Balıkesir’de fay çizgisi üzerinde patlatmalı maden faaliyeti Cihan Başakçıoğlu
İZMİR – Balıkesir’de Altıeylül ilçesine bağlı Sarıalan Mahallesi ile İvrindi ilçesindeki Sofular, Çamköy, Gökçeyazı Mahalleleri hudutları ortasında faaliyet gösteren CVK Maden İşletmeleri A.Ş.’nin, IV. Küme Altın Bakır Maden Ocağı Kapasite Artışı ve Hazır Beton Tesisi projesi için 16 Nisan tarihinde “ÇED Olumlu” sonucu verildi.
TMMOB Mimarlar Odası Balıkesir Şubesi ise bu sonucun iptali ve yürütmenin durdurulması talebiyle Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na Mayıs ayında dava açtı. Oda tarafınca verilen dava dilekçesinin kabul edildiği öğrenilirken, önümüzdeki süreçte uzman incelemesi yapılması bekleniyor.
‘KÜMÜLATİF TESİR DEĞERLENDİRMESİ YAPILMADI’
Mimarlar Odası tarafınca hazırlanan dava dilekçesinde “ÇED olumlu” sonucu verilen kelam konusu projenin bölgede yaratacağı tahribata kapsamlı olarak yer verildi. Dava konusu projenin ÇED sürecinin yürütülmesindeki hukuka karşıtlık ve eksikliklere dikkat çekilen dilekçede, projenin tesir alanının gerçek belirlenmediği, ÇED raporunda kümülatif tesir değerlendirmesi yapılmadığının da altı çizildi.
‘2015 YILINDAN BU YANA 100’Ü AŞKIN PROJEYE HUSUS OLDU’
Maden ve Petrol Arama Genel Müdürlüğü’nden elde edilen IV. Küme maden ruhsatlarına dair haritalarda proje alanı etrafının epeyce sayıda maden ruhsatına komşu olduğu görülürken, bir daha haritaya nazaran projenin bulunduğu İvrindi ve Altıeylül ilçelerinin neredeyse tamamının IV. Küme maden ruhsatları ile kaplı olduğu açıklandı. Dilekçede ise bu hususa ait şu sözlere yer verildi:
“Davaya husus projenin bulunduğu İvrindi ve Altıeylül ilçelerinde 2015 yılından bu yana 100’ü aşkın maden projesinin e-ÇED sisteminde yayınlandığı göz önünde bulunursa proje etrafındaki tabiatın, ömür alanlarının ve yörenin geçim kaynağı olan tarım faaliyetinin yok olacağı ortadadır. Üstelik Türkiye’nin en büyük altın madeni projelerinden biri olan İvrindi Altın ve Gümüş Madeni de bu alandadır ve halihazırda faaliyettedir. Üstte açıklananlar göz önünde bulundurulduğunda işbu davaya mevzu ÇED Raporunun, projeyi, kurulacağı coğrafyadan bağımsız olarak ele almış olduğu, raporda projenin bulunduğu havza, ruhsat alanı ve civarda bulunan başka projelerle etkileşimleri dahil edilmeden bir inceleme yapıldığı ötürüsı ile raporda çevresel tesirlerin gerçek bir biçimde yansıtılmadığı açık bir biçimde ortaya çıkmaktadır.”
‘YERLEŞİM YERLERİ YAKININDA PATLATMA YAPILACAK’
Projeden etkilenecek halkın görüşlerini almaya yönelik olarak kapsamlı bir “Halkın İştiraki Toplantısı” yapılmadığı tabir edilen dilekçede, bu duruma karşın “ÇED olumlu” sonucu verilmesinin ilgili kanunlara karşıt olduğu vurgulandı. Ayrıyeten ilgili toplantıya katılanların tamamının da projenin yapılmaması tarafında görüş bildirdiğine dikkat çekildi.
Ayrıyeten ÇED raporuna nazaran Sarıalan Mahallesi’nde proje alanına en yakın yerleşim ünitesinin 0,23 kilometre olduğu, Sofular Mahallesi’ne ise 0,46 kilometre olduğu belirtilen dilekçede, yapılacak patlatmaların etraf halkının hayatını ve sıhhatini olumsuz etkileyeceği vurgulandı.
Dilekçede, “Yerleşim alanlarına bu kadar kısa uzaklıkta açık ocak madencilik faaliyetlerinin yürütülmesi yöre halkının sıhhati, ziraî üretimi ve hayvancılığı bakımından pek tehlikelidir. Patlatmalardan doğan kaya ve taş kesimleri yerleşim yerlerine savrulacak, şiddetli titreşimlerden binalar hasar gorecek, şiddetli gürültü yöre halkının psikolojisini olumsuz tarafta etkileyecek. Ayrıyeten bahse husus köyler ağır olarak hayvancılıkla geçinen köylerdir. Tıpkı biçimde hayvanların da psikolojisi olumsuz istikamette etkileneceğinden randıman düşüklüğü, problemli doğumlar meydana gelecektir” denildi.
‘PROJE BALIKESİR EDREMİT FAYLARI ÜZERİNDE’
ÇED raporu incelendiğinde raporda yer alan “Jeoloji” başlıklı değerlendirmelerin, ruhsat alanına özel bir inceleme içermediği ve akademik etraflarda genel jeoloji maksatlarına yönelik olarak hazırlanmış eski çalışmalardan kopyala-yapıştır sistemiyle derlenmiş olması da dikkat çekti.
Projenin 1’inci derece sarsıntı bölgesi olan Balıkesir ve Edremit fayları üzerinde olması öteki bir tehlike yaratırken, dava dilekçesinde bu fayların direkt proje alanını etkilediği ve büyük sarsıntı riski yaratıldığı vurgulandı. Dilekçede zelzele riski ile ilgili şunlara değinildi:
“Projenin toplam yüzölçümü 856.4 hektardır, Bunun 472.99 hektarı yeraltı işletmesi, geriye kalanı patlatma ile yapılacak açık işletmedir. Bölgenin 1. derece zelzele Bölgesinde olduğu, bu iki fayın patlamalar kararı harekete geçebileceği, ötürüsıyla 7 ve üzerinde zelzele oluşturabileceği hayli büyük olasılıktır. Raporda bunlara yer verilmemiş, jeolojik ve sismik bilgiler tanımlar ve genel sözlerle geçiştirilmiştir. Bu şiddetteki bir zelzelenin üstte yer alan yerleşim yerlerine tesiri yıkıcı olacaktır. Doğrultu atımlı fayların birbirlerini ve yakınlardan geçen ve üst kısımdan geçen Kuzey Anadolu Fay sınırını etkilemesi epey büyük olasılıktır. Ne var ki, ÇED raporu bu kıymetli etkiyi göz arkası etmiştir”
159 YERALTI VE YERÜSTÜ SU KAYNAĞI BULUNUYOR
Öte yandan ÇED alanı içerisinde ve etrafında toplam 159 su kaynağı bulunduğu da belirtilirken, dilekçede ÇED raporunun yerüstü ve yeraltı su varlıkları bakımından değerli eksiklikler içerdiği de söz edildi. Son süreçte bölgeden alınan bilgilere bakılırsa ise fazlaca sayıda çeşme madencilik faaliyetleri niçiniyle kurudu. bir daha şirket tarafınca açılan ve kimyasal çamurlar içeren çukurlar ise bölge halkının sıhhati için tehlike ögesi olmaya devam ediyor.
‘ÇEVRENİN TAHRİBİ VE ÜLKENİN GELECEĞİNDE KIYMETLİ KAYIPLARIN OLUŞMASI KELAM KONUSU’
Balıkesir Mimarlar Odası Lideri Betül Dikici, proje uygulandığında etrafın geri dönülemez bir halde tahribi ve ülkenin geleceğinde önlenmesi mümkün olmayan değerli kayıpların oluşmasının kelam konusu olduğunu belirtti. “ÇED Olumlu” sonucuna temel ÇED Raporu’nun fazlaca temel konularda kusur ve eksiklikler içerdiğine dikkat çeken Dikici, şunları kaydetti:
“ÇED süreci dahi gerçek yürütülmemiştir. Halkın İştiraki Toplantısı ve İDK toplantısı pandemi şartlarında hukuka alışılmamış biçimde yapılmıştır. Her şeydilk evvel tamamı madenlere ruhsatlı bir alanda kümülatif tesir değerlendirmesi yapılmadan hazırlanmıştır ve çevresel tesirleri yansıtmamaktadır. Dahası, bölgede yaşayan tipler bakımından projenin BERN Mukavelesini ihlal ettiği de ortadadır. ötürüsıyla somut olayımızda tereddüde mahal kalmayacak derecede hukuka karşıtlık ve telafisi imkânsız ziyan bir ortada ve birebir anda oluşmuştur.”
‘GECİKMEKSİZİN YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA KARAR VERİLMESİ GEREKİR’
“Davalı yönetimin savunması daha sonrasında, mümkün bir eksper incelemesi beklenmeden, ekosistemin, etraf ve insan sıhhatinin ve iktisadın fazlaca önemli ziyan görmesi ihtimali karşısında gecikmeksizin yürütmenin durdurulmasına karar verilmesi gerekmektedir” diye belirten Dikici, yürütmenin bir an evvel durdurulmasını ve ÇED olumlu sonucunın iptalini istediklerini vurguladı.
İZMİR – Balıkesir’de Altıeylül ilçesine bağlı Sarıalan Mahallesi ile İvrindi ilçesindeki Sofular, Çamköy, Gökçeyazı Mahalleleri hudutları ortasında faaliyet gösteren CVK Maden İşletmeleri A.Ş.’nin, IV. Küme Altın Bakır Maden Ocağı Kapasite Artışı ve Hazır Beton Tesisi projesi için 16 Nisan tarihinde “ÇED Olumlu” sonucu verildi.
TMMOB Mimarlar Odası Balıkesir Şubesi ise bu sonucun iptali ve yürütmenin durdurulması talebiyle Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na Mayıs ayında dava açtı. Oda tarafınca verilen dava dilekçesinin kabul edildiği öğrenilirken, önümüzdeki süreçte uzman incelemesi yapılması bekleniyor.
‘KÜMÜLATİF TESİR DEĞERLENDİRMESİ YAPILMADI’
Mimarlar Odası tarafınca hazırlanan dava dilekçesinde “ÇED olumlu” sonucu verilen kelam konusu projenin bölgede yaratacağı tahribata kapsamlı olarak yer verildi. Dava konusu projenin ÇED sürecinin yürütülmesindeki hukuka karşıtlık ve eksikliklere dikkat çekilen dilekçede, projenin tesir alanının gerçek belirlenmediği, ÇED raporunda kümülatif tesir değerlendirmesi yapılmadığının da altı çizildi.
‘2015 YILINDAN BU YANA 100’Ü AŞKIN PROJEYE HUSUS OLDU’
Maden ve Petrol Arama Genel Müdürlüğü’nden elde edilen IV. Küme maden ruhsatlarına dair haritalarda proje alanı etrafının epeyce sayıda maden ruhsatına komşu olduğu görülürken, bir daha haritaya nazaran projenin bulunduğu İvrindi ve Altıeylül ilçelerinin neredeyse tamamının IV. Küme maden ruhsatları ile kaplı olduğu açıklandı. Dilekçede ise bu hususa ait şu sözlere yer verildi:
“Davaya husus projenin bulunduğu İvrindi ve Altıeylül ilçelerinde 2015 yılından bu yana 100’ü aşkın maden projesinin e-ÇED sisteminde yayınlandığı göz önünde bulunursa proje etrafındaki tabiatın, ömür alanlarının ve yörenin geçim kaynağı olan tarım faaliyetinin yok olacağı ortadadır. Üstelik Türkiye’nin en büyük altın madeni projelerinden biri olan İvrindi Altın ve Gümüş Madeni de bu alandadır ve halihazırda faaliyettedir. Üstte açıklananlar göz önünde bulundurulduğunda işbu davaya mevzu ÇED Raporunun, projeyi, kurulacağı coğrafyadan bağımsız olarak ele almış olduğu, raporda projenin bulunduğu havza, ruhsat alanı ve civarda bulunan başka projelerle etkileşimleri dahil edilmeden bir inceleme yapıldığı ötürüsı ile raporda çevresel tesirlerin gerçek bir biçimde yansıtılmadığı açık bir biçimde ortaya çıkmaktadır.”
‘YERLEŞİM YERLERİ YAKININDA PATLATMA YAPILACAK’
Projeden etkilenecek halkın görüşlerini almaya yönelik olarak kapsamlı bir “Halkın İştiraki Toplantısı” yapılmadığı tabir edilen dilekçede, bu duruma karşın “ÇED olumlu” sonucu verilmesinin ilgili kanunlara karşıt olduğu vurgulandı. Ayrıyeten ilgili toplantıya katılanların tamamının da projenin yapılmaması tarafında görüş bildirdiğine dikkat çekildi.
Ayrıyeten ÇED raporuna nazaran Sarıalan Mahallesi’nde proje alanına en yakın yerleşim ünitesinin 0,23 kilometre olduğu, Sofular Mahallesi’ne ise 0,46 kilometre olduğu belirtilen dilekçede, yapılacak patlatmaların etraf halkının hayatını ve sıhhatini olumsuz etkileyeceği vurgulandı.
Dilekçede, “Yerleşim alanlarına bu kadar kısa uzaklıkta açık ocak madencilik faaliyetlerinin yürütülmesi yöre halkının sıhhati, ziraî üretimi ve hayvancılığı bakımından pek tehlikelidir. Patlatmalardan doğan kaya ve taş kesimleri yerleşim yerlerine savrulacak, şiddetli titreşimlerden binalar hasar gorecek, şiddetli gürültü yöre halkının psikolojisini olumsuz tarafta etkileyecek. Ayrıyeten bahse husus köyler ağır olarak hayvancılıkla geçinen köylerdir. Tıpkı biçimde hayvanların da psikolojisi olumsuz istikamette etkileneceğinden randıman düşüklüğü, problemli doğumlar meydana gelecektir” denildi.
‘PROJE BALIKESİR EDREMİT FAYLARI ÜZERİNDE’
ÇED raporu incelendiğinde raporda yer alan “Jeoloji” başlıklı değerlendirmelerin, ruhsat alanına özel bir inceleme içermediği ve akademik etraflarda genel jeoloji maksatlarına yönelik olarak hazırlanmış eski çalışmalardan kopyala-yapıştır sistemiyle derlenmiş olması da dikkat çekti.
Projenin 1’inci derece sarsıntı bölgesi olan Balıkesir ve Edremit fayları üzerinde olması öteki bir tehlike yaratırken, dava dilekçesinde bu fayların direkt proje alanını etkilediği ve büyük sarsıntı riski yaratıldığı vurgulandı. Dilekçede zelzele riski ile ilgili şunlara değinildi:
“Projenin toplam yüzölçümü 856.4 hektardır, Bunun 472.99 hektarı yeraltı işletmesi, geriye kalanı patlatma ile yapılacak açık işletmedir. Bölgenin 1. derece zelzele Bölgesinde olduğu, bu iki fayın patlamalar kararı harekete geçebileceği, ötürüsıyla 7 ve üzerinde zelzele oluşturabileceği hayli büyük olasılıktır. Raporda bunlara yer verilmemiş, jeolojik ve sismik bilgiler tanımlar ve genel sözlerle geçiştirilmiştir. Bu şiddetteki bir zelzelenin üstte yer alan yerleşim yerlerine tesiri yıkıcı olacaktır. Doğrultu atımlı fayların birbirlerini ve yakınlardan geçen ve üst kısımdan geçen Kuzey Anadolu Fay sınırını etkilemesi epey büyük olasılıktır. Ne var ki, ÇED raporu bu kıymetli etkiyi göz arkası etmiştir”
159 YERALTI VE YERÜSTÜ SU KAYNAĞI BULUNUYOR
Öte yandan ÇED alanı içerisinde ve etrafında toplam 159 su kaynağı bulunduğu da belirtilirken, dilekçede ÇED raporunun yerüstü ve yeraltı su varlıkları bakımından değerli eksiklikler içerdiği de söz edildi. Son süreçte bölgeden alınan bilgilere bakılırsa ise fazlaca sayıda çeşme madencilik faaliyetleri niçiniyle kurudu. bir daha şirket tarafınca açılan ve kimyasal çamurlar içeren çukurlar ise bölge halkının sıhhati için tehlike ögesi olmaya devam ediyor.
‘ÇEVRENİN TAHRİBİ VE ÜLKENİN GELECEĞİNDE KIYMETLİ KAYIPLARIN OLUŞMASI KELAM KONUSU’
Balıkesir Mimarlar Odası Lideri Betül Dikici, proje uygulandığında etrafın geri dönülemez bir halde tahribi ve ülkenin geleceğinde önlenmesi mümkün olmayan değerli kayıpların oluşmasının kelam konusu olduğunu belirtti. “ÇED Olumlu” sonucuna temel ÇED Raporu’nun fazlaca temel konularda kusur ve eksiklikler içerdiğine dikkat çeken Dikici, şunları kaydetti:
“ÇED süreci dahi gerçek yürütülmemiştir. Halkın İştiraki Toplantısı ve İDK toplantısı pandemi şartlarında hukuka alışılmamış biçimde yapılmıştır. Her şeydilk evvel tamamı madenlere ruhsatlı bir alanda kümülatif tesir değerlendirmesi yapılmadan hazırlanmıştır ve çevresel tesirleri yansıtmamaktadır. Dahası, bölgede yaşayan tipler bakımından projenin BERN Mukavelesini ihlal ettiği de ortadadır. ötürüsıyla somut olayımızda tereddüde mahal kalmayacak derecede hukuka karşıtlık ve telafisi imkânsız ziyan bir ortada ve birebir anda oluşmuştur.”
‘GECİKMEKSİZİN YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA KARAR VERİLMESİ GEREKİR’
“Davalı yönetimin savunması daha sonrasında, mümkün bir eksper incelemesi beklenmeden, ekosistemin, etraf ve insan sıhhatinin ve iktisadın fazlaca önemli ziyan görmesi ihtimali karşısında gecikmeksizin yürütmenin durdurulmasına karar verilmesi gerekmektedir” diye belirten Dikici, yürütmenin bir an evvel durdurulmasını ve ÇED olumlu sonucunın iptalini istediklerini vurguladı.