Dilek Gappi: Gazeteciler olarak işimiz gerçeğin peşinden gitmek İZMİR- Muhalefetin “sansür yasası,” iktidar blokunun “dezenformasyon yasası” olarak isimlendirdiği yasa tasarısı Meclis’te onaylanarak yürürlüğe girdi. Bilhassa mahpus cezası getiren 29’uncu unsur ana tartışma konusu oldu. Anayasa Mahkemesi de bu maddeyi asıldan görüşme sonucu aldı. Öte yandan gazeteciler hâlâ mahkemelerde haberleri niçiniyle yargılanırken, bir kısmı de hapishanelerde tutuluyor.
İzmir Gazeteciler Cemiyeti Lideri Dilek Gappi ile sansür yasasını, basın özgürlüğü ile demokrasi münasebetini ve basının ortasında bulunduğu meseleleri konuştuk.
‘DOLAYLI BASKILARA MARUZ KALDIK’
Sansür yasası Meclis’te onaylandı. İzmir Gazeteciler Cemiyeti olarak bu yasasının çıkmaması için öbür meslek örgütleri ile birlikte gayret verdiniz. Ancak hükümet tasarıyı Meclis’e getirerek onaylanmasını sağladı? Neler söylemek istersiniz? Hükümet kamuoyunun görüşlerini dikkate almıyor mu?
Kamuoyunda ‘dezenformasyon yasası’ olarak bilinen kanun karşımıza, ‘Basın Kanunu ile bir epey kanunda değişiklik yapan yasa teklifi’ olarak geldi ve itirazlarımıza karşın Meclis Genel Kurulu’nda onaylanarak yürürlüğe girdi. halbuki ismi üzerinde bu kanun, Basın Kanunu. Yani biz basın örgütlerini, basın mensuplarını direkt ilgilendiren bir kanun. olağan olarak kelam hakkımız olmalıydı. Bizler neredeyse bir ömrü mesleğimiz ortasında geçiren ve bağımsız gazetecilik ismine örgütsel çaba veren insanlarız. Yasaya karşı çaba ederken, tasarıda yanlış ve gerçek bulduğumuz noktaları açık açık lisana getirdik. 10 meslek örgütü olarak mesleksel uğraş içerisinde itirazlarımızı vurguladık fakat maalesef sonuç alamadık. Bırakın görüşlerimizin alınmasını hatta mesleksel dertlerimizi lisana getirdiğimiz için dolaylı baskılara maruz kaldık.
Sansür yasası neleri içeriyor, esas hangi noktalara karşısınız? Hükümet bu yasaya yaklaşan seçimler arifesinde niye muhtaçlık duymuş olabilir?
Sansür yasası, adeta torba yasa üzere çıkarıldı. Biroldukca taraftan yeni süreçler getiriyor ve 40’ın üzerinde maddede değişiklik gerektiriyor. İtirazlarımızı birkaç noktada topladık fakat bizler için asla kabul edilemez olan 29’uncu husustu ve bildiğiniz üzere kamuoyunda fazlaca tartışıldı. Türk Ceza Kanunu’nda ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yaymak’ üzere bir yeni cürüm tarifi oluşturuldu. Bilhassa bu unsur için, muğlak ve ucu açık sözler olduğunu vurguladık ve tekraren itiraz ettik. Hangi savcının hangi bilgi için harekete geçeceği bilinmeyecek. Toplumsal medyada eleştirel paylaşımlar, ‘dezenformasyon’ olarak suçlanabilecek dedik ve yasa yürürlüğe girer girmez ikazlarımız gerçek oldu. ‘Kamuoyunu aldatıcı haber yapan’ın yanı sıra ‘yayan’ sözünün getirilmesiyle, demokrasiyi ve tabir özgürlüğü prensibini temelinden sarsıp çökertecek bir hayli uygulamayla karşı karşıya kalınacağı açık. ‘Hükümet bu maddeyi yaklaşan seçimler arifesinde niye muhtaçlık duymuş olabilir?’ sorusunun cevabı ise bence soruda gizli.
Sansür yasasının sonuçları neler olur? Bilhassa mahpus cezası getiren 29’uncu hususun varlığı fikir ve söz özgürlüğünün önünde önemli bir mahzur olarak duruyor mu?
Yasanın getireceği sonuçları görmek için beklemeye gerek kalmadı. Çabucak tesirlerini hissetmeye başladık. olağan olarak basına karşı yasa çıkmadan evvel de gözaltı ve tutuklanmalar oluyordu. Lakin yasa, süreci daha keskin hale getirdi. Asıl kıymetli olan ise otosansürün içselleştirilmesi. Retweet yaparken dahi artık tereddüt ediliyor ki arzulanan buydu. 29’uncu husus için bildiğiniz üzere Anayasa Mahkemesi mevzuyu asıldan görüşme sonucu aldı. İptal edileceğini düşünüyorum zira insan haklarına alışılmamış.
‘İKTİDARLARIN EMELİ ÂLÂ GAZETECİLİĞİ BASKILAMAK’
Türkiye’de basının ortasında bulunduğu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bölünmüş, kutuplaşmış bir basın, halkın gerçek haber alma hakkının önünde bir mahzur oluşturmuyor mu?
Gazetecilik; aptallığa, cehalete, zorbalığa ve palavraya karşı bir araçtır. Âlâ gazetecilik; bedel ve fiyat, olgular ve yorumlar, gerçekler ve söylentiler, bilim ve batıl inanç içinde ayrım yapmamızı sağlar. İktidarların gayesi ekseriyetle âlâ gazeteciliği baskılamaktır ki, bu ayrımlar yapılmasın. Sıkıntı ‘hakikat sorunu’dur. Kutuplaştırıp, ayrıştırdıkça hakikatin üzerine gidecek basının gücü zayıflar. Türk basını olarak yaşadığımız tablo tam da budur.
Gazetecilerin çalışma şartları giderek ağırlaşıyor. Basın bölümünün ortasında bulunduğu durum neredeyse bir işsiz gazeteciler ordusu yarattı. Neler söylemek istersiniz?
Şu anda, farklı gazetecilik örgütlerine nazaran Türkiye cezaevlerindeki gazetecilerin sayısı 9 ila 35 içinde değişiyor. Milletlerarası Basın Örgütü’nün basın özgürlüğü endeksinde Türkiye’nin yeri 180 ülke ortasında 149’dur. Ülkemizde tenkitleri bastırmak için tüm muhtemel araçlar kullanılıyor. Lakin gerçekler var ve gazeteciler olarak bizim işimiz gerçeğin peşinden gitmek. Gazetecilik gerçeklerin ne olursa olsun peşinden gitmektir. Hakikatin peşinden koşmak hayli çalışmayı, dürüst ve gözü pek olmayı gerektirir. olağan olarak yaşadığımız süreçte bu epeyce sıkıntı. O niçinle çalışma şartlarımız artık kaldırılamayacak kadar ağır. Üzerine internet gezegeninin medya dünyasına çarpmasının getirdiği tesirleri de koyarsak, bağımsız gazetecilik yaşamakta zorlanıyor. Dalda kurumsallık da azaldığı için meslektaşlarımız her geçen gün daha epeyce işsiz kalıyor. Türkiye üzere demokrasinin içselleştirilmediği ülkelerde doğruyu söylemenin yarattığı en değerli sorun; başınıza epey iş çıkarmasıdır.
Basın özgürlüğü demokrasinin şayet olmazsa olmaz şartlarından biri lakin Türkiye’de ikisi de eksik. Gelecekten umutlu musunuz? Demokrasi ve basın özgürlüğünde kozmik standartları ne vakit yakalarız?
Demokrasinin temelinde; yurttaşların, hatta bugün artık ekoloji ve dünyayı paylaştığımız öbür canlıların hakları var. “İnsan hakları, demokrasi ve medya” üçlemesi ile lakin gerçek bir demokrasiye ulaşılabilir. Bu üçlü tam ve gerçek manalarıyla var olduğunda üniversal standartlarda bir basın özgürlüğünden kelam edebileceğiz.
‘İZMİR’DEKİ LOKAL GAZETELER GÖRECE DAHA DİRENÇLİ’
Yerel basının problemleri nelerdir? Özgürce, ekonomik bağımsızlıklarını sağlamış olarak yayın yapabiliyorlar mı? Dokuz Eylül Gazetesi de basının ortasında bulunduğu durumdan etkileniyor mu?
Dezenformasyon yasasının çıkartılmaya çalışıldığı süreçlerde itiraz noktalarımızdan biri de var olma sorunu yaşayan mahallî basının alacağı darbelere yönelikti. Türkiye’de resmi ilan yayınlama hakkına sahip 953 gazetenin yaklaşık 30’u yaygın, geri kalanı mahallî gazete. Mahallî gazetelerimiz var olan ekonomik şartlar ve dijital gelişmelerden dolayı büyük zorluklarla boğuşuyor. Yeni kanun birebir havuza internet sitelerini de dahil edeceği için süreç çok belgisiz hale geldi. Yönetmelikler çabucak hemen çıkarılmadığından kimin nasıl hangi gösterge kapsamında destekleneceği bilinmeyen. halbuki mahallî gazetelerimizin ana hayat kaynağı resmi ilan gelirleri. Mahallî gazeteler bu gelire kavuşmak için en az 11-22 içinde gazeteciyi çalıştırmak zorundalar ki bu da bölümde bitmek olan istihdamı bir nebze olsun koruyor. Ayrıyeten dijitalleşme toz bulutu içerisinde yazılı basını hâlâ önemseyenlerdenim. Arşivlerde doküman niteliği olarak kalması kıymetli. Lokal basının kan kaybı durdurularak, dijitalleşmelerinin önünün açılması gerekir. Yoksa az sayıda olan istihdamı da kaybedeceğiz. Cemiyetimizin imtiyaz sahibi olduğu 9 Eylül Gazetesi de kuvvetli süreçlerde var olma savaşı veren lokal gazetelerimizden. Lakin İzmir’deki lokal gazetelerin genel tabloya bakılırsa bakılırsace daha dirençli olduğunu söyleyebilirim.
İzmir Gazeteciler Cemiyeti Lideri Dilek Gappi ile sansür yasasını, basın özgürlüğü ile demokrasi münasebetini ve basının ortasında bulunduğu meseleleri konuştuk.
‘DOLAYLI BASKILARA MARUZ KALDIK’
Sansür yasası Meclis’te onaylandı. İzmir Gazeteciler Cemiyeti olarak bu yasasının çıkmaması için öbür meslek örgütleri ile birlikte gayret verdiniz. Ancak hükümet tasarıyı Meclis’e getirerek onaylanmasını sağladı? Neler söylemek istersiniz? Hükümet kamuoyunun görüşlerini dikkate almıyor mu?
Kamuoyunda ‘dezenformasyon yasası’ olarak bilinen kanun karşımıza, ‘Basın Kanunu ile bir epey kanunda değişiklik yapan yasa teklifi’ olarak geldi ve itirazlarımıza karşın Meclis Genel Kurulu’nda onaylanarak yürürlüğe girdi. halbuki ismi üzerinde bu kanun, Basın Kanunu. Yani biz basın örgütlerini, basın mensuplarını direkt ilgilendiren bir kanun. olağan olarak kelam hakkımız olmalıydı. Bizler neredeyse bir ömrü mesleğimiz ortasında geçiren ve bağımsız gazetecilik ismine örgütsel çaba veren insanlarız. Yasaya karşı çaba ederken, tasarıda yanlış ve gerçek bulduğumuz noktaları açık açık lisana getirdik. 10 meslek örgütü olarak mesleksel uğraş içerisinde itirazlarımızı vurguladık fakat maalesef sonuç alamadık. Bırakın görüşlerimizin alınmasını hatta mesleksel dertlerimizi lisana getirdiğimiz için dolaylı baskılara maruz kaldık.
Sansür yasası neleri içeriyor, esas hangi noktalara karşısınız? Hükümet bu yasaya yaklaşan seçimler arifesinde niye muhtaçlık duymuş olabilir?
Sansür yasası, adeta torba yasa üzere çıkarıldı. Biroldukca taraftan yeni süreçler getiriyor ve 40’ın üzerinde maddede değişiklik gerektiriyor. İtirazlarımızı birkaç noktada topladık fakat bizler için asla kabul edilemez olan 29’uncu husustu ve bildiğiniz üzere kamuoyunda fazlaca tartışıldı. Türk Ceza Kanunu’nda ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yaymak’ üzere bir yeni cürüm tarifi oluşturuldu. Bilhassa bu unsur için, muğlak ve ucu açık sözler olduğunu vurguladık ve tekraren itiraz ettik. Hangi savcının hangi bilgi için harekete geçeceği bilinmeyecek. Toplumsal medyada eleştirel paylaşımlar, ‘dezenformasyon’ olarak suçlanabilecek dedik ve yasa yürürlüğe girer girmez ikazlarımız gerçek oldu. ‘Kamuoyunu aldatıcı haber yapan’ın yanı sıra ‘yayan’ sözünün getirilmesiyle, demokrasiyi ve tabir özgürlüğü prensibini temelinden sarsıp çökertecek bir hayli uygulamayla karşı karşıya kalınacağı açık. ‘Hükümet bu maddeyi yaklaşan seçimler arifesinde niye muhtaçlık duymuş olabilir?’ sorusunun cevabı ise bence soruda gizli.
Sansür yasasının sonuçları neler olur? Bilhassa mahpus cezası getiren 29’uncu hususun varlığı fikir ve söz özgürlüğünün önünde önemli bir mahzur olarak duruyor mu?
Yasanın getireceği sonuçları görmek için beklemeye gerek kalmadı. Çabucak tesirlerini hissetmeye başladık. olağan olarak basına karşı yasa çıkmadan evvel de gözaltı ve tutuklanmalar oluyordu. Lakin yasa, süreci daha keskin hale getirdi. Asıl kıymetli olan ise otosansürün içselleştirilmesi. Retweet yaparken dahi artık tereddüt ediliyor ki arzulanan buydu. 29’uncu husus için bildiğiniz üzere Anayasa Mahkemesi mevzuyu asıldan görüşme sonucu aldı. İptal edileceğini düşünüyorum zira insan haklarına alışılmamış.
‘İKTİDARLARIN EMELİ ÂLÂ GAZETECİLİĞİ BASKILAMAK’
Türkiye’de basının ortasında bulunduğu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bölünmüş, kutuplaşmış bir basın, halkın gerçek haber alma hakkının önünde bir mahzur oluşturmuyor mu?
Gazetecilik; aptallığa, cehalete, zorbalığa ve palavraya karşı bir araçtır. Âlâ gazetecilik; bedel ve fiyat, olgular ve yorumlar, gerçekler ve söylentiler, bilim ve batıl inanç içinde ayrım yapmamızı sağlar. İktidarların gayesi ekseriyetle âlâ gazeteciliği baskılamaktır ki, bu ayrımlar yapılmasın. Sıkıntı ‘hakikat sorunu’dur. Kutuplaştırıp, ayrıştırdıkça hakikatin üzerine gidecek basının gücü zayıflar. Türk basını olarak yaşadığımız tablo tam da budur.
Gazetecilerin çalışma şartları giderek ağırlaşıyor. Basın bölümünün ortasında bulunduğu durum neredeyse bir işsiz gazeteciler ordusu yarattı. Neler söylemek istersiniz?
Şu anda, farklı gazetecilik örgütlerine nazaran Türkiye cezaevlerindeki gazetecilerin sayısı 9 ila 35 içinde değişiyor. Milletlerarası Basın Örgütü’nün basın özgürlüğü endeksinde Türkiye’nin yeri 180 ülke ortasında 149’dur. Ülkemizde tenkitleri bastırmak için tüm muhtemel araçlar kullanılıyor. Lakin gerçekler var ve gazeteciler olarak bizim işimiz gerçeğin peşinden gitmek. Gazetecilik gerçeklerin ne olursa olsun peşinden gitmektir. Hakikatin peşinden koşmak hayli çalışmayı, dürüst ve gözü pek olmayı gerektirir. olağan olarak yaşadığımız süreçte bu epeyce sıkıntı. O niçinle çalışma şartlarımız artık kaldırılamayacak kadar ağır. Üzerine internet gezegeninin medya dünyasına çarpmasının getirdiği tesirleri de koyarsak, bağımsız gazetecilik yaşamakta zorlanıyor. Dalda kurumsallık da azaldığı için meslektaşlarımız her geçen gün daha epeyce işsiz kalıyor. Türkiye üzere demokrasinin içselleştirilmediği ülkelerde doğruyu söylemenin yarattığı en değerli sorun; başınıza epey iş çıkarmasıdır.
Basın özgürlüğü demokrasinin şayet olmazsa olmaz şartlarından biri lakin Türkiye’de ikisi de eksik. Gelecekten umutlu musunuz? Demokrasi ve basın özgürlüğünde kozmik standartları ne vakit yakalarız?
Demokrasinin temelinde; yurttaşların, hatta bugün artık ekoloji ve dünyayı paylaştığımız öbür canlıların hakları var. “İnsan hakları, demokrasi ve medya” üçlemesi ile lakin gerçek bir demokrasiye ulaşılabilir. Bu üçlü tam ve gerçek manalarıyla var olduğunda üniversal standartlarda bir basın özgürlüğünden kelam edebileceğiz.
‘İZMİR’DEKİ LOKAL GAZETELER GÖRECE DAHA DİRENÇLİ’
Yerel basının problemleri nelerdir? Özgürce, ekonomik bağımsızlıklarını sağlamış olarak yayın yapabiliyorlar mı? Dokuz Eylül Gazetesi de basının ortasında bulunduğu durumdan etkileniyor mu?
Dezenformasyon yasasının çıkartılmaya çalışıldığı süreçlerde itiraz noktalarımızdan biri de var olma sorunu yaşayan mahallî basının alacağı darbelere yönelikti. Türkiye’de resmi ilan yayınlama hakkına sahip 953 gazetenin yaklaşık 30’u yaygın, geri kalanı mahallî gazete. Mahallî gazetelerimiz var olan ekonomik şartlar ve dijital gelişmelerden dolayı büyük zorluklarla boğuşuyor. Yeni kanun birebir havuza internet sitelerini de dahil edeceği için süreç çok belgisiz hale geldi. Yönetmelikler çabucak hemen çıkarılmadığından kimin nasıl hangi gösterge kapsamında destekleneceği bilinmeyen. halbuki mahallî gazetelerimizin ana hayat kaynağı resmi ilan gelirleri. Mahallî gazeteler bu gelire kavuşmak için en az 11-22 içinde gazeteciyi çalıştırmak zorundalar ki bu da bölümde bitmek olan istihdamı bir nebze olsun koruyor. Ayrıyeten dijitalleşme toz bulutu içerisinde yazılı basını hâlâ önemseyenlerdenim. Arşivlerde doküman niteliği olarak kalması kıymetli. Lokal basının kan kaybı durdurularak, dijitalleşmelerinin önünün açılması gerekir. Yoksa az sayıda olan istihdamı da kaybedeceğiz. Cemiyetimizin imtiyaz sahibi olduğu 9 Eylül Gazetesi de kuvvetli süreçlerde var olma savaşı veren lokal gazetelerimizden. Lakin İzmir’deki lokal gazetelerin genel tabloya bakılırsa bakılırsace daha dirençli olduğunu söyleyebilirim.