Dersim’den notlar DERSİM – Berbat bir hastalığa, ALS’ye yakalanmıştı Emirali. Bu hastalığın pençesinden kurtulması mümkün değildi fakat sanıyorum hepimiz ve kendisi de biraz daha vaktimiz var diye düşünüyorduk. Emirali, hastalığı sürecinde şiirlerini “Gitmek Bir Uzun Öykü” (Red Yayınları) ismi altında toplamış, denemelerini “Her Yerden hiç bir Yere” (Ütopya Yayınları) ismiyle yayımlamıştı. Bir yandan hastalıkla boğuşurken, bir yandan da üzerinde çalıştığı kitaplara son noktayı koymaya çalışıyordu. Biraz can havliyle…
“Emirali’yi son seyahatine uğurlayacağız.” bu biçimde diyoruz birbirimize.
“Son seyahatine uğurlamak” kalıp kelamı bana daima garip gelmiştir. Bunu söylerken vefat gerçeğinden uzak tutuyoruz güya hem kendimizi tıpkı vakitte vefat edeni. Vefatı ne kendimize ne de son seyahatine uğurladığımız şahsa yakıştıramadığımızı bu kelamla lisana getirmiş oluyoruz güya. Mevt gerçeği karşısında bir çeşit savunma mekanizması…
EMNİYETTE AZAP HABERİ
Emirali’yi son seyahatine uğurlayacağız lakin Dersim’e adım atar atmaz, bir gece evvel genç bir adamın, Doğukan Gül’ün polis şiddetine maruz kaldığı bilgisi ile karşılaşıyoruz. Sonraki gün Sanat Sokağı’nda hususla ilgili gerçekleşen basın açıklamasına katıldım.
Kar yağışı altında gerçekleşen açıklamaya katılan İHD ve Baro liderleri, kınadıkları olayın takipçisi olacaklarını lisana getirdiler. Baro Lideri Kenan Çetin, kendilerine öteki müracaatların da olduğuna dikkat çekti ve Doğukan Gül’e yapılan azabın Dersim’de yaygınlaştığını söylemiş oldu.
Vali, “taraflar içinde çıkan kavga” formunda açıklama yapmıştı. Lakin Gül ve arkadaşlarının azap görmesine niye olan olayı çıkaranların valinin muhafazaları olduğunu Dersim’de herkes biliyordu. Dersim’de polisin keyfi tavrı, baskısı, azabı konuşuluyordu.
EMİRALİ’NİN SON SEYAHATİ
Emirali’nin köyü Xeç, Dersim’in merkez köylerinden biri. Beyazdağ’ın eteklerinde bir köy. Emirali “Dağ Güzellemeleri” başlıklı şiirlerinde bu dağdan kelam ediyor. “Beyazdağ’da Bir Gün” (İletişim Yayınları) kitabında ise bu köyde, bu dağın eteklerinde gerçekleşen katliamdan, sürgünlerden kelam ediliyor.
Emirali, baba konutunu onarmıştı. Kendisi için birinci merasim bu meskenin avlusunda yapıldı. sonrasındasında oldukça uzaktaki mezarlığa taşındı Emirali. Mezarlığa ulaşım için yapılmış bir yol yoktu. Bilhassa yaşlılar için mezarlığa giden patika yol pek zahmetliydi. Nisan ayındaydık fakat hem tabutun tıpkı vakitte çiçek açmış ağaçların üstüne kar yağıyordu.
Emirali defnedilirken ağıtlar yakıldı. gösterişli Beyazdağ’ın bu ağıtlara yabancı olmadığını düşündüm. daha sonra, yıllar evvel Dersim’de katıldığım bir nikah yemeğinde, orada bulunan sanatkarların daima ağıt dediğini hatırladım. halbuki bu bir düğün yemeğiydi ve daha eğlenceli müziklerin söylenmesi gerekmiyor muydu? Beyazdağ’daki şu cümleler, sanırım bu soruya en âlâ karşılığı veriyor: “38’den daha sonra yirmi yıl bizim buralarda davul zurna çalınmadı. Düğünler sessiz törensiz bir formda olup bitiyordu.”
Ağıtlar, gece de susmadı. Emirali için bir yerde toplanan dostları anılarını, şiirlerini ve Emirali’nin sevdiği müzikleri paylaştılar. Ortada kahkahalarla güldük şüphesiz fakat her kahkaha bir hatırayla kesildi güya.
GÜLİSTAN DOKU NEREDE?
Munzur Üniversitesi Çocuk Gelişimi Kısmı öğrencisi olan Gülistan Doku, 5 Ocak 2020 tarihinden beri kayıp. Doku’nun bulunması için yapılan tüm teşebbüsler sonuçsuz kaldı, intihar ettiği argümanları üzerine baraj gölünde yapılan arama kurtarma çalışmalarındaysa Doku’nun cesedi bulunamadı.
Ailesi ve arkadaşları iki yıldır “Gülistan Doku nerede?” diye soruyor. Lakin ne yazık ki Doku’nun akıbeti hala bilinmiyor. halbuki Dersim’in dağı taşı, her sokağı kontrol altında. Buna karşın Doku’nun bulunamaması, akıbeti hakkında bir bilgiye ulaşılamaması soru işaretlerine niye oluyor.
Gülistan Doku’nun fotoğrafları, “Gülistan Doku nerede?” sorusu eşliğinde Dersim’in biroldukça kafesinde ve ağaç kollarında yer alıyor. Gülistan Doku Dersim’de unutulmadı ve Dersim’de hatırlatılıyor. Gülistan Doku, Dersim’in en taze acılarından biri.
KOMÜNİST LİDER HALKTAN KOPUK MU?
Ovacık’ta belediye lideri olarak seçildiğinde, Fatih Mehmet Maçoğlu “Komünist Başkan” olarak nam saldı. Tarladaki, sokaktaki, makamındaki imgelerle ilgi odağı oldu. Çalışmaları ve beyanları dikkatle izlendi. Tanınan belediye liderleri sıralamasında kendisine yer edindi. Bu popülarite kendisine Dersim Belediye Lideri olma fırsatını verdi.
Geçen yaz Dersim’deydim ve Maçoğlu hakkındaki tenkitlerin hayli mahcup bir biçimde lisana getirildiğine şahit olmuştum. Lakin bu sefer işler değişmiş üzere. Beşerler daha yüksek sesle lisana getiriyor tenkitlerini. Geçen yaz Dersim’de meydana gelen orman yangınlarıyla ilgili yaptığı açıklamalar tenkitlerin başında geliyor. Maçoğlu, Dersim’deki sivil toplum örgütlerinin bilakis, orman yangınlarının askeri operasyonlardan kaynaklanmadığını, en azından kendisinin buna şahit olmadığını söylemişti. Konuşabildiğim sivil toplum örgütü temsilcileri, bu açıklamayla boşa çıkarıldıklarını ileri sürüyorlar. Kültür sanat alanında da kalıcı, Dersim halkını bir ortaya getiren, Dersim’in külçeşidini ve inancını sahiplenen çalışmaların yürütülmediği ileri sürülüyor. “Ayda bir konser düzenlemek bizim beklediğimiz kültür sanat aktifliği olamaz” biçiminde tanım ediliyor. Yollardan, işsizlik sıkıntısından kaynaklanan şikâyetler de var olağan olarak. Bana en farklı gelen ise “Başkan halktan kopuk” serzenişleri oldu. Ovacık Belediye Başkanlığı sürecinde Maçoğlu, daima halkın içindeydı. Artık ne oldu da halktan kopuk bir belediye lideri oldu?
Şikayet sahiplerine şikayetlerin abartılı bulduğumu söylemiş olduğim için, Dersim’de yapılmış sokak röportajı görüntüsünü izlettiler. Doğrusu enteresan bir görüntüydü. Dersim’e dışarıdan gelenler Maçoğlu’nu överken Dersim’de yaşayanların neredeyse tamamı, hiç çekincesiz eleştiriyorlardı. Eleştiriyi yapanlar, kayyımın Dersim belediyesini nasıl yıprattığının da farkındaydılar.
“Komünist Başkan” Maçoğlu belediyeyi kayyımdan devraldı. Bu niçinle Dersim’de yaşanan birfazlaca sorunun kayyımdan kaynaklandığını kabul etmek güç olmasa gerek. Lakin “Komünist Başkan”ın halktan kopuk olduğunu kabul etmekte zorlandığımı belirtmeliyim. Bu doğruysa “Vay halimize” demek isterim.
MEHMET ÇETİN’İ ZİYARET ETTİK
Dersim’e gelmişken Mehmet Çetin’i ziyaret etmeden dönmek olmazdı. Bir küme arkadaş, Mehmet’in Ovacık’a bağlı köyüne hakikat yola düştük.
Emirali Yağan, vefatından daha sonra Mehmet Çetin için, “Ben onunla bir büyük uçuruma, bir büyük boşluğa, bir büyük kratere düştüm” demişti. Emirali, vakit kaybetmeden Mehmet’in akabinde gitti ve tahminen “Bir büyük boşluğa düşme” halini bu türlü giderdi.
Mehmet için Piya Kolektifi’nden heykeltıraş arkadaşımız Sercio (Sercihan Alioğlu) hoş bir mezar hazırlamış. Mehmet’e duyduğu sevgiyi, Beyazdağ’dan getirtilen kaya kesimine nakşetmiş. “Güzel yapmış” dedik, ortasında bir dostunuzın yattığını bildiğiniz bir mezar için hoş demenin tuhaflığını ve acısını hissederek.
Upuzun sohbetlere eşlik etsin diye bir tütün sardım ve Mehmet’in başucuna bıraktım.
GÖZELER SESSİZDİ
Mehmet’ten daha sonra Dersimliler için kutsal olan gözelere de gittik. Gözelere giden yeni bir yol yapılmış. Son senelerda takı, gözleme ve gibisi şeyler satan beşerler çoğalmıştı gözelere giden yolda. Bu dağınıklığı gidermek için olsa gerek, epeyce sayıda dükkan yapılmıştı.
Munzur suyunun üzerine asma balkonlar ve yürüyüş yolları yapılmıştı. Bunların tahtadan olması rahatsız edici değildi lakin insanların su ile temasını engelliyordu. Munzur suyu Dersimliler için, biroldukça şey üzere kutsaldı ve “Buraya kadar gelmişken suya dokunmadan dönmek olur mu?” deniliyordu.
Su, bütün konuşmaları dinleyerek ve yedeğine alarak gürül gürül akıyordu. “Daha Ovacık’ın karları erimedi. Karlar erisin, su bu biçimde yükselecek” deniliyordu.
Ziyarete gelenler çıra yakmadan dönmez. Biz de o denli yaptık. Çıra satan bayan, “6 aydır kimse gelmiyordu. Biz de yeni çıktık” diyordu, uzun kışı anlatarak.
Köylülerin yaşını kestirmek zordur. Az ileride bankta tek başına oturan adamın yaş için 80 diyeceğim fakat daha genç de olabilir. Güneşi fırsat bilmiş, açık havada kitap okuyordu. Kapağından anladığım kadarıyla kitap, Erzincan’ı ve etrafını anlatıyordu lakin adam, “Her şey var bu kitapta” dedi. Bildiği her şeyi bir defa de kitapla keşfediyordu adam.
DÖNÜŞ YOLUNDA DAĞ KEÇİLERİ
Ovacık’tan Dersim’e dönerken yolumuzu iki dağ keçisi kesti. Biz yavaşladık, onlar hiç tez etmeden dağa tırmandılar. Üstelik dağda çabucak gözden kaybolmadılar, fotoğraf çekmemize müsaade verdiler.
Muzaffer Oruçoğlu’nun “Uçurum Geyikleri” romanını hatırladık. Avcılık nasıl bir spor olabilir, diye düşündük. Binlerce lira harcayarak Dersim’e gelmek, bu canlıların peşine düşmek, onları öldürmek ve fotoğraf çektirmek… Çok akılsızca ve zalimce geliyor bana. Bu hayvanların Dersim halkı için kutsal olduğu düşünülünce düzgünce manasız bir hal alıyor ‘avcılık sporu’.
MECZUP SORULAR
Dersimliler için Dersim’in dağı taşı, börtü böceği kutsal. Hangi dağa, hangi suya dokunsan 1938 yılına ilişkin acı anılar fışkırıyor. Kim bilir tahminen yalnızca bu niçinle 1990’lı senelerda göçe zorlananlar, dağ başındaki köylerine geri dönüyor, burada yeni ve konforlu konutlar inşa ediyorlar. Bu geriye dönüşün Dersim’i ekonomik, toplumsal ve siyasal olarak ayakta tuttuğu da gözlemleniyor. Lakin bu geriye dönüş ne kadar sürecek? örneğin İstanbul’da ya da Avrupa’nın rastgele bir kentinde doğan bir genç, ebeveynleri kadar Dersim’le kuvvetli bir bağ kurabiliyor mu? O denli ya, ebeveynleri bu köylerde doğmuş, bahçede bir şeyler yetiştirmiş, hayvanları gütmüş, akranlarıyla oyunlar oynamış, hengameler etmiş, dağlarda yankılanan türküler dinlemişti. Ya onlar?
Diyarbakır’a dönerken aklımda bu biçimde meczup sorular vardı.
“Emirali’yi son seyahatine uğurlayacağız.” bu biçimde diyoruz birbirimize.
“Son seyahatine uğurlamak” kalıp kelamı bana daima garip gelmiştir. Bunu söylerken vefat gerçeğinden uzak tutuyoruz güya hem kendimizi tıpkı vakitte vefat edeni. Vefatı ne kendimize ne de son seyahatine uğurladığımız şahsa yakıştıramadığımızı bu kelamla lisana getirmiş oluyoruz güya. Mevt gerçeği karşısında bir çeşit savunma mekanizması…
EMNİYETTE AZAP HABERİ
Emirali’yi son seyahatine uğurlayacağız lakin Dersim’e adım atar atmaz, bir gece evvel genç bir adamın, Doğukan Gül’ün polis şiddetine maruz kaldığı bilgisi ile karşılaşıyoruz. Sonraki gün Sanat Sokağı’nda hususla ilgili gerçekleşen basın açıklamasına katıldım.
Kar yağışı altında gerçekleşen açıklamaya katılan İHD ve Baro liderleri, kınadıkları olayın takipçisi olacaklarını lisana getirdiler. Baro Lideri Kenan Çetin, kendilerine öteki müracaatların da olduğuna dikkat çekti ve Doğukan Gül’e yapılan azabın Dersim’de yaygınlaştığını söylemiş oldu.
Vali, “taraflar içinde çıkan kavga” formunda açıklama yapmıştı. Lakin Gül ve arkadaşlarının azap görmesine niye olan olayı çıkaranların valinin muhafazaları olduğunu Dersim’de herkes biliyordu. Dersim’de polisin keyfi tavrı, baskısı, azabı konuşuluyordu.
EMİRALİ’NİN SON SEYAHATİ
Emirali’nin köyü Xeç, Dersim’in merkez köylerinden biri. Beyazdağ’ın eteklerinde bir köy. Emirali “Dağ Güzellemeleri” başlıklı şiirlerinde bu dağdan kelam ediyor. “Beyazdağ’da Bir Gün” (İletişim Yayınları) kitabında ise bu köyde, bu dağın eteklerinde gerçekleşen katliamdan, sürgünlerden kelam ediliyor.
Emirali, baba konutunu onarmıştı. Kendisi için birinci merasim bu meskenin avlusunda yapıldı. sonrasındasında oldukça uzaktaki mezarlığa taşındı Emirali. Mezarlığa ulaşım için yapılmış bir yol yoktu. Bilhassa yaşlılar için mezarlığa giden patika yol pek zahmetliydi. Nisan ayındaydık fakat hem tabutun tıpkı vakitte çiçek açmış ağaçların üstüne kar yağıyordu.
Emirali defnedilirken ağıtlar yakıldı. gösterişli Beyazdağ’ın bu ağıtlara yabancı olmadığını düşündüm. daha sonra, yıllar evvel Dersim’de katıldığım bir nikah yemeğinde, orada bulunan sanatkarların daima ağıt dediğini hatırladım. halbuki bu bir düğün yemeğiydi ve daha eğlenceli müziklerin söylenmesi gerekmiyor muydu? Beyazdağ’daki şu cümleler, sanırım bu soruya en âlâ karşılığı veriyor: “38’den daha sonra yirmi yıl bizim buralarda davul zurna çalınmadı. Düğünler sessiz törensiz bir formda olup bitiyordu.”
Ağıtlar, gece de susmadı. Emirali için bir yerde toplanan dostları anılarını, şiirlerini ve Emirali’nin sevdiği müzikleri paylaştılar. Ortada kahkahalarla güldük şüphesiz fakat her kahkaha bir hatırayla kesildi güya.
GÜLİSTAN DOKU NEREDE?
Munzur Üniversitesi Çocuk Gelişimi Kısmı öğrencisi olan Gülistan Doku, 5 Ocak 2020 tarihinden beri kayıp. Doku’nun bulunması için yapılan tüm teşebbüsler sonuçsuz kaldı, intihar ettiği argümanları üzerine baraj gölünde yapılan arama kurtarma çalışmalarındaysa Doku’nun cesedi bulunamadı.
Ailesi ve arkadaşları iki yıldır “Gülistan Doku nerede?” diye soruyor. Lakin ne yazık ki Doku’nun akıbeti hala bilinmiyor. halbuki Dersim’in dağı taşı, her sokağı kontrol altında. Buna karşın Doku’nun bulunamaması, akıbeti hakkında bir bilgiye ulaşılamaması soru işaretlerine niye oluyor.
Gülistan Doku’nun fotoğrafları, “Gülistan Doku nerede?” sorusu eşliğinde Dersim’in biroldukça kafesinde ve ağaç kollarında yer alıyor. Gülistan Doku Dersim’de unutulmadı ve Dersim’de hatırlatılıyor. Gülistan Doku, Dersim’in en taze acılarından biri.
KOMÜNİST LİDER HALKTAN KOPUK MU?
Ovacık’ta belediye lideri olarak seçildiğinde, Fatih Mehmet Maçoğlu “Komünist Başkan” olarak nam saldı. Tarladaki, sokaktaki, makamındaki imgelerle ilgi odağı oldu. Çalışmaları ve beyanları dikkatle izlendi. Tanınan belediye liderleri sıralamasında kendisine yer edindi. Bu popülarite kendisine Dersim Belediye Lideri olma fırsatını verdi.
Geçen yaz Dersim’deydim ve Maçoğlu hakkındaki tenkitlerin hayli mahcup bir biçimde lisana getirildiğine şahit olmuştum. Lakin bu sefer işler değişmiş üzere. Beşerler daha yüksek sesle lisana getiriyor tenkitlerini. Geçen yaz Dersim’de meydana gelen orman yangınlarıyla ilgili yaptığı açıklamalar tenkitlerin başında geliyor. Maçoğlu, Dersim’deki sivil toplum örgütlerinin bilakis, orman yangınlarının askeri operasyonlardan kaynaklanmadığını, en azından kendisinin buna şahit olmadığını söylemişti. Konuşabildiğim sivil toplum örgütü temsilcileri, bu açıklamayla boşa çıkarıldıklarını ileri sürüyorlar. Kültür sanat alanında da kalıcı, Dersim halkını bir ortaya getiren, Dersim’in külçeşidini ve inancını sahiplenen çalışmaların yürütülmediği ileri sürülüyor. “Ayda bir konser düzenlemek bizim beklediğimiz kültür sanat aktifliği olamaz” biçiminde tanım ediliyor. Yollardan, işsizlik sıkıntısından kaynaklanan şikâyetler de var olağan olarak. Bana en farklı gelen ise “Başkan halktan kopuk” serzenişleri oldu. Ovacık Belediye Başkanlığı sürecinde Maçoğlu, daima halkın içindeydı. Artık ne oldu da halktan kopuk bir belediye lideri oldu?
Şikayet sahiplerine şikayetlerin abartılı bulduğumu söylemiş olduğim için, Dersim’de yapılmış sokak röportajı görüntüsünü izlettiler. Doğrusu enteresan bir görüntüydü. Dersim’e dışarıdan gelenler Maçoğlu’nu överken Dersim’de yaşayanların neredeyse tamamı, hiç çekincesiz eleştiriyorlardı. Eleştiriyi yapanlar, kayyımın Dersim belediyesini nasıl yıprattığının da farkındaydılar.
“Komünist Başkan” Maçoğlu belediyeyi kayyımdan devraldı. Bu niçinle Dersim’de yaşanan birfazlaca sorunun kayyımdan kaynaklandığını kabul etmek güç olmasa gerek. Lakin “Komünist Başkan”ın halktan kopuk olduğunu kabul etmekte zorlandığımı belirtmeliyim. Bu doğruysa “Vay halimize” demek isterim.
MEHMET ÇETİN’İ ZİYARET ETTİK
Dersim’e gelmişken Mehmet Çetin’i ziyaret etmeden dönmek olmazdı. Bir küme arkadaş, Mehmet’in Ovacık’a bağlı köyüne hakikat yola düştük.
Emirali Yağan, vefatından daha sonra Mehmet Çetin için, “Ben onunla bir büyük uçuruma, bir büyük boşluğa, bir büyük kratere düştüm” demişti. Emirali, vakit kaybetmeden Mehmet’in akabinde gitti ve tahminen “Bir büyük boşluğa düşme” halini bu türlü giderdi.
Mehmet için Piya Kolektifi’nden heykeltıraş arkadaşımız Sercio (Sercihan Alioğlu) hoş bir mezar hazırlamış. Mehmet’e duyduğu sevgiyi, Beyazdağ’dan getirtilen kaya kesimine nakşetmiş. “Güzel yapmış” dedik, ortasında bir dostunuzın yattığını bildiğiniz bir mezar için hoş demenin tuhaflığını ve acısını hissederek.
Upuzun sohbetlere eşlik etsin diye bir tütün sardım ve Mehmet’in başucuna bıraktım.
GÖZELER SESSİZDİ
Mehmet’ten daha sonra Dersimliler için kutsal olan gözelere de gittik. Gözelere giden yeni bir yol yapılmış. Son senelerda takı, gözleme ve gibisi şeyler satan beşerler çoğalmıştı gözelere giden yolda. Bu dağınıklığı gidermek için olsa gerek, epeyce sayıda dükkan yapılmıştı.
Munzur suyunun üzerine asma balkonlar ve yürüyüş yolları yapılmıştı. Bunların tahtadan olması rahatsız edici değildi lakin insanların su ile temasını engelliyordu. Munzur suyu Dersimliler için, biroldukça şey üzere kutsaldı ve “Buraya kadar gelmişken suya dokunmadan dönmek olur mu?” deniliyordu.
Su, bütün konuşmaları dinleyerek ve yedeğine alarak gürül gürül akıyordu. “Daha Ovacık’ın karları erimedi. Karlar erisin, su bu biçimde yükselecek” deniliyordu.
Ziyarete gelenler çıra yakmadan dönmez. Biz de o denli yaptık. Çıra satan bayan, “6 aydır kimse gelmiyordu. Biz de yeni çıktık” diyordu, uzun kışı anlatarak.
Köylülerin yaşını kestirmek zordur. Az ileride bankta tek başına oturan adamın yaş için 80 diyeceğim fakat daha genç de olabilir. Güneşi fırsat bilmiş, açık havada kitap okuyordu. Kapağından anladığım kadarıyla kitap, Erzincan’ı ve etrafını anlatıyordu lakin adam, “Her şey var bu kitapta” dedi. Bildiği her şeyi bir defa de kitapla keşfediyordu adam.
DÖNÜŞ YOLUNDA DAĞ KEÇİLERİ
Ovacık’tan Dersim’e dönerken yolumuzu iki dağ keçisi kesti. Biz yavaşladık, onlar hiç tez etmeden dağa tırmandılar. Üstelik dağda çabucak gözden kaybolmadılar, fotoğraf çekmemize müsaade verdiler.
Muzaffer Oruçoğlu’nun “Uçurum Geyikleri” romanını hatırladık. Avcılık nasıl bir spor olabilir, diye düşündük. Binlerce lira harcayarak Dersim’e gelmek, bu canlıların peşine düşmek, onları öldürmek ve fotoğraf çektirmek… Çok akılsızca ve zalimce geliyor bana. Bu hayvanların Dersim halkı için kutsal olduğu düşünülünce düzgünce manasız bir hal alıyor ‘avcılık sporu’.
MECZUP SORULAR
Dersimliler için Dersim’in dağı taşı, börtü böceği kutsal. Hangi dağa, hangi suya dokunsan 1938 yılına ilişkin acı anılar fışkırıyor. Kim bilir tahminen yalnızca bu niçinle 1990’lı senelerda göçe zorlananlar, dağ başındaki köylerine geri dönüyor, burada yeni ve konforlu konutlar inşa ediyorlar. Bu geriye dönüşün Dersim’i ekonomik, toplumsal ve siyasal olarak ayakta tuttuğu da gözlemleniyor. Lakin bu geriye dönüş ne kadar sürecek? örneğin İstanbul’da ya da Avrupa’nın rastgele bir kentinde doğan bir genç, ebeveynleri kadar Dersim’le kuvvetli bir bağ kurabiliyor mu? O denli ya, ebeveynleri bu köylerde doğmuş, bahçede bir şeyler yetiştirmiş, hayvanları gütmüş, akranlarıyla oyunlar oynamış, hengameler etmiş, dağlarda yankılanan türküler dinlemişti. Ya onlar?
Diyarbakır’a dönerken aklımda bu biçimde meczup sorular vardı.