Bildirici: Medya ombudsmanlığının kurumsallaşması mesleğimiz için kazanım olacak ANKARA – Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici, 19 Ocak’ta kabul eden medya kuruluşlarına dışarıdan ve bağımsız olarak okur temsilciliği (ombudsmanlık) yapacağını duyurdu. Oluşturacağı takımıyla bir arada çalışmalar yürütecek olan Bildirici’nin ‘Medya Ombudsmanlığı’nı kurumsallaştırmaya dönük daveti medya kurumlarında karşılık buldu.
Ortalarında BirGün, T24, Gerçek Gündem, KRT TV, Anka Haber Ajansı, İkinci Yüzyıl, Yeni Asya Gazetesi, Muhalif, Turktime ve Gazete Pencere’nin olduğu medya kuruluşları, bildiri yayınlayarak Faruk Bildirici’nin medya ombudsmanlığını tanıdıklarını duyurdu. Gazete Duvar da Bildirici’nin ombudsmanlığı kurumsallaştırma davetine dayanak veren yayın organları içinde yerini aldı.
‘HÜRRİYET GAZETESİ’NDE DAİMA MÜDAHALELERLE KARŞILAŞTIM’
Hürriyet Gazetesi’nden “uzaklaştırılmasının” akabinde gazeteciliğin gelişmenine bağımsız katkı sağlayan Bildirici’ye göre bu alanda kurumsal bir yapının oluşturulmasının vakti geldi. Medya ombudsmanlığı davetinin vakit içinde yayılmasını ve takviye veren kurum sayısının artmasını beklediğini söz eden Bildirici, “Eğer biz Türkiye’de gazeteciliğin bugün geldiği durumdan yakınıyorsak, bunu düzeltmek için daima birlikte bir uğraş içerisinde olmamız gerekiyor” dedi.
Bildirici, medya ombudsmanlığının kurumsallaşması, bunun gelecekteki seyri, iktidar değişiminde medyanın bundan nasıl etkileneceği ve gazetecilere bu süreçte düşen sorumluluğa dair Gazete Duvar’ın sorularına şu cevapları verdi:
Hürriyet’ten sizin tabirinizle “uzaklaştırılmanızın” akabinde bağımsız olarak farklı yayın organlarını denetlediniz. İki yıllık bu süreç içerisinde gazeteciliğin gelişmenine katkı sağladınız, sağlıyorsunuz. “Medya Ombudsmanlığı”nın kurumsallaştırma gereksinimi nasıl doğdu? Bu iki yıllık bağımsız süreçte ne tıp eksiklikleri tespit ettiniz?
Ben uzun vakittir medyada etik ve etik sıkıntılarla ilgileniyorum. Bu uğraşım Hürriyet Gazetesi’nden 2010 yılından itibaren ‘Okur temsilciliği’ ile hayat buldu. O sırada medyadaki etik problemlere müdahalenin, öz kontrolün nasıl olması gerektiği konusunda kıymetli bir tecrübe kazandım. Bu tecrübede en kıymetli sorun de editoryal bağımsızlığın olmamasıydı. Ben Hürriyet Gazetesi’ndeki ombudsmanlığım sırasında daima müdahalelerle karşılaştım. Bu müdahaleler gerek gazete idaresinden gerekse patronajından geldi. Daima özgür ve özgürce yazamadım. Mümkün olanı yapmayı çalıştım. Bunu yapmaya çalışırken ne kadar mesleğime katkı sağladım bilemiyorum, bunu okurlar söyleyecektir. Fakat ben bu uğraşların eserini iki kitapta, “Günahlarımızda Yıkandık” ve “Medyanın Ombudsmanı Saray’ın Medyası” kitaplarında topladım.
‘OMBUDSMANIN ÖZ KONTROL YAPABİLMESİ İÇİN EDİTORYAL BAĞIMSIZLIK ŞART’
Ben Hürriyet Gazetesi’nde editoryal bağımsızlığın olmamasının sakıncalarını yaşayan bir ombudsmandım lakin bu durum yalnızca bana has değildi. 2000’li senelerla birlikte okur temsilciliği Milliyet Gazetesi’nde Yavuz Baydar’la başlamıştı. daha sonrasında Milliyet, Hürriyet, Sabah ve Cumhuriyet gazetelerinde öz kontrol kurumu olarak ombudsmanlık oluşturdu. Fakat bunlar orada da devam edemedi. niye? Orada da ombudsman arkadaşlar tıpkı engellemelerle karşılaştılar, editoryal bağımsızlık tanınmadı. Ben oradan şunu görmüş oldum. Okur temsilcisinin, ombudsmanın öz kontrol yapabilmesi için editoryal bağımsızlığın olması kural. Pekala bu editoryal bağımsızlık nasıl kazanılabilir? Bu soruya karşılık ararken tahminen de Hürriyet Gazetesi’nden uzaklaştırılmam bana katkı sağladı. “Ben bunu bağımsız olarak yapabilirim” dedim. hiç bir medya kuruluşuna, sivil toplum örgütüne bağlı olmadan, hiç bir finansal takviye almadan, emekli maaşımla geçinirim ve bunu yapabilirim diye düşündüm. 3,5 aylık RTÜK üyeliği devrini saymazsak bağımsız olarak medya tenkitleri yazdım. Bu bir direnme ve tecrübe kazanma uğraşıydı. Evet Hürriyet Gazetesi beni kurumdan uzaklaştırdı, ancak kendi işimden, medyadan uzaklaştıramadı. Ben uğraşlarıma devam ettim. 2019’a kadar Hürriyet’i inceliyordum, daha sonrasında bütün medyayla ilgili yazılar yazdım. Gerçekten de kimi kişiselyetler, “Sen kimsin, kendine bu biçimde unvanı nereden veriyorsun, nereden bu hakkı kazandın” üzere şeyler söylemiş olduler. Benim yazdıklarıma itiraz ettiler. Ben de onlara, “Benim kim olduğum, kendime ne unvan verdiğimin hiç bir ehemmiyeti yok. Ne söylemiş olduğime bakın. İçerisinde yanlış ya da eksiklik var ise onu tartışalım” dedim. Benim söylemiş olduklerim kozmik prensiplerde görüşler. Her halükârda yapmaya çalıştığım kendi mesleğimize bir artı paha kazandırmak.
‘MADEM MEDYA OMBUDSMANLIĞI KAVRAMSAL OLARAK KABUL EDİLDİ BİR ADIM İLERİYE TAŞIMAK LAZIM’
İki yıl içerisinde yazılarımı sürdürdüm. Bir noktada medya ombudsmanlık teriminin kabul edildiğini gördüm. Madem ki medya ombudsmanlığı kavramsal olarak kabul edildi, bunu artık bir adım ileriye taşımak lazım. Zira medya ombudsmanlığını büsbütün dışarıdan yapmakla medya kuruluşuna bağlı yapmak epeyce farklı. Medya kuruluşlarının her birinin ombudsmanlıkla organik münasebete girerek, üniversal unsurları uygulayacakları konusunda taahhütte bulunmaları, yanılgılarıyla yüzleşmeleri gerekiyor. Ben tüm bu tecrübelerin ışığında, medya kuruluşlarından ve her yerden bağımsız ancak medya kuruluşlarının her biriyle organik bağ içerisinde münasebetin daha fonksiyonel ve yararlı sonuçlar doğurabileceğine inandım. O niçinle bu biçimde bir davette bulundum. Yavaş yavaş kabuller geliyor ve onlarla devam edeceğiz.
‘HAKEMLİK YAPMAK ÜZERE BİR FONKSİYONUM OLACAK’
Davetinize olumlu cevap veren kurumların taahhüt bildirisine baktığımızda “Medya Ombudsmanlığı”nın kurumsallaştırma muhtaçlığının değerli bir gereklilik olduğunu görüyoruz. Pekala bundan daha sonra süreç nasıl ilerleyecek? Davet metninizde bir grupla bunu yapacağınızı tabir ediyorsunuz.
Bir kez ben şuna inanıyorum. Türkiye’de üniversal gazetecilik unsurlarını somut bir biçimde netleştiren tek metin var. O da, “Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi.” Ben medya ombudsmanlığımı tanıyan, kabul eden kuruluşlarına birincil olarak bunu söylüyorum. Bu bildirge ana metnimiz olacak. Ben sizinle bunun üzerinden bir etik kontrol yürüteceğim. Onlar da bunu taahhüt ediyorlar. Ben hem etik kontrol yapacağım tıpkı vakitte onların etik sorun olduğunu düşündükleri konularda bir tıp danışmanlık yapacağım. En değerlisi okurlarla bağlarında bir katkı sağlamaya çalışacağım. Okurlarla ilgiyi yalnızca tenkit ve sorun olarak almıyorum. Okurlardan değişik teklifler ve talepler de geliyor. Teklif ve talepleri kuruluşlara iletmek işin bir tarafı lakin bir de itiraz edilen haber ya da fotoğraflar konusunda değerlendirmelerde bulunmak, bir tıp hakemlik yapmak üzere bir fonksiyonum olacak. Hakemlik yaparken medya kuruluşlarının idaresinin görüşlerini alarak değerlendireceğim. Buradan tahminen yargısal sonuçları da ortadan kaldırmayı sağlayabiliriz. Ben bir gazetecinin bilerek yanlış yapacağına, palavra söyleyeceğine inanmıyorum. Bilmiyordur, eksik araştırma yapmıştır, süratten dolayı yanlış yapmıştır… Bilerek palavra yazmak, kasıtlı yanlışı yaymak bir gazetecinin yapacağı şey değil. Yapıyorsa da ben onu gazetecilik etiği içerisinde değerlendirmem. Bu süreçte hem bir etik kontrol, tıpkı vakitte okurla alakalar idaresi yapacağım. Evvelce olduğu üzere okurlar görüşlerini mektupla telefonla iletmiyorlar, daha fazlaca internet aracılığıyla lisana getiriyorlar. Ancak bir daha de kıymetli sorunlarda okurların direkt medya kuruluşuna ulaşmak isteyeceğine eminim. Bir de tenkit ve tekliflerinin karşılık bulduğunu gördükçe kendi okudukları ve izledikleri medya kuruluşuna bağlılıkları daha da artacaktır.
‘BU TEKNİĞİN KIYMETLİ BİR KAZANIM OLACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM’
çabucak hemen bu davete “olumlu” karşılık vermemiş medya kurumlarına nasıl seslenmek istersiniz? bu biçimde bir kurumsallaşmaya niye muhtaçlık var?
Türkiye’de medyanın öz kontrolü konusu, 1960’lardan beri, basın yasasının çıkışından beri tartışılan bir konu. Gerek Basın Erdem Divanı, Basın Haysiyet Divanı üzere fazlaca değişik denemeler yapıldı. Ancak hiç birinden beklendiği kadar tesirli bir sonuç alınamadı. Ben, bağımsız medya ombudsmanlığı yoluyla medyanın kendi kendine kontrolü konusunda ara alınabileceğini düşünüyorum. Tahminen dünyada örneği olmayan bir teknikle yola çıktık. Bu prosedürün Türkiye medya tarihine değerli bir kazanım olacağına inanıyorum. Bunun muvaffakiyete ulaşacağına olağan olarak inanıyorum. Lakin muvaffakiyete ulaşmasa bile bu bir tecrübe. Daima birlikte tüm meslektaşlarım bundan bir şeyler çıkaracağız. Tahminen ileride birileri çıkıp “Faruk Bildirici bu biçimde bir tecrübede bulundu. Şöyle başardı şu biçimde başaramadı. Onun tecrübesini biz şöyleki geliştirebiliriz” diyecek. Medya ombudsmanlığının kurumsallaşması mesleğimiz için kazanım olacak. Bu bir uğraş. Başaramazsak da daima bir arada başaramamış olacağız. Şöyle de bir şey var. Etik konularda tam bir muvaffakiyetten kelam etmek mümkün olmaz. hiç bir vakit harikaya ulaşmak mümkün olmayacak. Fakat yalnızca ve yalnızca daha az kusurlu gazeteciliğe ulaşmak mümkün olabilir. Kendi kendimizle bunlar yüzleşmemizi sağlar.
‘GAZETECİLİĞİN BUGÜN GELDİĞİ DURUMDAN YAKINIYORSAK UĞRAŞ İÇERİSİNDE OLMAMIZ GEREKİYOR’
Davetinize olumlu cevap vermek isteyip de baskı yüzünden telaş duyan bir medya kuruluşu oldu mu?
Hayır. Şu anda yavaş yavaş ilerliyor. Birinci iki günde bu kadar da beklemiyordum. Bunun bir surece yayılmasını ve vakit içerisinde artmasını bekliyorum. Şunu unutmayalım. Şayet biz Türkiye’de gazeteciliğin bugün geldiği durumdan yakınıyorsak, bunu düzeltmek için daima bir arada bir uğraş içerisinde olmamız gerekiyor. Medya ombudsmanlığı bunun bir tarafında olabilir.
‘HER TARAFTA SIKINTILAR, YANLIŞLAR VAR’
Bağımsız ombudsmanlık yaptığınız devirde iktidara yakın medya organlarının haber görünümlü reklamlarını açığa çıkardınız, eksikliklerini ortaya koydunuz. Pekala “muhalif” olarak isimlendirilen medya organlarının akıbeti nedir? Bu kurumların eksiklikleri var ise bunların giderilmesi daha mı ehemmiyet taşıyor?
Alışılmış ki. Bu sabah gazeteleri açtığımda iki farklı dünyayla karşılaştım. Her sabah o denli oluyor. Bağımsız ve eleştirel gazeteleri okuduğumda apayrı bir Türkiye görüyorum. Öbürlerine baktığımda farklı bir Türkiye görüyorum. Alışılmış ki her gazetenin kendi çizgisi olacak, birtakım mevzuları ön plana çıkaracak eyvallah. Lakin hiç görmemeye itirazım var. Örneğin kar felaketi niçiniyle İstanbul Havalimanı’nda bir sorun yaşanıyor. Bir tarafı açıyorsunuz buradaki sıkıntıyla ilgili haber neredeyse hiç yok. Bu kadar olmamalı. Bizim bakılırsavimiz insanlara gerçeği aktarmak. Ne yaparsak yapalım bilgi verme işinden feragat etmememiz gerekir. Burada benim bir katkım olabilir. Yalnızca iktidar yanlısı medya organları kusurlar yapıyor değil. Yalnızca bu tarafta olağanüstü gazetecilik yapılıyor diye bir şey yok. Her tarafta sıkıntılar, yanlışlar var. Şunda anlaşalım. Daha düzgün gazetecilik yapmak istiyor musunuz, istemiyor musunuz? Daha âlâ gazetecilik yapmak istiyorsak tartışalım. Bütün yanlışlarımızı örtmeyelim, açığa çıkaralım. Bunu okurlarımızın karşısında yapalım ki bu yanlışlardan arınmak istediğimiz konusunda emin olsunlar. Gazeteciler yanılgı yapabilir lakin problem biz bunlardan arınmaya çalışıyoruz. Bunu açıktan yapmak lazım ki gazetecilik şeffaf bir meslek. Biz yanılgılarımızı da insanların gözünün içine sokuyoruz başarılarımızı da. Bunlardan arınma gayretimizi da gizlemememiz gerekiyor.
‘YENİ İDARENİN MEDYAYI BÜSBÜTÜN HÜR BIRAKMASI GEREKİYOR’
Bugün yayın organlarına iktidar kanadından sansüre varan uygulamaları konuşuyoruz. “İktidar değişirse her şey düzelecek mi, medya alanında her şey hoş mi olacak” soruları açığa çıkıyor. Bugünün olumsuzluklarının yenidenlanmaması ismine ne tıp adımlar atılmalı?
Yeni gelecek idarenin medyayı büsbütün özgür bırakması gerekiyor. Yaparlar mı onu nazaranceğiz. Geçmiş tecrübem bu işin bu kadar sıradan olmadığını söylüyor. 1980’lerden beri gördüğüm her siyasi iktidar ya da her devlet bir biçimde medyayı sonlandırmak ve müdahale etmek istiyor. Türkiye’de medyanın problemleri yalnızca etik meselelerden oluşmuyor. İktidarın baskısı, yasalar, demokrasideki sorunlar, medyanın kendi sahiplik yapısı üzere bir dizi sorun var. Bence temel öge bizim kendi kendimize çekidüzen vermemizden geçiyor. Gazeteciler olarak kendi haklarımıza sahip çıkmamız gerekiyor. Burada da birinci olarak basın kartının devlet tarafınca değil gazeteciler tarafınca verileceği bir kurum oluşturulmalı. Medya ombudsmanlığının da güçlenmesi, kurumsallaşması gerekiyor. Basın yasasının, internet medyasını kapsayacak biçimde, basın ve tabir özgürlüğünü odağına alacak biçimde yenilenmesi gerektiğini düşünüyorum. Yasal hazırlıklar haricinde da medyanın kendi sahiplik yapısının dönüşmesi gerekiyor.
‘SİYASET MÜHENDİSLİĞİNE SOYUNUYORLAR’
İktidara yakın yayın organlarının sahiplik bağları tartışmalı. İş insanlarının kelamının yükünü, çıkarlarını, kârlarının yansımalarını içeriklerde görüyoruz. Medyanın sahiplik bağlantısına dair ne cins adımlar gerekiyor?
birinci vakit içinderda tekelleşmenin önlenmesi gerekiyor. Medya sahiplerinin yayıncılık haricindeki alanlarda işinin olmaması gerekiyor. Başka dallardaki faaliyetleri yayıncılık faaliyetlerini etkiliyor. Gazetecilikten para kazanmaktan öte yayıncılığı bir güç olarak alıyorlar ve öbür bölümlerde bunu kullanarak büyük kârlar elde ediyorlar. Yalnızca bununla da hudutlu değil siyaset mühendisliğine soyunuyorlar. hayatın öteki alanlarına müdahale ediyorlar. Biz güya kamu ismine yayın yapmak gerekir diyoruz, kamu faydasının yerini şirketin çıkarları alıyor.
‘BİZ GAZETECİLER KENDİ HAKLARIMIZI SAVUNACAK NOKTADA DEĞİLİZ’
Bu süreçte gazetecilik alanındaki meslek örgütlerine ne düşüyor? Ne tıp adımlar atmaları gerekiyor?
Türkiye’deki bizim kıymetli sorunlarımızdan biri bu esasen. Biz gazeteciler kendi haklarımızı savunacak noktada değiliz. Her ne kadar “sessizlerin sesi, güçsüzlerin gücü olalım” diyor olsak da biz aslında kendimizin bile sesi değiliz. Gazeteciler şu anda gerek sendikal gerek de öbür mesleksel meselelerle ilgili olarak kendi haklarına sahip çıkamıyorlar. Zira bizim fazlaca örgütümüz var yok örgütümüz var. Türkiye’deki gazetecilik örgütünün sayısını bilmiyorum. Bütün gazetecilik meslek örgütleri kendi ölçeklerinde bir şeyler yapmaya çalışıyorlar, bundan daha sonra da harcayacaklar. Kıymetli olan genç nesilleri meslek örgütlerine kazandırmak ve sendikal örgütlenmeyi güçlendirmek. Biz sendikal örgütlenme açısından gazeteciler olarak neredeyse sıfıra yakın durumdayız. Kendi haklarımıza sahip çıkmak için bunu düzeltmemiz gerekir.
Ortalarında BirGün, T24, Gerçek Gündem, KRT TV, Anka Haber Ajansı, İkinci Yüzyıl, Yeni Asya Gazetesi, Muhalif, Turktime ve Gazete Pencere’nin olduğu medya kuruluşları, bildiri yayınlayarak Faruk Bildirici’nin medya ombudsmanlığını tanıdıklarını duyurdu. Gazete Duvar da Bildirici’nin ombudsmanlığı kurumsallaştırma davetine dayanak veren yayın organları içinde yerini aldı.
‘HÜRRİYET GAZETESİ’NDE DAİMA MÜDAHALELERLE KARŞILAŞTIM’
Hürriyet Gazetesi’nden “uzaklaştırılmasının” akabinde gazeteciliğin gelişmenine bağımsız katkı sağlayan Bildirici’ye göre bu alanda kurumsal bir yapının oluşturulmasının vakti geldi. Medya ombudsmanlığı davetinin vakit içinde yayılmasını ve takviye veren kurum sayısının artmasını beklediğini söz eden Bildirici, “Eğer biz Türkiye’de gazeteciliğin bugün geldiği durumdan yakınıyorsak, bunu düzeltmek için daima birlikte bir uğraş içerisinde olmamız gerekiyor” dedi.
Bildirici, medya ombudsmanlığının kurumsallaşması, bunun gelecekteki seyri, iktidar değişiminde medyanın bundan nasıl etkileneceği ve gazetecilere bu süreçte düşen sorumluluğa dair Gazete Duvar’ın sorularına şu cevapları verdi:
Hürriyet’ten sizin tabirinizle “uzaklaştırılmanızın” akabinde bağımsız olarak farklı yayın organlarını denetlediniz. İki yıllık bu süreç içerisinde gazeteciliğin gelişmenine katkı sağladınız, sağlıyorsunuz. “Medya Ombudsmanlığı”nın kurumsallaştırma gereksinimi nasıl doğdu? Bu iki yıllık bağımsız süreçte ne tıp eksiklikleri tespit ettiniz?
Ben uzun vakittir medyada etik ve etik sıkıntılarla ilgileniyorum. Bu uğraşım Hürriyet Gazetesi’nden 2010 yılından itibaren ‘Okur temsilciliği’ ile hayat buldu. O sırada medyadaki etik problemlere müdahalenin, öz kontrolün nasıl olması gerektiği konusunda kıymetli bir tecrübe kazandım. Bu tecrübede en kıymetli sorun de editoryal bağımsızlığın olmamasıydı. Ben Hürriyet Gazetesi’ndeki ombudsmanlığım sırasında daima müdahalelerle karşılaştım. Bu müdahaleler gerek gazete idaresinden gerekse patronajından geldi. Daima özgür ve özgürce yazamadım. Mümkün olanı yapmayı çalıştım. Bunu yapmaya çalışırken ne kadar mesleğime katkı sağladım bilemiyorum, bunu okurlar söyleyecektir. Fakat ben bu uğraşların eserini iki kitapta, “Günahlarımızda Yıkandık” ve “Medyanın Ombudsmanı Saray’ın Medyası” kitaplarında topladım.
‘OMBUDSMANIN ÖZ KONTROL YAPABİLMESİ İÇİN EDİTORYAL BAĞIMSIZLIK ŞART’
Ben Hürriyet Gazetesi’nde editoryal bağımsızlığın olmamasının sakıncalarını yaşayan bir ombudsmandım lakin bu durum yalnızca bana has değildi. 2000’li senelerla birlikte okur temsilciliği Milliyet Gazetesi’nde Yavuz Baydar’la başlamıştı. daha sonrasında Milliyet, Hürriyet, Sabah ve Cumhuriyet gazetelerinde öz kontrol kurumu olarak ombudsmanlık oluşturdu. Fakat bunlar orada da devam edemedi. niye? Orada da ombudsman arkadaşlar tıpkı engellemelerle karşılaştılar, editoryal bağımsızlık tanınmadı. Ben oradan şunu görmüş oldum. Okur temsilcisinin, ombudsmanın öz kontrol yapabilmesi için editoryal bağımsızlığın olması kural. Pekala bu editoryal bağımsızlık nasıl kazanılabilir? Bu soruya karşılık ararken tahminen de Hürriyet Gazetesi’nden uzaklaştırılmam bana katkı sağladı. “Ben bunu bağımsız olarak yapabilirim” dedim. hiç bir medya kuruluşuna, sivil toplum örgütüne bağlı olmadan, hiç bir finansal takviye almadan, emekli maaşımla geçinirim ve bunu yapabilirim diye düşündüm. 3,5 aylık RTÜK üyeliği devrini saymazsak bağımsız olarak medya tenkitleri yazdım. Bu bir direnme ve tecrübe kazanma uğraşıydı. Evet Hürriyet Gazetesi beni kurumdan uzaklaştırdı, ancak kendi işimden, medyadan uzaklaştıramadı. Ben uğraşlarıma devam ettim. 2019’a kadar Hürriyet’i inceliyordum, daha sonrasında bütün medyayla ilgili yazılar yazdım. Gerçekten de kimi kişiselyetler, “Sen kimsin, kendine bu biçimde unvanı nereden veriyorsun, nereden bu hakkı kazandın” üzere şeyler söylemiş olduler. Benim yazdıklarıma itiraz ettiler. Ben de onlara, “Benim kim olduğum, kendime ne unvan verdiğimin hiç bir ehemmiyeti yok. Ne söylemiş olduğime bakın. İçerisinde yanlış ya da eksiklik var ise onu tartışalım” dedim. Benim söylemiş olduklerim kozmik prensiplerde görüşler. Her halükârda yapmaya çalıştığım kendi mesleğimize bir artı paha kazandırmak.
‘MADEM MEDYA OMBUDSMANLIĞI KAVRAMSAL OLARAK KABUL EDİLDİ BİR ADIM İLERİYE TAŞIMAK LAZIM’
İki yıl içerisinde yazılarımı sürdürdüm. Bir noktada medya ombudsmanlık teriminin kabul edildiğini gördüm. Madem ki medya ombudsmanlığı kavramsal olarak kabul edildi, bunu artık bir adım ileriye taşımak lazım. Zira medya ombudsmanlığını büsbütün dışarıdan yapmakla medya kuruluşuna bağlı yapmak epeyce farklı. Medya kuruluşlarının her birinin ombudsmanlıkla organik münasebete girerek, üniversal unsurları uygulayacakları konusunda taahhütte bulunmaları, yanılgılarıyla yüzleşmeleri gerekiyor. Ben tüm bu tecrübelerin ışığında, medya kuruluşlarından ve her yerden bağımsız ancak medya kuruluşlarının her biriyle organik bağ içerisinde münasebetin daha fonksiyonel ve yararlı sonuçlar doğurabileceğine inandım. O niçinle bu biçimde bir davette bulundum. Yavaş yavaş kabuller geliyor ve onlarla devam edeceğiz.
‘HAKEMLİK YAPMAK ÜZERE BİR FONKSİYONUM OLACAK’
Davetinize olumlu cevap veren kurumların taahhüt bildirisine baktığımızda “Medya Ombudsmanlığı”nın kurumsallaştırma muhtaçlığının değerli bir gereklilik olduğunu görüyoruz. Pekala bundan daha sonra süreç nasıl ilerleyecek? Davet metninizde bir grupla bunu yapacağınızı tabir ediyorsunuz.
Bir kez ben şuna inanıyorum. Türkiye’de üniversal gazetecilik unsurlarını somut bir biçimde netleştiren tek metin var. O da, “Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi.” Ben medya ombudsmanlığımı tanıyan, kabul eden kuruluşlarına birincil olarak bunu söylüyorum. Bu bildirge ana metnimiz olacak. Ben sizinle bunun üzerinden bir etik kontrol yürüteceğim. Onlar da bunu taahhüt ediyorlar. Ben hem etik kontrol yapacağım tıpkı vakitte onların etik sorun olduğunu düşündükleri konularda bir tıp danışmanlık yapacağım. En değerlisi okurlarla bağlarında bir katkı sağlamaya çalışacağım. Okurlarla ilgiyi yalnızca tenkit ve sorun olarak almıyorum. Okurlardan değişik teklifler ve talepler de geliyor. Teklif ve talepleri kuruluşlara iletmek işin bir tarafı lakin bir de itiraz edilen haber ya da fotoğraflar konusunda değerlendirmelerde bulunmak, bir tıp hakemlik yapmak üzere bir fonksiyonum olacak. Hakemlik yaparken medya kuruluşlarının idaresinin görüşlerini alarak değerlendireceğim. Buradan tahminen yargısal sonuçları da ortadan kaldırmayı sağlayabiliriz. Ben bir gazetecinin bilerek yanlış yapacağına, palavra söyleyeceğine inanmıyorum. Bilmiyordur, eksik araştırma yapmıştır, süratten dolayı yanlış yapmıştır… Bilerek palavra yazmak, kasıtlı yanlışı yaymak bir gazetecinin yapacağı şey değil. Yapıyorsa da ben onu gazetecilik etiği içerisinde değerlendirmem. Bu süreçte hem bir etik kontrol, tıpkı vakitte okurla alakalar idaresi yapacağım. Evvelce olduğu üzere okurlar görüşlerini mektupla telefonla iletmiyorlar, daha fazlaca internet aracılığıyla lisana getiriyorlar. Ancak bir daha de kıymetli sorunlarda okurların direkt medya kuruluşuna ulaşmak isteyeceğine eminim. Bir de tenkit ve tekliflerinin karşılık bulduğunu gördükçe kendi okudukları ve izledikleri medya kuruluşuna bağlılıkları daha da artacaktır.
‘BU TEKNİĞİN KIYMETLİ BİR KAZANIM OLACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM’
çabucak hemen bu davete “olumlu” karşılık vermemiş medya kurumlarına nasıl seslenmek istersiniz? bu biçimde bir kurumsallaşmaya niye muhtaçlık var?
Türkiye’de medyanın öz kontrolü konusu, 1960’lardan beri, basın yasasının çıkışından beri tartışılan bir konu. Gerek Basın Erdem Divanı, Basın Haysiyet Divanı üzere fazlaca değişik denemeler yapıldı. Ancak hiç birinden beklendiği kadar tesirli bir sonuç alınamadı. Ben, bağımsız medya ombudsmanlığı yoluyla medyanın kendi kendine kontrolü konusunda ara alınabileceğini düşünüyorum. Tahminen dünyada örneği olmayan bir teknikle yola çıktık. Bu prosedürün Türkiye medya tarihine değerli bir kazanım olacağına inanıyorum. Bunun muvaffakiyete ulaşacağına olağan olarak inanıyorum. Lakin muvaffakiyete ulaşmasa bile bu bir tecrübe. Daima birlikte tüm meslektaşlarım bundan bir şeyler çıkaracağız. Tahminen ileride birileri çıkıp “Faruk Bildirici bu biçimde bir tecrübede bulundu. Şöyle başardı şu biçimde başaramadı. Onun tecrübesini biz şöyleki geliştirebiliriz” diyecek. Medya ombudsmanlığının kurumsallaşması mesleğimiz için kazanım olacak. Bu bir uğraş. Başaramazsak da daima bir arada başaramamış olacağız. Şöyle de bir şey var. Etik konularda tam bir muvaffakiyetten kelam etmek mümkün olmaz. hiç bir vakit harikaya ulaşmak mümkün olmayacak. Fakat yalnızca ve yalnızca daha az kusurlu gazeteciliğe ulaşmak mümkün olabilir. Kendi kendimizle bunlar yüzleşmemizi sağlar.
‘GAZETECİLİĞİN BUGÜN GELDİĞİ DURUMDAN YAKINIYORSAK UĞRAŞ İÇERİSİNDE OLMAMIZ GEREKİYOR’
Davetinize olumlu cevap vermek isteyip de baskı yüzünden telaş duyan bir medya kuruluşu oldu mu?
Hayır. Şu anda yavaş yavaş ilerliyor. Birinci iki günde bu kadar da beklemiyordum. Bunun bir surece yayılmasını ve vakit içerisinde artmasını bekliyorum. Şunu unutmayalım. Şayet biz Türkiye’de gazeteciliğin bugün geldiği durumdan yakınıyorsak, bunu düzeltmek için daima bir arada bir uğraş içerisinde olmamız gerekiyor. Medya ombudsmanlığı bunun bir tarafında olabilir.
‘HER TARAFTA SIKINTILAR, YANLIŞLAR VAR’
Bağımsız ombudsmanlık yaptığınız devirde iktidara yakın medya organlarının haber görünümlü reklamlarını açığa çıkardınız, eksikliklerini ortaya koydunuz. Pekala “muhalif” olarak isimlendirilen medya organlarının akıbeti nedir? Bu kurumların eksiklikleri var ise bunların giderilmesi daha mı ehemmiyet taşıyor?
Alışılmış ki. Bu sabah gazeteleri açtığımda iki farklı dünyayla karşılaştım. Her sabah o denli oluyor. Bağımsız ve eleştirel gazeteleri okuduğumda apayrı bir Türkiye görüyorum. Öbürlerine baktığımda farklı bir Türkiye görüyorum. Alışılmış ki her gazetenin kendi çizgisi olacak, birtakım mevzuları ön plana çıkaracak eyvallah. Lakin hiç görmemeye itirazım var. Örneğin kar felaketi niçiniyle İstanbul Havalimanı’nda bir sorun yaşanıyor. Bir tarafı açıyorsunuz buradaki sıkıntıyla ilgili haber neredeyse hiç yok. Bu kadar olmamalı. Bizim bakılırsavimiz insanlara gerçeği aktarmak. Ne yaparsak yapalım bilgi verme işinden feragat etmememiz gerekir. Burada benim bir katkım olabilir. Yalnızca iktidar yanlısı medya organları kusurlar yapıyor değil. Yalnızca bu tarafta olağanüstü gazetecilik yapılıyor diye bir şey yok. Her tarafta sıkıntılar, yanlışlar var. Şunda anlaşalım. Daha düzgün gazetecilik yapmak istiyor musunuz, istemiyor musunuz? Daha âlâ gazetecilik yapmak istiyorsak tartışalım. Bütün yanlışlarımızı örtmeyelim, açığa çıkaralım. Bunu okurlarımızın karşısında yapalım ki bu yanlışlardan arınmak istediğimiz konusunda emin olsunlar. Gazeteciler yanılgı yapabilir lakin problem biz bunlardan arınmaya çalışıyoruz. Bunu açıktan yapmak lazım ki gazetecilik şeffaf bir meslek. Biz yanılgılarımızı da insanların gözünün içine sokuyoruz başarılarımızı da. Bunlardan arınma gayretimizi da gizlemememiz gerekiyor.
‘YENİ İDARENİN MEDYAYI BÜSBÜTÜN HÜR BIRAKMASI GEREKİYOR’
Bugün yayın organlarına iktidar kanadından sansüre varan uygulamaları konuşuyoruz. “İktidar değişirse her şey düzelecek mi, medya alanında her şey hoş mi olacak” soruları açığa çıkıyor. Bugünün olumsuzluklarının yenidenlanmaması ismine ne tıp adımlar atılmalı?
Yeni gelecek idarenin medyayı büsbütün özgür bırakması gerekiyor. Yaparlar mı onu nazaranceğiz. Geçmiş tecrübem bu işin bu kadar sıradan olmadığını söylüyor. 1980’lerden beri gördüğüm her siyasi iktidar ya da her devlet bir biçimde medyayı sonlandırmak ve müdahale etmek istiyor. Türkiye’de medyanın problemleri yalnızca etik meselelerden oluşmuyor. İktidarın baskısı, yasalar, demokrasideki sorunlar, medyanın kendi sahiplik yapısı üzere bir dizi sorun var. Bence temel öge bizim kendi kendimize çekidüzen vermemizden geçiyor. Gazeteciler olarak kendi haklarımıza sahip çıkmamız gerekiyor. Burada da birinci olarak basın kartının devlet tarafınca değil gazeteciler tarafınca verileceği bir kurum oluşturulmalı. Medya ombudsmanlığının da güçlenmesi, kurumsallaşması gerekiyor. Basın yasasının, internet medyasını kapsayacak biçimde, basın ve tabir özgürlüğünü odağına alacak biçimde yenilenmesi gerektiğini düşünüyorum. Yasal hazırlıklar haricinde da medyanın kendi sahiplik yapısının dönüşmesi gerekiyor.
‘SİYASET MÜHENDİSLİĞİNE SOYUNUYORLAR’
İktidara yakın yayın organlarının sahiplik bağları tartışmalı. İş insanlarının kelamının yükünü, çıkarlarını, kârlarının yansımalarını içeriklerde görüyoruz. Medyanın sahiplik bağlantısına dair ne cins adımlar gerekiyor?
birinci vakit içinderda tekelleşmenin önlenmesi gerekiyor. Medya sahiplerinin yayıncılık haricindeki alanlarda işinin olmaması gerekiyor. Başka dallardaki faaliyetleri yayıncılık faaliyetlerini etkiliyor. Gazetecilikten para kazanmaktan öte yayıncılığı bir güç olarak alıyorlar ve öbür bölümlerde bunu kullanarak büyük kârlar elde ediyorlar. Yalnızca bununla da hudutlu değil siyaset mühendisliğine soyunuyorlar. hayatın öteki alanlarına müdahale ediyorlar. Biz güya kamu ismine yayın yapmak gerekir diyoruz, kamu faydasının yerini şirketin çıkarları alıyor.
‘BİZ GAZETECİLER KENDİ HAKLARIMIZI SAVUNACAK NOKTADA DEĞİLİZ’
Bu süreçte gazetecilik alanındaki meslek örgütlerine ne düşüyor? Ne tıp adımlar atmaları gerekiyor?
Türkiye’deki bizim kıymetli sorunlarımızdan biri bu esasen. Biz gazeteciler kendi haklarımızı savunacak noktada değiliz. Her ne kadar “sessizlerin sesi, güçsüzlerin gücü olalım” diyor olsak da biz aslında kendimizin bile sesi değiliz. Gazeteciler şu anda gerek sendikal gerek de öbür mesleksel meselelerle ilgili olarak kendi haklarına sahip çıkamıyorlar. Zira bizim fazlaca örgütümüz var yok örgütümüz var. Türkiye’deki gazetecilik örgütünün sayısını bilmiyorum. Bütün gazetecilik meslek örgütleri kendi ölçeklerinde bir şeyler yapmaya çalışıyorlar, bundan daha sonra da harcayacaklar. Kıymetli olan genç nesilleri meslek örgütlerine kazandırmak ve sendikal örgütlenmeyi güçlendirmek. Biz sendikal örgütlenme açısından gazeteciler olarak neredeyse sıfıra yakın durumdayız. Kendi haklarımıza sahip çıkmak için bunu düzeltmemiz gerekir.