımlar gitti.
‘OKULLARIN KAPALI KALMASININ niçinİ PANDEMİ DEĞİL, EĞİTİM SİSTEMİNİN TA KENDİSİ’
İkinci noktada toplumsal, bilişsel ve ruhsal konulardaki hasarlar neler bunları tespit etmek ve telafi etmek gerekiyor. Okulların en kıymetli işlevlerinden biri çocukların toplumsal, ruhsal ve zekâ gelişmenini etkilemesi. Bununla ilgili kayıpların nasıl telafi edileceğinin planlanması lazım. Üçüncüsü de müfredatta, tahsille ilgili maharetlerin kazanımında neredeyiz, bunun planının yapılması lazım. Türkiye’deki müfredat fazlaca kalabalık. Gelecek yıla yapılacak hazırlıklardan en değerlisi şu, çekirdek müfredatımız nedir? Ülkü müfredatı uygulamaya imkân sağlayacak şartlar şayet olmazsa, çocuklar haftada iki kere okula giderlerse hangi çekirdek müfredat uygulanacak? Bunu nasıl vermeyi planlıyoruz? Aslında özünde gördüğümüz eğitim sisteminin bütün sıkıntıları pandemi periyodunda yüzeye çıktı. Aslında okulların kapalı kalmasının temel sebebi pandemi ya da virüs değil, eğitim sisteminin ta kendisi.
‘EĞİTİM, ÖĞRENCİLERİN BİRBİRLERİYLE YARIŞTIRILDIĞI BİR ŞEYE DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ’
Sorumluluk biroldukca alanda pandemiye yükleniyor lakin sizin dikkat çektiğiniz üzere asıl sorun daha boyutlu ve geçmişe yaslanıyor.
Pandemi problemlerin yüzeye çıkmasına sebep oldu. Bunu biroldukca yerde görüyoruz. Sistemler bir biçimde ağır aksak da olsa kendine bir istikrar bulur ve bir biçimde kendisini sürdürür. Ancak pandemi üzere önemli bir kriz olduğunda bu istikrar bozulur. Ne kadar dirençli, sağlamsa sistem bu çeşit darbelere, krizlere o kadar dirençli olur. Türkiye’deki eğitim sistemi esasen o kadar zayıf, o kadar kırılgan bir durumdaymış ki, pandemi üzere bir krizde mevcudiyetini devam ettirememiş. Eğitim, Matematik-Türkçeden ibaret, öğrencilerin birbiriyle yarıştırıldığı bir şeye dönüştürülmüş. Kimi velilerde “çocuğumu okula göndermesem ne olur ki” algısı oluştu, “özel ders ya da dershane ile devam ettiririm” dediler. Burada da ikinci sıkıntıya geliyoruz. Okulların kapalı olmasından en olumsuz etkilenen küme, toplumun en zayıf kümesi. Yani çocuklar, bayanlar, bilhassa de fakir ve orta sınıf aileler. Eğitimli, kentli, gelir seviyesi kötü olmayan aileler çocuklarının tahsil açığını bir biçimde kapattılar. Özel öğretmen tuttular, kurslarla açıkları giderdiler ve çocuklarının ziyan görmediğini düşündüler. halbuki çocukları bir daha fazlaca önemli ziyanlar gördü fakat eğitim imtihanlara indirgendiği için bunun farkında değiller.
‘KANTARINN TOPUZU KAÇTI’
Türkiye’de yönetenlerin şeffaf ayrıntıları paylaşmaması, toplumu gereğince bilgilendirmemesi niçiniyle aşı aksiliğinin ya da aşı tedirginliğinin yaşandığını belirttiniz. Aşı aykırılığına paralel okullar açılsa da çocuklarını göndermek istemeyen, kaygılanan veliler var. Bu basamakta ailelere nasıl bir sorumluluk düşüyor?
Türkiye’de ne yazık ki pandemi kaygıyla yönetilmeye çalışıldı. Kamu kâfi sorumluluğu almadığı için, devlet insanların konutta kalması için gerekli siyasetleri geliştirmediği için beşerler korkutularak meskende tutulmaya çalışıldı. “Burnunu kapıdan çıkarma, çocuklar da ölür, gençler de ölür” üzere bir algı yayılmaya çalışıldı. Emel insanların korkması ve kendilerini muhafazaya almalarıydı. Lakin pandemi toplumsal bir durum ve tedbirleri de toplumsal seviyede olmalı. Sizi şayet işi bireylere bırakırsanız, en zedelenebilir kümeleri en çok riske atmış olursunuz. Korkutarak insanların davranışlarını değiştirmeye çalışmak sık başvurulan lakin istenmeyen tesirleri olan bir yol. Ancak burada kantarın topuzu kaçtı ve çocuklar ile gençlerle ilgili yanlış bir algı oluşturuldu.
‘PANDEMİ DEYİNCE EBEVEYNLERİN KORKULARI TAVAN YAPTI’
5 yaşında koronaya yakalanmış bir çocukla 65 yaşında virüse yakalanan birini karşılaştırdığımızda, 65 yaşındaki kişinin ömrünü kaybetme riski çocuktan bin kat daha fazla. Şu anda korona virüsünün çocuklar için öldürücülüğü gripten daha düşük. Şayet siz olağan bir okul yılında, “çocuğum gripten ölür mü?” diye endişelenerek çocuğunuzu okula göndermemezlik yapmıyorsanız korona virüsü için hiç yapmanıza gerek yok. Türkiye’de bir çocuğun trafik kazası niçiniyle ömrünü kaybetme riski korona virüsü niçiniyle hayatını kaybetme riskinden yaklaşık 20 kat daha fazla. Lakin bir daha de trafiğe çıkıyoruz, çocuklarla şehirlerarası seyahat yapıyoruz. Bu açıdan baktığınızda çocuklar ve gençler altta yatan epeyce önemli bir hastalıkları yoksa risk altında değiller. Türkiye’de ne yazık ki ebeveynlik eşittir korku. Ebeveynliğin bir kesimi korku duymak. Pandemi deyince ebeveynlerin dertleri yeterlice tavan yaptı. Burada biraz sakinleşmek gerekiyor. Çocukların meskende kalmasının çocuklara epeyce daha fazla ziyan verdiğini görmek gerekiyor. Konutta kalmalarının zekâ gelişimlerini geriletebildiğini, kaslarını ve kemiklerini eritebildiğini, yağlanmadaki artışın uzun vadede kanser, diyabet, kalp hastalıkları riskini arttırdığını düşünerek, velilerin çocuklarını okula göndermeleri gerekiyor.