Çöpten çıkan hayatlar: Geri dönüşüm işçileri ANKARA – Ankara’da yaklaşık 5-6 bin geri dönüşüm emekçisi var. Kentlerin sistemsiz büyümesinin, öngörülemeyen göçün yol açtığı niçinlerle bu sayı son devirde 15 binlere kadar yükseldi. İstanbul’da belediye ve valilik sonucuyla gerçekleştirilen depo baskınları ve çekçeklerine el konularak çalışmalarının engellenmesi üzerine bir daha gündeme gelen geri dönüşüm çalışanları, güç koşullar altında yaşamaya devam ediyor.
Ankara sokaklarında çöp konteynırlarından topladıkları atık hususları satarak hayatlarını kazanan emekçiler, topladıkları kâğıtların, plastik ambalajların, karton kutuların yanı sıra umutlarını ve geleceklerini de çöpten çıkartıyor.
‘BİR DİLİM EKMEK MÜCADELESİ’
Omuzlarında çöp otomobilleri ile ömrün yükünü de sırtlanan, birtakım kimi kentin sokaklarında önümüzden gelip geçen, kimi birtakım da bir gazetenin üçüncü sayfalarında, “trafik kazası kararı öldü” haberleriyle karşımıza çıkan kâğıt toplayıcıları, bir dilim ekmek için gayret ediyor. Üstelik hiç bir sıhhat teminatları ve meslek tarifleri bulunmayan bu bireylerin yaptığı işin emekliliği de yok. Hayatlarını idame ettirmek ve çocuklarına yeterli bir gelecek sunmak için sabahın birinci ışıklarıyla yola koyulan ve tüm gün topladıkları atıkları depolarda ayrıştırarak fabrikalara gönderen geri dönüşüm personellerinin bir gününe şahitlik ettik.
‘BİZ VAR OLAN ‘YOKLARIZ’ ASLINDA’
ömrünü çöpten topladığı atıkları satarak idame ettiren 32 yaşındaki Kenan Uyar, yaklaşık 16 yıldır geri dönüşüm personelliği yapıyor. çabucak hemen çocukken kâğıt toplamaya başlayan Uyar’ın bir süre daha sonra mesleği haline gelen geri dönüşüm personelliği, aslında aileden, atadan miras. “Babam ve amcamlarım da geri dönüşüm personelliği yapardı. Onlar bıraktı, ben devraldım” diyen Uyar, bu işi bıraksa ne iş yapacağını bilmediğini söylüyor:
“Ben öbür iş bilmem ki; iş dediysem devlet tanımaz bizi. Sokaklar, çöpler, atıkları sattığımız depocular tanır. Geri dönüşüm çalışanıyız deriz, meslek olarak görmezler. Biz var olan ‘yoklarız’ aslında.”
MESKENİN BAHÇESİNDEKİ ATIKLARI AYRIŞTIRIYOR, DEPOLARA SATIYOR
Ankara’da bir gecekonduda yaşayan Uyar, sabahın birinci ışıklarıyla çıktığı sokaklarda gece yarılarına kadar topladığı atıkları, meskeninin bahçesinde biriktirerek ayrıştırıyor ve depolara satıyor. Neredeyse ‘kartonlardan, yoğurt kovalarından ve kâğıtlardan’ küçük bir dağ oluşturan atıklar, meskenin haricinden dahi görünürken, ‘çöplerin içinde’ küçük bir ağaca bağlanmış salıncak dikkat çekiyor. Uyar çabucak, “Benim kızlar hayli severler salıncağı, bu biçimde bir şey yaptım. Ben atıkları ayrıştırırken onlar burada eğleniyor” diyor.
“NE YAPALIM, HIRSIZLIK MI YAPALIM?”
Geri dönüşüm personelliği yaparken en zorlandığı durumun, yaptıkları işin ‘kabahat’ sayılarak cezalar kesilmesi olduğunu söylüyor Uyar. Şu ana kadar 7 bin TL ceza yazıldığını, bu cezaları ödeme gücünün olmadığını belirten Uyar, ömürleri şu sözlerle özetliyor:
“Sabah saat 08.00’de konuttan çıkıyorum, akşam saat 21.00 üzere meskene geliyorum. Yaklaşık 30- 40 tane sokak dolaşıyorum. Günde 70-80 lira aralığında bir karım var. Fakat yağmurlu, karlı günlerde sokağa çıkmak imkânsız hale geliyor. bu biçimdelar hiç kazanamıyoruz. Mecburluktan yani, keyfimden sokağa çıkmıyorum. İnan ki düzgün bir işim olsaydı kalkıp çöp toplamazdım. Geçimimiz güç, mecburuz. Ne yapalım, hırsızlık mı yapalım?”
‘GERİ DÖNÜŞÜMCÜLERE KESİLEN CEZALAR SİLİNSİN’
Bir öbür kâğıt toplayıcısı da Fehmi Çelikok. Çelikok, öteki geri dönüşüm emekçilerine kıyasla sokağın atığını çekçeklerle değil, küçük bir kamyonetle topluyor. Sokak sokak, cadde cadde dolaşarak günde neredeyse 15 saat atık topladığını söyleyen Çelikok’a nazaran, bölümü bu kadar büyüten, iktisada katkı sunanların ana omurgasını geri dönüşüm emekçileri oluşturuyor. “Bu yüzden bıraksınlar, var olmaya devam edelim” diyen Çelikok, bilhassa son vakit içinderda ‘Kabahatler Kanunu’ kapsamında kâğıtçılara yazılan cezaların silinmesini istiyor.
Fehmi Çelikok
Geri dönüşüm personellerinin ‘büyük pazarın bir parçası’ olmadığını, yalnızca sokaklarda insanların çöpe attıklarını topladıklarını söyleyen Çelikok, bir de teklifte bulunuyor:
“Her belediyenin üç dört tane lisanslı firmayla muahedesi var. Atığın epey çıktığı yerleri (büyük marketler) belediyeye bağlı firmalar alıyor. Biz atıklardan vakıflara aktarılan paraların geri dönüşüm personellerinin sigortalarında kullanılabileceğini düşünüyoruz.”
KULLANILMAYAN İNŞAATTAN DEPO: ATIKLAR AYRIŞTIRILARAK FABRİKALARA GÖNDERİLİYOR
Sokaklarda toplanan atıklar, gün sonu ya boş bir yerde ya kullanılmayan bir inşaatta ya da küçük, havasız bir depoda toplanıyor. Ankara’da kullanılmayan bir inşaatın giriş katına yapılmış bir depoya gidiyoruz. Girişten itibaren ağır bir kokunun ve atıkların içinde yaklaşık 10 kişilik bir küme çalışıyor.
Depoda çalışan neredeyse herkes ya Iraklı ya Afgan ya da Suriyeli. Birçoğu Türkçe dahi bilmiyor, bilenler ise çat pat konuşabiliyor. Konuşmak istesek de bunun için hiç istekli değiller; zira televizyona çıkmaktan, geri dönüşüm emekçileri bilakis görünür olmaktan çok çekiniyorlar.
sonrasındasında sokaklardan gelen atıklar ayrıştırılarak çuvallara dolduruluyor, akabinde da depoya yanaşan bir kamyona yüklenerek bir daha dönüşmek üzere fabrikalara gönderiliyor.
‘BAZI ÇALIŞANLAR SOKAKTA YATIYOR; YALNIZCA ÇEKÇEĞİN SAHİBİ, DİĞER BİR ŞEYİN DEĞİL’
Tahsin Karaman
senelerca sokaklarda geri dönüşüm personelliği yaptıktan daha sonra iki yıl evvel depo açan Tahsin Karaman’ın temel sorunu baskılar. İki ay öncesine kadar Ankara’da kepçelerle depoların basıldığını söyleyen Karaman, devletin kendilerini tanımasından öteki bir şey istemediklerini anlatıyor:
“Devlet bizi tanımıyor. örneğin İstanbul’da çekçekçileri mahvettiler, depocuları kapattılar. İki ay evvel bizim depoları da kepçelerle bastılar. O emeğe yazık günah değil mi? Kimi emekçiler sokakta yatıyor; yalnızca çekçeğin sahibi, öteki bir şeyin değil.”
“Bundan daha sonra ne olacak?” diye sorduğum personeller, “Bugüne kadar ne olduysa, o olmaya devam edecek” dediler.
Ankara sokaklarında çöp konteynırlarından topladıkları atık hususları satarak hayatlarını kazanan emekçiler, topladıkları kâğıtların, plastik ambalajların, karton kutuların yanı sıra umutlarını ve geleceklerini de çöpten çıkartıyor.
‘BİR DİLİM EKMEK MÜCADELESİ’
Omuzlarında çöp otomobilleri ile ömrün yükünü de sırtlanan, birtakım kimi kentin sokaklarında önümüzden gelip geçen, kimi birtakım da bir gazetenin üçüncü sayfalarında, “trafik kazası kararı öldü” haberleriyle karşımıza çıkan kâğıt toplayıcıları, bir dilim ekmek için gayret ediyor. Üstelik hiç bir sıhhat teminatları ve meslek tarifleri bulunmayan bu bireylerin yaptığı işin emekliliği de yok. Hayatlarını idame ettirmek ve çocuklarına yeterli bir gelecek sunmak için sabahın birinci ışıklarıyla yola koyulan ve tüm gün topladıkları atıkları depolarda ayrıştırarak fabrikalara gönderen geri dönüşüm personellerinin bir gününe şahitlik ettik.
‘BİZ VAR OLAN ‘YOKLARIZ’ ASLINDA’
ömrünü çöpten topladığı atıkları satarak idame ettiren 32 yaşındaki Kenan Uyar, yaklaşık 16 yıldır geri dönüşüm personelliği yapıyor. çabucak hemen çocukken kâğıt toplamaya başlayan Uyar’ın bir süre daha sonra mesleği haline gelen geri dönüşüm personelliği, aslında aileden, atadan miras. “Babam ve amcamlarım da geri dönüşüm personelliği yapardı. Onlar bıraktı, ben devraldım” diyen Uyar, bu işi bıraksa ne iş yapacağını bilmediğini söylüyor:
“Ben öbür iş bilmem ki; iş dediysem devlet tanımaz bizi. Sokaklar, çöpler, atıkları sattığımız depocular tanır. Geri dönüşüm çalışanıyız deriz, meslek olarak görmezler. Biz var olan ‘yoklarız’ aslında.”
MESKENİN BAHÇESİNDEKİ ATIKLARI AYRIŞTIRIYOR, DEPOLARA SATIYOR
Ankara’da bir gecekonduda yaşayan Uyar, sabahın birinci ışıklarıyla çıktığı sokaklarda gece yarılarına kadar topladığı atıkları, meskeninin bahçesinde biriktirerek ayrıştırıyor ve depolara satıyor. Neredeyse ‘kartonlardan, yoğurt kovalarından ve kâğıtlardan’ küçük bir dağ oluşturan atıklar, meskenin haricinden dahi görünürken, ‘çöplerin içinde’ küçük bir ağaca bağlanmış salıncak dikkat çekiyor. Uyar çabucak, “Benim kızlar hayli severler salıncağı, bu biçimde bir şey yaptım. Ben atıkları ayrıştırırken onlar burada eğleniyor” diyor.
“NE YAPALIM, HIRSIZLIK MI YAPALIM?”
Geri dönüşüm personelliği yaparken en zorlandığı durumun, yaptıkları işin ‘kabahat’ sayılarak cezalar kesilmesi olduğunu söylüyor Uyar. Şu ana kadar 7 bin TL ceza yazıldığını, bu cezaları ödeme gücünün olmadığını belirten Uyar, ömürleri şu sözlerle özetliyor:
“Sabah saat 08.00’de konuttan çıkıyorum, akşam saat 21.00 üzere meskene geliyorum. Yaklaşık 30- 40 tane sokak dolaşıyorum. Günde 70-80 lira aralığında bir karım var. Fakat yağmurlu, karlı günlerde sokağa çıkmak imkânsız hale geliyor. bu biçimdelar hiç kazanamıyoruz. Mecburluktan yani, keyfimden sokağa çıkmıyorum. İnan ki düzgün bir işim olsaydı kalkıp çöp toplamazdım. Geçimimiz güç, mecburuz. Ne yapalım, hırsızlık mı yapalım?”
‘GERİ DÖNÜŞÜMCÜLERE KESİLEN CEZALAR SİLİNSİN’
Bir öbür kâğıt toplayıcısı da Fehmi Çelikok. Çelikok, öteki geri dönüşüm emekçilerine kıyasla sokağın atığını çekçeklerle değil, küçük bir kamyonetle topluyor. Sokak sokak, cadde cadde dolaşarak günde neredeyse 15 saat atık topladığını söyleyen Çelikok’a nazaran, bölümü bu kadar büyüten, iktisada katkı sunanların ana omurgasını geri dönüşüm emekçileri oluşturuyor. “Bu yüzden bıraksınlar, var olmaya devam edelim” diyen Çelikok, bilhassa son vakit içinderda ‘Kabahatler Kanunu’ kapsamında kâğıtçılara yazılan cezaların silinmesini istiyor.
Fehmi Çelikok
Geri dönüşüm personellerinin ‘büyük pazarın bir parçası’ olmadığını, yalnızca sokaklarda insanların çöpe attıklarını topladıklarını söyleyen Çelikok, bir de teklifte bulunuyor:
“Her belediyenin üç dört tane lisanslı firmayla muahedesi var. Atığın epey çıktığı yerleri (büyük marketler) belediyeye bağlı firmalar alıyor. Biz atıklardan vakıflara aktarılan paraların geri dönüşüm personellerinin sigortalarında kullanılabileceğini düşünüyoruz.”
KULLANILMAYAN İNŞAATTAN DEPO: ATIKLAR AYRIŞTIRILARAK FABRİKALARA GÖNDERİLİYOR
Sokaklarda toplanan atıklar, gün sonu ya boş bir yerde ya kullanılmayan bir inşaatta ya da küçük, havasız bir depoda toplanıyor. Ankara’da kullanılmayan bir inşaatın giriş katına yapılmış bir depoya gidiyoruz. Girişten itibaren ağır bir kokunun ve atıkların içinde yaklaşık 10 kişilik bir küme çalışıyor.
Depoda çalışan neredeyse herkes ya Iraklı ya Afgan ya da Suriyeli. Birçoğu Türkçe dahi bilmiyor, bilenler ise çat pat konuşabiliyor. Konuşmak istesek de bunun için hiç istekli değiller; zira televizyona çıkmaktan, geri dönüşüm emekçileri bilakis görünür olmaktan çok çekiniyorlar.
sonrasındasında sokaklardan gelen atıklar ayrıştırılarak çuvallara dolduruluyor, akabinde da depoya yanaşan bir kamyona yüklenerek bir daha dönüşmek üzere fabrikalara gönderiliyor.
‘BAZI ÇALIŞANLAR SOKAKTA YATIYOR; YALNIZCA ÇEKÇEĞİN SAHİBİ, DİĞER BİR ŞEYİN DEĞİL’
Tahsin Karaman
senelerca sokaklarda geri dönüşüm personelliği yaptıktan daha sonra iki yıl evvel depo açan Tahsin Karaman’ın temel sorunu baskılar. İki ay öncesine kadar Ankara’da kepçelerle depoların basıldığını söyleyen Karaman, devletin kendilerini tanımasından öteki bir şey istemediklerini anlatıyor:
“Devlet bizi tanımıyor. örneğin İstanbul’da çekçekçileri mahvettiler, depocuları kapattılar. İki ay evvel bizim depoları da kepçelerle bastılar. O emeğe yazık günah değil mi? Kimi emekçiler sokakta yatıyor; yalnızca çekçeğin sahibi, öteki bir şeyin değil.”
“Bundan daha sonra ne olacak?” diye sorduğum personeller, “Bugüne kadar ne olduysa, o olmaya devam edecek” dediler.