Binlerce yıllık kadim gelenek ‘önceden Temmuz’ konuklarını bekliyor Burcu Özkaya Günaydın
HATAY – ‘önceden Temmuz’, Samandağ’da yıllardır yapılan, ünü Antakya hudutlarını aşarak ülke genelinden hatta Ortadoğu’dan iştirakçilerle yıldan yıla büyüyen bir şenlik. Temmuz ayını, temsil ettiklerini karşılayıp kutlamak bu toprakların binlerce yıllık geleneği ve Antakya Arap Alevileri için değerli bir ritüel. Şenliğe ismini veren, ortasında bulunduğumuz Miladi takvimin yedinci ayına ismini veren Tammuz; Tanrıça İnanna’nın eşi, İnanna ile bir arada rahmet dağıttığına inanılan, ‘Çobanların Tanrısı’ olarak da bilinen Tammuz…
Yılmaz Sürmeli: Arap Alevileri için evvelce Temmuz kültürel, tarihî ve özel bir pahadır.
Şenlik bu sene 12-14 Temmuz tarihlerinde gerçekleşecek. Şenlik Komitesi’nden Yılmaz Sürmeli ile ‘önceden Tammuz’ geleneğini, şenliğe dönüşmesini, şenliğin kendini ve hangi dinamikler üzerine oturduğunu konuştuk.
-önceden Temmuz ne demek evvel oradan başlamak isterim. daha sonrasında ‘önceden Temmuz Bayramı’nın manası, ehemmiyeti nedir?’ diye sorayım.
Miladi takvimde 14 Temmuz gününe denk gelilk evvelden Temmuz Bayramı, Rumi takvimde 1 Temmuz gününe, yani temmuz ayının başlangıcına denk gelir. ‘önceden Temmuz’ söz manası olarak ‘1 Temmuz’ yahut ‘Temmuzun Başlangıcı’ demektir.
evvelce Temmuz Bayramı’nın manasını tek taraftan irdelemek zannımca eksik bir kıymetlendirme olur. Daha hayli Arap Alevi kültürü ile özdeşleşmiş olsa da, öyküsü epey ilahlı dinler devrine kadar uzanan 4 bin yıllık bir bayramdan kelam ediyoruz. Çok ilahlı dinler devrinde hasat vaktinin, rahmetin ve bolluğun kutlandığı; bir daha sonraki hasat periyodunun de bereketli geçmesi için rahmet ilahı Temmuz’a kurbanların adandığı bu bayram, tek ilahlı dinlerin ortaya çıkmasından daha sonra da bölgemizde devam etmiş ve günümüze ulaşmıştır. evvelden Temmuz Bayramı Sümerlerde Dumuzi, Fenikelilerde Adonis, Eski Mısır’da Osiris isimleriyle bilinmektedir. Kültürel ve coğrafik farklılıklardan kaynaklı bu bayramın ritüelleri uygarlıktan uygarlığa farklılık göstermiş olsa da öz ve mana olarak benzeridir. Bu bayramın olağan olarak Arap Alevi kültürü açısından da derin bir kültürel, tarihi ve politik manası mevcut. Bununla ilgili, öbür sorulara yanıt verirken detaylı bilgi vereceğim.
evvelden Temmuz Bayramı’nın Arap Aleviler için kıymeti nedir?
Arap Alevileri tarih boyunca ötekileştirilmiş, zulme ve kıyımlara uğramış; ama her şeye karşın kültürlerini, dini inanç ve öğretilerini jenerasyonlar boyunca aktararak günümüze kadar getirmeyi başarmış bir halktır. Ortadoğu’nun en kadim halklarından biridir. Kısa mühlet karar süren Hamdani Devleti devrini saymazsak, tarih boyunca farklı halkların egemenliği altında hayatış bulunmasına karşın özünü koruyup aktarmayı başaran Arap Alevileri için evvelden Temmuz kültürel, tarihi ve özel bir kıymettir. Özel bir kıymettir diyorum, zira evvelden Temmuz Bayramı kutlanma biçimi açısından öbür Arap Alevi bayramlarından başka bir yer tutuyor.
Arap Alevileri tarafınca öbür bayramlardan farklı olarak tabiatla iç içe düzenlenen piknik ve şenliklerle kutlanan bu bayram, 1980 darbesi daha sonrasında asimilasyon siyasetleri çerçevesinde yasaklanıyor. Bu baskı ve yasaklar sürecinin 90’larda da devam etmesiyle birlikte evvelden Temmuz geleneği unutulmaya yüz tutuyor. İşte Samandağ evvelce Temmuz Festivali’nin ortaya çıkış öne sürülen nedeni de buraya dayanıyor. Özelde bu geleneği yaşatmak, genelde ise Arap Alevi halkını asimile etmeyi hedefleyen anlayışla gayret etmek emeliyle 2000 yılından beri bu şenliği gerçekleştirmekteyiz. Sonuç itibariyle, evvelce Temmuz Bayramı Arap Alevileri açısından yalnızca bolluğu, rahmeti kutlamak manasına gelmiyor. Bu bayram hem de kültürü yaşatma, var olma, asimilasyonla çaba etme noktasında politik bir mevzi haline de gelmiş oluyor. Bu da evvelden Temmuz Bayramı’nın Arap Alevileri açısından değerini daha da derinleştiriyor.
Benim bildiğim 20 yılı aşkın bir müddetdir her sene daha da büyüyen bir şenlik… Kutlamalar nasıl kitleselleşti, halkta karşılığı nedir bu şenliğin?
Evet, bu yıl şenliği 21. kere düzenliyoruz. Az evvel söylemiş olduklerimi düşünürsek şenliğin birinci düzenlendiği devri, daha sonrasında maruz kalınan ağır siyasi ve idari baskıları kestirim etmek sıkıntı olmasa gerek. Pekala nasıl oldu da bu teşebbüs, baskılara karşın bugün ülkenin ve Ortadoğu’nun muhalif bir perspektife ve memleketler arası boyuta sahip sayılı şenlikleri ortasına girdi diye sorarsanız şu biçimde yanıt veririm: Şenliği düzenleyen kurumların özverisi, uğraşı ve Samandağ halkının bu çabayı sahiplenişi. Şenliğe provokasyonlarla, temelsiz haberlerle de gayret edilmek durumunda bırakıldı. Ama Samandağ halkının şenliği sahiplenmesi, desteklemesi ile tüm bu teşebbüsler boşa düşürülmüş oldu. Tarih boyunca zulme ve baskıya uğramış, var olma çabası vermiş olan halkımızın toplumsal ve politik bağlamda değerli hassasiyetleri mevcut. Ayrıyeten şenliğin, tanıtım ve yatırım noktasında hak ettiği bedeli görmeyen Samandağ’ın tanıtımına, turizmine ve iktisadına olan katkısı da sahiplenmeyi pekiştiriyor. Tüm bunları göz önüne aldığımızda evvelden Temmuz Festivali’nin, Samandağ halkının kültürel, toplumsal ve politik açıdan var olması ve kendini var kılması için kuvvetli bir buluşma yeri olduğunu söyleyebiliriz.
evvelden Temmuz Arap Aleviliği için kıymetli ama Türkiye’nin farklı yerlerinden de şenliğe gelen beşerler oluyor. Bu köprü nasıl oluştu?
evvelce Temmuz Şenliği, mayasını Arap Alevi halkının var olma, külçeşidini ve lisanını yaşatma çabasından alıyor, doğrudur. aslına bakarsan bu çabanın yolu eşitlikçi, demokratik, özgür bir ülke ve toplum yaratma gayesinden bağımsız olamaz. İşte evvelce Temmuz Şenliği tüm bunları nazarann bir perspektifle kapsamlı ve bütüncül bir yer üzerine kuruluyor. Yani evvelden Temmuz Festivali’nin emeli yalnızca ‘finnen’lerin (Halk Ozanı) sahnesi olmak değil, hem de ‘finnen’lerin, âşıkların ve “dengbej”lerin seslerini, soluklarını bir ortaya getirebilmektir. evvelce Temmuz Festivali’ni farklılıkları zenginlik olarak goren, barışı, demokrasiyi ve eşitliği temel alan bir bakış açısıyla gerek biçim gerekse içerik olarak epeyce istikametli olacak biçimde organize ediyoruz. Konserlerimizde biroldukça lisanda müzikler söylüyor, söyleşilerimizde mevzularımızı hem mahallî hem genel bağlamda emekten ekolojiye, bayan çabasından Ortadoğu’ya kadar geniş bir yelpazede belirliyoruz. Düzenlediğimiz spor karşılaşmaları, stantlar, tiyatrolarla şenliğin içeriğini daha da zenginleştirmeye çalışıyoruz. Tüm bunları bütüncül olarak düşündüğümüzde o köprünün nasıl oluştuğunu daha net bir biçimde kavrayabiliyoruz.
Korona virüsü salgını, evvelden Temmuzu da etkiledi. Geçen sene pandemiden dolayı online oldu. Bu sene hazırlıklar nasıl gidiyor, coşku arttı mı?
söylemiş olduğiniz üzere, geçen yıl pandemi sebebiyle şenlik kapsamındaki söyleşilerimizi ve kültür sanat etkinliklerimizi online olarak yapmak durumunda kaldık. Kaideler dahilinde farklı ve hoş bir deneyim hayatış olduk. Bu yılki çalışmalar çok hoş gidiyor. Tertip komitesindeki arkadaşlarımızın motivasyonu da, halkımızın dayanağı de çok güzel durumda. Yaşadığımız sürecin zorluğu düşünüldüğünde pandemi yasaklarının kalkmasıyla birlikte halkımızın şenliğe daha da ilgi göstereceğini, daha coşkulu bir biçimde iştirak göstereceğini düşünüyor ve umuyoruz.
Yalnızca cümbüş değil, gündem ve ortadoğu, siyasî tartışmaların olduğu söyleşiler de mevcut. Bu sene evvelden Temmuza gelecek olanları nasıl bir program bekliyor?
Bu sene 12, 13 ve 14 Temmuz tarihlerinde konser ve söyleşilerle gerçekleştireceğimiz hoş bir şenlik bizleri bekliyor. Söyleşilerde bayan, emek ve demokrasi uğraşlarını konuşacak, birbirinden bedelli aydın, siyasetçi, sendikacı ve aktivist konuklarımızı ağırlayacağız. Tıpkı tarihlerde akşam saatlerinde düzenlenecek konserlerimizde de mahallî kümelerin yanı sıra İlkay Akkaya, Nihat Mugil, Cevdet Bağca üzere kıymetli sanatkarlarımızı konuk edeceğiz. Her yıl olduğu üzere bu yıl da yanımızda olan halkımıza, şenliğe emek veren dostlarımıza ve şenliği destekleyen sponsorlarımıza teşekkür ediyoruz. Tüm halkımızı şenlik kapsamında düzenlenecek olan konser ve söyleşilere davet ediyoruz.
HATAY – ‘önceden Temmuz’, Samandağ’da yıllardır yapılan, ünü Antakya hudutlarını aşarak ülke genelinden hatta Ortadoğu’dan iştirakçilerle yıldan yıla büyüyen bir şenlik. Temmuz ayını, temsil ettiklerini karşılayıp kutlamak bu toprakların binlerce yıllık geleneği ve Antakya Arap Alevileri için değerli bir ritüel. Şenliğe ismini veren, ortasında bulunduğumuz Miladi takvimin yedinci ayına ismini veren Tammuz; Tanrıça İnanna’nın eşi, İnanna ile bir arada rahmet dağıttığına inanılan, ‘Çobanların Tanrısı’ olarak da bilinen Tammuz…
Yılmaz Sürmeli: Arap Alevileri için evvelce Temmuz kültürel, tarihî ve özel bir pahadır.
Şenlik bu sene 12-14 Temmuz tarihlerinde gerçekleşecek. Şenlik Komitesi’nden Yılmaz Sürmeli ile ‘önceden Tammuz’ geleneğini, şenliğe dönüşmesini, şenliğin kendini ve hangi dinamikler üzerine oturduğunu konuştuk.
-önceden Temmuz ne demek evvel oradan başlamak isterim. daha sonrasında ‘önceden Temmuz Bayramı’nın manası, ehemmiyeti nedir?’ diye sorayım.
Miladi takvimde 14 Temmuz gününe denk gelilk evvelden Temmuz Bayramı, Rumi takvimde 1 Temmuz gününe, yani temmuz ayının başlangıcına denk gelir. ‘önceden Temmuz’ söz manası olarak ‘1 Temmuz’ yahut ‘Temmuzun Başlangıcı’ demektir.
evvelce Temmuz Bayramı’nın manasını tek taraftan irdelemek zannımca eksik bir kıymetlendirme olur. Daha hayli Arap Alevi kültürü ile özdeşleşmiş olsa da, öyküsü epey ilahlı dinler devrine kadar uzanan 4 bin yıllık bir bayramdan kelam ediyoruz. Çok ilahlı dinler devrinde hasat vaktinin, rahmetin ve bolluğun kutlandığı; bir daha sonraki hasat periyodunun de bereketli geçmesi için rahmet ilahı Temmuz’a kurbanların adandığı bu bayram, tek ilahlı dinlerin ortaya çıkmasından daha sonra da bölgemizde devam etmiş ve günümüze ulaşmıştır. evvelden Temmuz Bayramı Sümerlerde Dumuzi, Fenikelilerde Adonis, Eski Mısır’da Osiris isimleriyle bilinmektedir. Kültürel ve coğrafik farklılıklardan kaynaklı bu bayramın ritüelleri uygarlıktan uygarlığa farklılık göstermiş olsa da öz ve mana olarak benzeridir. Bu bayramın olağan olarak Arap Alevi kültürü açısından da derin bir kültürel, tarihi ve politik manası mevcut. Bununla ilgili, öbür sorulara yanıt verirken detaylı bilgi vereceğim.
evvelden Temmuz Bayramı’nın Arap Aleviler için kıymeti nedir?
Arap Alevileri tarih boyunca ötekileştirilmiş, zulme ve kıyımlara uğramış; ama her şeye karşın kültürlerini, dini inanç ve öğretilerini jenerasyonlar boyunca aktararak günümüze kadar getirmeyi başarmış bir halktır. Ortadoğu’nun en kadim halklarından biridir. Kısa mühlet karar süren Hamdani Devleti devrini saymazsak, tarih boyunca farklı halkların egemenliği altında hayatış bulunmasına karşın özünü koruyup aktarmayı başaran Arap Alevileri için evvelden Temmuz kültürel, tarihi ve özel bir kıymettir. Özel bir kıymettir diyorum, zira evvelden Temmuz Bayramı kutlanma biçimi açısından öbür Arap Alevi bayramlarından başka bir yer tutuyor.
Arap Alevileri tarafınca öbür bayramlardan farklı olarak tabiatla iç içe düzenlenen piknik ve şenliklerle kutlanan bu bayram, 1980 darbesi daha sonrasında asimilasyon siyasetleri çerçevesinde yasaklanıyor. Bu baskı ve yasaklar sürecinin 90’larda da devam etmesiyle birlikte evvelden Temmuz geleneği unutulmaya yüz tutuyor. İşte Samandağ evvelce Temmuz Festivali’nin ortaya çıkış öne sürülen nedeni de buraya dayanıyor. Özelde bu geleneği yaşatmak, genelde ise Arap Alevi halkını asimile etmeyi hedefleyen anlayışla gayret etmek emeliyle 2000 yılından beri bu şenliği gerçekleştirmekteyiz. Sonuç itibariyle, evvelce Temmuz Bayramı Arap Alevileri açısından yalnızca bolluğu, rahmeti kutlamak manasına gelmiyor. Bu bayram hem de kültürü yaşatma, var olma, asimilasyonla çaba etme noktasında politik bir mevzi haline de gelmiş oluyor. Bu da evvelden Temmuz Bayramı’nın Arap Alevileri açısından değerini daha da derinleştiriyor.
Benim bildiğim 20 yılı aşkın bir müddetdir her sene daha da büyüyen bir şenlik… Kutlamalar nasıl kitleselleşti, halkta karşılığı nedir bu şenliğin?
Evet, bu yıl şenliği 21. kere düzenliyoruz. Az evvel söylemiş olduklerimi düşünürsek şenliğin birinci düzenlendiği devri, daha sonrasında maruz kalınan ağır siyasi ve idari baskıları kestirim etmek sıkıntı olmasa gerek. Pekala nasıl oldu da bu teşebbüs, baskılara karşın bugün ülkenin ve Ortadoğu’nun muhalif bir perspektife ve memleketler arası boyuta sahip sayılı şenlikleri ortasına girdi diye sorarsanız şu biçimde yanıt veririm: Şenliği düzenleyen kurumların özverisi, uğraşı ve Samandağ halkının bu çabayı sahiplenişi. Şenliğe provokasyonlarla, temelsiz haberlerle de gayret edilmek durumunda bırakıldı. Ama Samandağ halkının şenliği sahiplenmesi, desteklemesi ile tüm bu teşebbüsler boşa düşürülmüş oldu. Tarih boyunca zulme ve baskıya uğramış, var olma çabası vermiş olan halkımızın toplumsal ve politik bağlamda değerli hassasiyetleri mevcut. Ayrıyeten şenliğin, tanıtım ve yatırım noktasında hak ettiği bedeli görmeyen Samandağ’ın tanıtımına, turizmine ve iktisadına olan katkısı da sahiplenmeyi pekiştiriyor. Tüm bunları göz önüne aldığımızda evvelden Temmuz Festivali’nin, Samandağ halkının kültürel, toplumsal ve politik açıdan var olması ve kendini var kılması için kuvvetli bir buluşma yeri olduğunu söyleyebiliriz.
evvelden Temmuz Arap Aleviliği için kıymetli ama Türkiye’nin farklı yerlerinden de şenliğe gelen beşerler oluyor. Bu köprü nasıl oluştu?
evvelce Temmuz Şenliği, mayasını Arap Alevi halkının var olma, külçeşidini ve lisanını yaşatma çabasından alıyor, doğrudur. aslına bakarsan bu çabanın yolu eşitlikçi, demokratik, özgür bir ülke ve toplum yaratma gayesinden bağımsız olamaz. İşte evvelce Temmuz Şenliği tüm bunları nazarann bir perspektifle kapsamlı ve bütüncül bir yer üzerine kuruluyor. Yani evvelden Temmuz Festivali’nin emeli yalnızca ‘finnen’lerin (Halk Ozanı) sahnesi olmak değil, hem de ‘finnen’lerin, âşıkların ve “dengbej”lerin seslerini, soluklarını bir ortaya getirebilmektir. evvelce Temmuz Festivali’ni farklılıkları zenginlik olarak goren, barışı, demokrasiyi ve eşitliği temel alan bir bakış açısıyla gerek biçim gerekse içerik olarak epeyce istikametli olacak biçimde organize ediyoruz. Konserlerimizde biroldukça lisanda müzikler söylüyor, söyleşilerimizde mevzularımızı hem mahallî hem genel bağlamda emekten ekolojiye, bayan çabasından Ortadoğu’ya kadar geniş bir yelpazede belirliyoruz. Düzenlediğimiz spor karşılaşmaları, stantlar, tiyatrolarla şenliğin içeriğini daha da zenginleştirmeye çalışıyoruz. Tüm bunları bütüncül olarak düşündüğümüzde o köprünün nasıl oluştuğunu daha net bir biçimde kavrayabiliyoruz.
Korona virüsü salgını, evvelden Temmuzu da etkiledi. Geçen sene pandemiden dolayı online oldu. Bu sene hazırlıklar nasıl gidiyor, coşku arttı mı?
söylemiş olduğiniz üzere, geçen yıl pandemi sebebiyle şenlik kapsamındaki söyleşilerimizi ve kültür sanat etkinliklerimizi online olarak yapmak durumunda kaldık. Kaideler dahilinde farklı ve hoş bir deneyim hayatış olduk. Bu yılki çalışmalar çok hoş gidiyor. Tertip komitesindeki arkadaşlarımızın motivasyonu da, halkımızın dayanağı de çok güzel durumda. Yaşadığımız sürecin zorluğu düşünüldüğünde pandemi yasaklarının kalkmasıyla birlikte halkımızın şenliğe daha da ilgi göstereceğini, daha coşkulu bir biçimde iştirak göstereceğini düşünüyor ve umuyoruz.
Yalnızca cümbüş değil, gündem ve ortadoğu, siyasî tartışmaların olduğu söyleşiler de mevcut. Bu sene evvelden Temmuza gelecek olanları nasıl bir program bekliyor?
Bu sene 12, 13 ve 14 Temmuz tarihlerinde konser ve söyleşilerle gerçekleştireceğimiz hoş bir şenlik bizleri bekliyor. Söyleşilerde bayan, emek ve demokrasi uğraşlarını konuşacak, birbirinden bedelli aydın, siyasetçi, sendikacı ve aktivist konuklarımızı ağırlayacağız. Tıpkı tarihlerde akşam saatlerinde düzenlenecek konserlerimizde de mahallî kümelerin yanı sıra İlkay Akkaya, Nihat Mugil, Cevdet Bağca üzere kıymetli sanatkarlarımızı konuk edeceğiz. Her yıl olduğu üzere bu yıl da yanımızda olan halkımıza, şenliğe emek veren dostlarımıza ve şenliği destekleyen sponsorlarımıza teşekkür ediyoruz. Tüm halkımızı şenlik kapsamında düzenlenecek olan konser ve söyleşilere davet ediyoruz.