DİSK İdare Konseyi Üyesi Seyit Aslan: Her yer 1 Mayıs meydanı olacak DİSK İdare Şurası Üyesi ve Gıda-İş Sendikası Genel Lideri Seyit Aslan, 1 Mayıs’a sayılı günler kala emek örgütlerinin ve sendikaların ağır bir hazırlık ortasında olduğunu söylüyor. Kutlamaların sadece İstanbul’la hudutlu kalmayacağını ve ülkenin dört bir yanına yayılacağını belirten Aslan’la, 1 Mayıs’a gerçek personellerin çalışma şartlarını ve taleplerini konuştuk.
2022 1 Mayıs’ının nasıl bir kıymeti var ve bu tarihe sayılı günler kala DİSK nasıl bir hazırlık ortasında?
Emekçilerin sıkıntıları yeni değil, daima vardı. Fakat bu problemler, son iki yılda personel sınıfı açısından hayli ağırlaştı. İşçiler için bilhassa 2020, 2021 ve 2022’de pandeminin yarattığı epeyce büyük tahribat var. Üstüne ekonomik kriz ve artık bir de savaşın faturası var. DİSK olarak kendi hazırlıklarımızı sürdürüyoruz. Bu kapsamda işyerlerinde toplantılar yapılacak, temsilciler şuraları gerçekleşecek. Son hafta ise işyerlerinde etkinlikler yapılacak; emek haftası boyutuna taşınacak. Ülkenin en büyük kentinden en ücra köşesine kadar emekçilerle, işçilerle, halkla, bayanlarla, gençlerle nerede bir ortaya gelebiliyorsak orada 1 Mayıs’ı kutlayalım; olabildiğince kuvvetli ve tesirli geçmesi için uğraş gösterelim diye ortak bir görüşümüz var.
DİSK İdare Şurası Üyesi ve Disk Gıda-İş Sendikası Genel Lideri Seyit Aslan.
Tarihi değeri niçiniyle 1 Mayıs aksiyonları Taksim’de düzenlenmek isteniyor fakat son senelerda üst üste gelenler yasaklar bu durumu engelliyor. 1 Mayıs, bu sene Taksim’de kutlanabilecek mi?
İktidar, kimi vakit kendi yandaşlarına müsaade veriyor. Lakin Taksim genel olarak çalışanlara, demokrasi güçlerine, bayanlara, gençlere kapalı bir alan. Biliyorsunuz Taksim, DİSK’in tarihî olarak 76’dan beri 1 Mayısları kutladığı yer. Bu kutlamalar yakın devirde de yapıldı, hayli da tesirli oldu. Ama daha sonra Taksim yasağı geldi. İstanbul’da kimi devirler, 1 Mayıs kutlanamadı bu yasaktan dolayı. Taksim başvurusu olacak, valilik ile görüşme yapacağız. Lakin Taksim başvurusu İstanbul’daki kutlamanın önüne geçecek bir müracaat değil. Teşebbüslerimizin kararında şayet Taksim açılırsa biz aslına bakarsanız 1 Mayıs’ı orada en görkemli halde kutlarız. Lakin açılmadığı şartlarda da bütün demokrasi güçleri ile alternatif olarak öteki alanlar olabilir, diğer yerler planlanabilir. Yani, İstanbul üzere personellerin milyonlarcasının yaşadığı bir metropol kentte 1 Mayıs’ın her şartta en görkemli biçimde kutlanması için hazırlıklarımız olacak.
Hak-İş ve Türk-İş üzere konfederasyonlarla görüştünüz mü? Ortak bir kutlama programı yapılacak mı?
KESK, TTB, TMMOB, TBB, Türk Eczacılar Birliği, Diş Tabipleri Odası ve Mali Müşavirler Odası dahil olmak üzere görüşmeler yaparak kararlar aldık. Onları da bu sürece katmak için gayretimiz var. Türk-İş ve Hak-İş’in de bu sürecin ortasında olmasını istiyoruz. Türk-İş ve Hak-İş’in uzun müddettir ortak etkinlikler yapma ve bir arada uğraş etme konusunda geri duran bir tavırları var. Biz bu durumun değişmesini istiyoruz, personellerin ve işçilerin talepleri ortak. Memur-Sen ve Kamu-Sen’in de ortak programlara katılmasını istiyoruz. Zira bugün hem emekçi sınıfının birebir vakitte kamu işçilerinin epey büyük sıkıntıları var. Sıkıntılar ortak, talepler de ortak. O yüzden personel sınıfının birlik, uğraş ve dayanışma günü olan 1 Mayıs’ta, Türk-İş ve Hak-İş ve öteki konfederasyonların bizim davetlerimize karşılık vermesini isteriz. Bu sürece onların da katılmalarını istiyoruz ve bu hususta gayretlerimiz olacak. Sonuna kadar da bunun için uğraş göstereceğiz.
2021’in sonunda başlayan kitlesel emekçi aksiyonları, yılın birinci üç ayına damga vurdu. Ülkenin dört bir yanında farklı dallarda binlerce emekçi insanca hayat fiyatı ve toplumsal haklar için gayret etti. Sizce peş peşe gelen grevlerin ve hareketlerin niçinleri nelerdir?
Türkiye’de yükselen neoliberal siyasetler, sermayedarların sınırsız sömürüsü, iktidarların her alandaki baskıları ve emekçilerin haklarına dönük hücumları kararında kesinlikle bir karşı çıkışın olmasını bekliyorduk. Pandemi ve krizin yükü üst üste gelince bu kaçınılmaz oldu. 2021’in sonlarında ve 2022’nin başlarında 200’e yakın iş yerinde yaşanan grev ve aksiyonların temel sebebi, işyerlerindeki fiyat düşüklüğüne ve ağır çalışma şartlarına itirazdır. Bunlar, ekonomik olarak kıymetli kazanımlarla da bitti. İşyerlerinde aylık fiyatlarda 2-3 bin TL seviyesinde artış oldu. Çalışma saati biroldukça yerde 12’den 8’e düşürüldü, çıkan yemeğin kalitesi arttı. Kazanımlar aksiyona çıkan emekçilerle hudutlu kalmadı, tüm çalışanlara yansıdı.
Bu yansıma nasıl gerçekleşti?
Trakya’da, Bursa’da, İzmir’de, Kütahya’da Türkiye’nin dört bir yanında emekçiler kendi ortalarında, ‘Biz niye iş bırakıp hakkımızı aramıyoruz’ tartışmaları yaptı. Bu tartışmalardan dolayı birfazlaca fabrikada, işletmede ve organize sanayi bölgesinde patronların direkt fiyat artırdıklarını biliyoruz. örneğin bu, besin kesiminde fazlaca az rastlanır bir şeydir. Bilhassa yılbaşından daha sonra kimi işletmelerde yüzde 70’e varan fiyat artışları oldu. Bunlar emekçilerin direnişe çıkma ihtimaline karşı yapılan fiyat artışları.
DİSK Genel Lideri Dilek Çerkezoğlu ve İdare Heyeti Üyesi Seyit Aslan.
Sendikaların bu grevlerdeki rolü ne oldu?
Burada bilhassa altını çizmek istediğim bir şey var. Emek örgütleri ve sendikalar olarak bu direnişlerin daha da ilerlemesi konusunda üzerimize düşen nazaranvi gereğince yaptık mı dersek buna “Hayır” diyebilirim. Bu bahiste daha ileriden tavırlar alabilirdik. Bu işyerlerinin şimdi yüzde 98’i sendikasız olarak çıktılar bu grevlere. Sendikalaşmayı teşvik etmek, onların kendi çatısı altında birleşmelerini sağlamak için daha ileri teşebbüslere muhtaçlık var. O açıdan bu mevzudaki zayıflıkları gidermemiz gerektiğini düşünüyorum. Zira ortaya çıkan grev ve direnişlerin bileşik bir hareket olamamasının yarattığı meseleler var. örneğin bir fabrikanın grevi ve direnişi kendi başına başlıyor ve kendi başına bitiyor. İstanbul’da çeşitli alanlarda kurye aksiyonları yapıldı. Bu grev ve aksiyonların birleştiği şartlarda daha büyük kazanımlar elde edilebilirdi. Türkiye’deki sendikal hareketlerin, emek örgütlerinin bunları tartışması gerekiyor.
Emekçi hareketleri, siyasi ve ekonomik gidişata itirazların görünürlüğünü artırdı. Sizce, çalışanlar içinde iktidara dayanak azalıyor mu?
Bu baktığınız bölgeye bakılırsa biraz değişiyor. Fakat görünen şu ki iktidara dayanak nitekim azalıyor. Bunu Karadeniz’de de bakılırsabilirsiniz, Trakya’da da. Pekala bu itiraza ne oluyor? Bir yerlere gidiyor mu, bir yerde örgütlü güce dönüşüyor mu? Personeller açısından baktığımızda artlarından gidecekleri somut bir odak çabucak hemen yok.
Sizce grevlerdeki reaksiyonun tamamı patronlara mi yönelikti yoksa iktidara yönelik bir reaksiyon de var mıydı?
Son yapılan grev ve direnişlerde ortaya çıkan daha epey işyeri merkezi tepkilerdi. Yani daha epey patrona reaksiyon var. Lakin emekçiler bu uğraş içerisinde yaşadıkları problemlerin kaynağının iktidarla ilgili olduğunu da görüyorlar. Lakin bunun çabucak hemen bir açıktan bir reaksiyona dönüşmediğini söylemek lazım.
Personel aksiyonları önümüzdeki periyotta devam eder mi?
Benim öngörüm şu: Mayıs sonunda yeni hareketler gündeme gelebilir. Türkiye’de geçmişte toplu kontrat yapan işyerlerinde de problemlerin sıkıntıların büyüdüğünü görmek mümkün. Bu artırımlarla, hayat pahalılığıyla baş edemeyen personellerin direnişte olacağını öngörüyorum. Zira beşerler epeyce sıkıntı durumda. Alınan fiyat aslına bakarsanız tuzla buz oldu, eridi. Taban fiyat açlık hududunun altına düştü. Beşerler, artık boğazlarından kesiyor.
Ramazan ayı ötürüsıyla besin dalı daha hayli gündemde. Haber bültenlerinde sık sık pide fiyat haberi görüyoruz. Lakin hamuru pide haline getirenlerin çalıştığı hangi şartlarda çalıştığını çoklukla duyamıyoruz. Bu dalda çalışan çalışanların temel sıkıntıları neler?
Kayıtlı çalışan personel sayısının 700 bine yakın olduğu besin kesimi, Türkiye’de kayıt dışı çalışmanın en yaygın olduğu dal. Bilhassa küçük işletmeler, pastaneler, fırınlar, tatlı atölyeleri ve merdiven altı üretim yapan yerlerde bu oran devasa yükseklikte. Bu söylemiş olduğim bir araştırmaya dayanmıyor ancak alandaki müşahedem, İstanbul’daki fırın ve pastanelerde kayıt dışı çalışan personel oranının yaklaşık yüzde 70 olduğu istikametinde. Bilhassa son devirlerde göçmen ve mülteci personeller buralarda kayıtsız ve ağır şartlarda çalıştırılıyor. Yalnızca çalışmak değil barınmak zorunda kalıyorlar. Birebir iş yerinde hem çalışmak hem barınmak epeyce ağır bir sorun. Besin dalı öbür bölümlere göre fiyatların de düşük olduğu bir işkolu. Nitelikli eleman mecburiliği olmadığı için daha hayli fabrikalarda otomasyon ve çalışma olduğu için öteki dallarla kıyasladığımızda fiyatların düşük olduğu bir dal. Sendikalaşma oranı da zayıf. Toplam sendikalı emekçi sayısı yüzde 5’i geçmiyor bölümün içerisinde.
Pekala besin kesiminin yatırımcılar ve patronlar açısından nasıl bir yapısı var?
Avrupa ülkelerinden monopoller, son senelerda Türkiye’ye önemli yatırımlar yapmaya başladı. Memleketler arası sermaye, buradaki kimi işletmelere ortak olarak kimi işletmelerden de epey büyük paylar satın alarak işin içerisine giriyorlar. Türkiye’deki birfazlaca holding de bir mevzuda adım atmış durumda. Elektriğin, otomotivin, turizmin yanında besin dalına de yatırımlar yapmaya başladılar. Hem soğuk besin zinciri, birebir vakitte organik tarımla ilgili çeşitli zincirler olmak üzere yatırımları görüyoruz. Büyük sermayelerine el attığı ve belirleyici olmaya başladıkları bir periyoda gerçek gidiyoruz.
Yakınlarda bir Tarım Platformu kurdunuz. Platform hangi hususlar etrafında bir ortaya geldi ve neler yapacak?
Türkiye’de hakikaten küçük üreticiler artık üretemez bir noktaya geldiler. örneğin ben bugün Rize’ye geldim. Görüştüğüm beşerler, şunu fazlaca açık söylüyor, “Çay fidanlıklarına gübre atmak artık o kadar kolay değil.” Geçen yıl gübrenin tonu 2 bin 200 liraydı artık 10 bin 250 TL’ye çıkmış durumda. Ortada hayli büyük bir fark var. Bu, tüm üretici köylülerin sorunu haline geldi. Domates üreten de bu biçimde, biber üreten de… Gübre ve mazota devasa yükseklikte oranda gelen artırımlardan dolayı üreten üretemez hale geliyor. Pekala iktidar ne yapıyor? İktidar, küçük üreticiyi desteklemek yerine hâlâ büyük monopolleri destekliyor. Ülker’in vergisi affoluyor örneğin. Türkiye’de yatırım yapan memleketler arası tekellere epey büyük kolaylıklar sağlanıyor fakat küçük üreticiye gelince bunların hiç birisi yapılmıyor. Bu açıdan da Türkiye’de bir tarım ve besin güvenliği platformuna muhtaçlık vardı. Önümüzdeki periyotta üreticinin sesini duyuracağımız çalışmalar yapacağız.
Seyit Aslan: İktidar, küçük üreticiyi desteklemek yerine
hâlâ büyük monopolleri destekliyor.
Siz Rize’deyken yaptığımız söyleşimizi bir daha Rize’yle bitirelim. ÇAYKUR emekçileri, 1 Mayıs’a hangi taleplerle gidiyor?
ÇAYKUR, kamu kontratları dahilinde olan bir iş yeri ve 10 bine 800 yakın personel çalışıyor burada. Personellerin 9 bin kadarı, mevsimlik çalışıyor. Dört ay çalıştıklarıyla 12 ay geçirmek zorunda kalıyorlar. ÇAYKUR’da kontratın yenilenmesi, fiyatların artırılması, çalışma şartlarının güzelleştirilmesi, sendikal hak ve özgürlüklerin istenildiği üzere kullanılması talepleri etrafında 1 Mayıs çalışması yürütüyoruz. Burada emekçilerle toplantılarımızı gerçekleştireceğiz. Üretici sendikaları ve öbür sendikalarla birlikte bu bölgede Rize başta olmak üzere her yerde 1 Mayıs’ın en tesirli biçimde kutlanması için çabayı sürdüreceğiz.
2022 1 Mayıs’ının nasıl bir kıymeti var ve bu tarihe sayılı günler kala DİSK nasıl bir hazırlık ortasında?
Emekçilerin sıkıntıları yeni değil, daima vardı. Fakat bu problemler, son iki yılda personel sınıfı açısından hayli ağırlaştı. İşçiler için bilhassa 2020, 2021 ve 2022’de pandeminin yarattığı epeyce büyük tahribat var. Üstüne ekonomik kriz ve artık bir de savaşın faturası var. DİSK olarak kendi hazırlıklarımızı sürdürüyoruz. Bu kapsamda işyerlerinde toplantılar yapılacak, temsilciler şuraları gerçekleşecek. Son hafta ise işyerlerinde etkinlikler yapılacak; emek haftası boyutuna taşınacak. Ülkenin en büyük kentinden en ücra köşesine kadar emekçilerle, işçilerle, halkla, bayanlarla, gençlerle nerede bir ortaya gelebiliyorsak orada 1 Mayıs’ı kutlayalım; olabildiğince kuvvetli ve tesirli geçmesi için uğraş gösterelim diye ortak bir görüşümüz var.
DİSK İdare Şurası Üyesi ve Disk Gıda-İş Sendikası Genel Lideri Seyit Aslan.
Tarihi değeri niçiniyle 1 Mayıs aksiyonları Taksim’de düzenlenmek isteniyor fakat son senelerda üst üste gelenler yasaklar bu durumu engelliyor. 1 Mayıs, bu sene Taksim’de kutlanabilecek mi?
İktidar, kimi vakit kendi yandaşlarına müsaade veriyor. Lakin Taksim genel olarak çalışanlara, demokrasi güçlerine, bayanlara, gençlere kapalı bir alan. Biliyorsunuz Taksim, DİSK’in tarihî olarak 76’dan beri 1 Mayısları kutladığı yer. Bu kutlamalar yakın devirde de yapıldı, hayli da tesirli oldu. Ama daha sonra Taksim yasağı geldi. İstanbul’da kimi devirler, 1 Mayıs kutlanamadı bu yasaktan dolayı. Taksim başvurusu olacak, valilik ile görüşme yapacağız. Lakin Taksim başvurusu İstanbul’daki kutlamanın önüne geçecek bir müracaat değil. Teşebbüslerimizin kararında şayet Taksim açılırsa biz aslına bakarsanız 1 Mayıs’ı orada en görkemli halde kutlarız. Lakin açılmadığı şartlarda da bütün demokrasi güçleri ile alternatif olarak öteki alanlar olabilir, diğer yerler planlanabilir. Yani, İstanbul üzere personellerin milyonlarcasının yaşadığı bir metropol kentte 1 Mayıs’ın her şartta en görkemli biçimde kutlanması için hazırlıklarımız olacak.
Hak-İş ve Türk-İş üzere konfederasyonlarla görüştünüz mü? Ortak bir kutlama programı yapılacak mı?
KESK, TTB, TMMOB, TBB, Türk Eczacılar Birliği, Diş Tabipleri Odası ve Mali Müşavirler Odası dahil olmak üzere görüşmeler yaparak kararlar aldık. Onları da bu sürece katmak için gayretimiz var. Türk-İş ve Hak-İş’in de bu sürecin ortasında olmasını istiyoruz. Türk-İş ve Hak-İş’in uzun müddettir ortak etkinlikler yapma ve bir arada uğraş etme konusunda geri duran bir tavırları var. Biz bu durumun değişmesini istiyoruz, personellerin ve işçilerin talepleri ortak. Memur-Sen ve Kamu-Sen’in de ortak programlara katılmasını istiyoruz. Zira bugün hem emekçi sınıfının birebir vakitte kamu işçilerinin epey büyük sıkıntıları var. Sıkıntılar ortak, talepler de ortak. O yüzden personel sınıfının birlik, uğraş ve dayanışma günü olan 1 Mayıs’ta, Türk-İş ve Hak-İş ve öteki konfederasyonların bizim davetlerimize karşılık vermesini isteriz. Bu sürece onların da katılmalarını istiyoruz ve bu hususta gayretlerimiz olacak. Sonuna kadar da bunun için uğraş göstereceğiz.
2021’in sonunda başlayan kitlesel emekçi aksiyonları, yılın birinci üç ayına damga vurdu. Ülkenin dört bir yanında farklı dallarda binlerce emekçi insanca hayat fiyatı ve toplumsal haklar için gayret etti. Sizce peş peşe gelen grevlerin ve hareketlerin niçinleri nelerdir?
Türkiye’de yükselen neoliberal siyasetler, sermayedarların sınırsız sömürüsü, iktidarların her alandaki baskıları ve emekçilerin haklarına dönük hücumları kararında kesinlikle bir karşı çıkışın olmasını bekliyorduk. Pandemi ve krizin yükü üst üste gelince bu kaçınılmaz oldu. 2021’in sonlarında ve 2022’nin başlarında 200’e yakın iş yerinde yaşanan grev ve aksiyonların temel sebebi, işyerlerindeki fiyat düşüklüğüne ve ağır çalışma şartlarına itirazdır. Bunlar, ekonomik olarak kıymetli kazanımlarla da bitti. İşyerlerinde aylık fiyatlarda 2-3 bin TL seviyesinde artış oldu. Çalışma saati biroldukça yerde 12’den 8’e düşürüldü, çıkan yemeğin kalitesi arttı. Kazanımlar aksiyona çıkan emekçilerle hudutlu kalmadı, tüm çalışanlara yansıdı.
Bu yansıma nasıl gerçekleşti?
Trakya’da, Bursa’da, İzmir’de, Kütahya’da Türkiye’nin dört bir yanında emekçiler kendi ortalarında, ‘Biz niye iş bırakıp hakkımızı aramıyoruz’ tartışmaları yaptı. Bu tartışmalardan dolayı birfazlaca fabrikada, işletmede ve organize sanayi bölgesinde patronların direkt fiyat artırdıklarını biliyoruz. örneğin bu, besin kesiminde fazlaca az rastlanır bir şeydir. Bilhassa yılbaşından daha sonra kimi işletmelerde yüzde 70’e varan fiyat artışları oldu. Bunlar emekçilerin direnişe çıkma ihtimaline karşı yapılan fiyat artışları.
DİSK Genel Lideri Dilek Çerkezoğlu ve İdare Heyeti Üyesi Seyit Aslan.
Sendikaların bu grevlerdeki rolü ne oldu?
Burada bilhassa altını çizmek istediğim bir şey var. Emek örgütleri ve sendikalar olarak bu direnişlerin daha da ilerlemesi konusunda üzerimize düşen nazaranvi gereğince yaptık mı dersek buna “Hayır” diyebilirim. Bu bahiste daha ileriden tavırlar alabilirdik. Bu işyerlerinin şimdi yüzde 98’i sendikasız olarak çıktılar bu grevlere. Sendikalaşmayı teşvik etmek, onların kendi çatısı altında birleşmelerini sağlamak için daha ileri teşebbüslere muhtaçlık var. O açıdan bu mevzudaki zayıflıkları gidermemiz gerektiğini düşünüyorum. Zira ortaya çıkan grev ve direnişlerin bileşik bir hareket olamamasının yarattığı meseleler var. örneğin bir fabrikanın grevi ve direnişi kendi başına başlıyor ve kendi başına bitiyor. İstanbul’da çeşitli alanlarda kurye aksiyonları yapıldı. Bu grev ve aksiyonların birleştiği şartlarda daha büyük kazanımlar elde edilebilirdi. Türkiye’deki sendikal hareketlerin, emek örgütlerinin bunları tartışması gerekiyor.
Emekçi hareketleri, siyasi ve ekonomik gidişata itirazların görünürlüğünü artırdı. Sizce, çalışanlar içinde iktidara dayanak azalıyor mu?
Bu baktığınız bölgeye bakılırsa biraz değişiyor. Fakat görünen şu ki iktidara dayanak nitekim azalıyor. Bunu Karadeniz’de de bakılırsabilirsiniz, Trakya’da da. Pekala bu itiraza ne oluyor? Bir yerlere gidiyor mu, bir yerde örgütlü güce dönüşüyor mu? Personeller açısından baktığımızda artlarından gidecekleri somut bir odak çabucak hemen yok.
Sizce grevlerdeki reaksiyonun tamamı patronlara mi yönelikti yoksa iktidara yönelik bir reaksiyon de var mıydı?
Son yapılan grev ve direnişlerde ortaya çıkan daha epey işyeri merkezi tepkilerdi. Yani daha epey patrona reaksiyon var. Lakin emekçiler bu uğraş içerisinde yaşadıkları problemlerin kaynağının iktidarla ilgili olduğunu da görüyorlar. Lakin bunun çabucak hemen bir açıktan bir reaksiyona dönüşmediğini söylemek lazım.
Personel aksiyonları önümüzdeki periyotta devam eder mi?
Benim öngörüm şu: Mayıs sonunda yeni hareketler gündeme gelebilir. Türkiye’de geçmişte toplu kontrat yapan işyerlerinde de problemlerin sıkıntıların büyüdüğünü görmek mümkün. Bu artırımlarla, hayat pahalılığıyla baş edemeyen personellerin direnişte olacağını öngörüyorum. Zira beşerler epeyce sıkıntı durumda. Alınan fiyat aslına bakarsanız tuzla buz oldu, eridi. Taban fiyat açlık hududunun altına düştü. Beşerler, artık boğazlarından kesiyor.
Ramazan ayı ötürüsıyla besin dalı daha hayli gündemde. Haber bültenlerinde sık sık pide fiyat haberi görüyoruz. Lakin hamuru pide haline getirenlerin çalıştığı hangi şartlarda çalıştığını çoklukla duyamıyoruz. Bu dalda çalışan çalışanların temel sıkıntıları neler?
Kayıtlı çalışan personel sayısının 700 bine yakın olduğu besin kesimi, Türkiye’de kayıt dışı çalışmanın en yaygın olduğu dal. Bilhassa küçük işletmeler, pastaneler, fırınlar, tatlı atölyeleri ve merdiven altı üretim yapan yerlerde bu oran devasa yükseklikte. Bu söylemiş olduğim bir araştırmaya dayanmıyor ancak alandaki müşahedem, İstanbul’daki fırın ve pastanelerde kayıt dışı çalışan personel oranının yaklaşık yüzde 70 olduğu istikametinde. Bilhassa son devirlerde göçmen ve mülteci personeller buralarda kayıtsız ve ağır şartlarda çalıştırılıyor. Yalnızca çalışmak değil barınmak zorunda kalıyorlar. Birebir iş yerinde hem çalışmak hem barınmak epeyce ağır bir sorun. Besin dalı öbür bölümlere göre fiyatların de düşük olduğu bir işkolu. Nitelikli eleman mecburiliği olmadığı için daha hayli fabrikalarda otomasyon ve çalışma olduğu için öteki dallarla kıyasladığımızda fiyatların düşük olduğu bir dal. Sendikalaşma oranı da zayıf. Toplam sendikalı emekçi sayısı yüzde 5’i geçmiyor bölümün içerisinde.
Pekala besin kesiminin yatırımcılar ve patronlar açısından nasıl bir yapısı var?
Avrupa ülkelerinden monopoller, son senelerda Türkiye’ye önemli yatırımlar yapmaya başladı. Memleketler arası sermaye, buradaki kimi işletmelere ortak olarak kimi işletmelerden de epey büyük paylar satın alarak işin içerisine giriyorlar. Türkiye’deki birfazlaca holding de bir mevzuda adım atmış durumda. Elektriğin, otomotivin, turizmin yanında besin dalına de yatırımlar yapmaya başladılar. Hem soğuk besin zinciri, birebir vakitte organik tarımla ilgili çeşitli zincirler olmak üzere yatırımları görüyoruz. Büyük sermayelerine el attığı ve belirleyici olmaya başladıkları bir periyoda gerçek gidiyoruz.
Yakınlarda bir Tarım Platformu kurdunuz. Platform hangi hususlar etrafında bir ortaya geldi ve neler yapacak?
Türkiye’de hakikaten küçük üreticiler artık üretemez bir noktaya geldiler. örneğin ben bugün Rize’ye geldim. Görüştüğüm beşerler, şunu fazlaca açık söylüyor, “Çay fidanlıklarına gübre atmak artık o kadar kolay değil.” Geçen yıl gübrenin tonu 2 bin 200 liraydı artık 10 bin 250 TL’ye çıkmış durumda. Ortada hayli büyük bir fark var. Bu, tüm üretici köylülerin sorunu haline geldi. Domates üreten de bu biçimde, biber üreten de… Gübre ve mazota devasa yükseklikte oranda gelen artırımlardan dolayı üreten üretemez hale geliyor. Pekala iktidar ne yapıyor? İktidar, küçük üreticiyi desteklemek yerine hâlâ büyük monopolleri destekliyor. Ülker’in vergisi affoluyor örneğin. Türkiye’de yatırım yapan memleketler arası tekellere epey büyük kolaylıklar sağlanıyor fakat küçük üreticiye gelince bunların hiç birisi yapılmıyor. Bu açıdan da Türkiye’de bir tarım ve besin güvenliği platformuna muhtaçlık vardı. Önümüzdeki periyotta üreticinin sesini duyuracağımız çalışmalar yapacağız.
Seyit Aslan: İktidar, küçük üreticiyi desteklemek yerine
hâlâ büyük monopolleri destekliyor.
Siz Rize’deyken yaptığımız söyleşimizi bir daha Rize’yle bitirelim. ÇAYKUR emekçileri, 1 Mayıs’a hangi taleplerle gidiyor?
ÇAYKUR, kamu kontratları dahilinde olan bir iş yeri ve 10 bine 800 yakın personel çalışıyor burada. Personellerin 9 bin kadarı, mevsimlik çalışıyor. Dört ay çalıştıklarıyla 12 ay geçirmek zorunda kalıyorlar. ÇAYKUR’da kontratın yenilenmesi, fiyatların artırılması, çalışma şartlarının güzelleştirilmesi, sendikal hak ve özgürlüklerin istenildiği üzere kullanılması talepleri etrafında 1 Mayıs çalışması yürütüyoruz. Burada emekçilerle toplantılarımızı gerçekleştireceğiz. Üretici sendikaları ve öbür sendikalarla birlikte bu bölgede Rize başta olmak üzere her yerde 1 Mayıs’ın en tesirli biçimde kutlanması için çabayı sürdüreceğiz.