‘AKP’li 20 yıl: Sermayenin diktatörlüğü ve iç kavgası’ Kozmik gazetesi muharriri Hakkı Özdal, AK Parti’nin 20 yılını, “temsil ettiği, iktidara taşıdığı toplumsal-maddi güçlerin sınıf karakteri” üzerinden kıymetlendirmek gerektiğini söz etti, 2010 anayasa referandumu öncesinde yaptığı konuşmadan alıntılarla Erdoğan’ın, “Türkiye’de artık sermaye önemli manada el değiştirmeye başladı. Bu bizim için hayli değerli bir itimat kaynağı.” söylemiş olduğini hatırlattı. AK Parti iktidarının 20 yılında “hem emeğe karşı sermayenin birleşik çıkarlarını temsil eden bir çatı tertibi; tıpkı vakitte sermayenin farklı kesitlerinin farklılaşan, birtakım bazı çatışan çıkarları karşısında bir cephe organizasyonu” olduğunu belirten Özdal, gelinen noktada bu “kapsayıcılığın ve kullanışlılığın” tartışmalı hale geldiğini yazdı.
Hakkı Özdal’ın “AKP’li 20 yıl: Sermayenin diktatörlüğü ve iç kavgası” başlıklı yazısının ilgili kısmı şu biçimde:
“Buna evvela AKP ve onun temsil ettiği, iktidara taşıdığı toplumsal-maddi güçlerin sınıf karakteri üzerinde durarak başlamalı. Tüm bu 20 yılı, gerek emekçi sınıfı ve halkın büyük çoğunluğuna yönelik dikey, gerekse burjuvazinin bir ‘iç mücadelesi’ olarak yatay eksenli bir sınıflar çabasının çerçevesi ortasında görmeli. Çünkü AKP-Erdoğan iktidarı, birinci günlerinden başlayarak bugüne dek yaygın biçimde bir kültür-ideoloji hatta daha özel olarak din-laiklik arbedesi ortasında tahlil edildi ve bu eksik tahlil, sayısız siyasal mağlubiyetlerle dolu beyhude bir miras bıraktı.
(…)
AKP, 12 Eylül’ün evvela personel sınıfını maksat alan, lakin öğretmen, mühendis, tabip, avukat üzere meslek sahiplerine de uzanan emek aykırısı taarruzunun hem fiziki tıpkı vakitte imgesel bir kararıdur. 12 Eylülcülerin, büyük sermayenin içtenlikli alkışları eşliğinde ve zorbalıkla, kan dökerek düzlediği alanda; çaba araç ve formlarından uzak tutulmuş, Anadolu’dan ucuz işgücü olarak gelip yığıldıkları büyük kent banliyölerinde dinci ve milliyetçi ağlarca kuşatılmış yeni işçi bölüklerinin isteğini kazanma mahareti göstermiştir. AKP’yi Türkiye’de sermaye sınıfının tüm fraksiyonları için –özellikle de başlangıçta– cazip hale getiren temel etkenlerden biri budur. AKP-Erdoğan, Türkiye’de 90’lardan itibaren sarsılan ve 2000’ler başında güzelden düzgüne çözülmeye başlayan neoliberal hegemonyanın, personel sınıfı ve geniş halk kesitleri üzerinde bir daha tesis edilmesini sağladı. Bir kelamda kültür savaşı, ‘vesayete karşı sessiz çoğunluk’, ‘merkeze karşı çevre’ üzere iç gıcıklayıcı tavus kuşu desenleriyle çarpıtılarak anlatılan bu ‘tesis’; bir yandan işçi sınıfların oy vermeye, seçmenliğe indirgenmiş isteğini devşirirken bir yandan da emeğe karşı eşi gibisi görülmemiş bir fiziki hücum yürüttü. Fiyatlarda ağır kayıplar, garantisiz çalışmanın kamu da dahil tüm alanlara büyük bir yasallıkla yayılması, iş güvenliği konusunda neredeyse düşmanca bir tavırla on binlerce çalışanın canını alacak bir emek cehenneminin inşası… (İSİG bilgilerine bakılırsa 20 yılda 30 binin üzerinde emekçi can verdi.)
***
İkinci olarak AKP, sermaye sınıfının iki farklı kısmı içindeki bir tansiyon ve uğraşın de seyrinde yer almıştır. Bunu daha somut anlatabilmek için 12 yıl önceye ilişkin bir anekdotu aktarmakta fayda var.
9 Eylül 2010 Perşembe… Tayyip Erdoğan akşam saatlerinde Atv canlı yayınında ‘Başbakan ile Gündem Özel’ isimli programın konuğu. Erdoğan’a ‘soru’ soranlar ise Sabah muharrirleri Mehmet Barlas, Süleyman Yaşar ve Hasan Bülent Kahraman. Gündem üç gün daha sonra yapılacak anayasa referandumu olağan olarak. Erdoğan, referandum konusunda o güne dek açık tavır bildirmemiş olan TÜSİAD için bir süre evvel ‘bitaraf olan bertaraf olur’ demiş ve TÜSİAD da bir basın açıklamasıyla buna karşılık vermiş. Mehmet Barlas bununla ilgili, ‘İstanbul sermayesinin sizinle alıp veremediği nedir’ diye özetlenebilecek bir ‘soru’ soruyor. Ve Erdoğan –dikkatle okuyunuz lütfen– şu çarpıcı karşılığı veriyor:
‘İstanbul sermayesi niçinse işin başından itibaren bizimle para kazanmada anlaştı lakin siyasette anlaşamadı. Bunu da vakit zaman itiraf ettiler. ‘Biz teğe beş kazandık, fakat sizi siyaseten destekleyemeyiz, bizim siyasi kanaatimiz bu.’
[…] Anadolu sermayesini ortalarına almadılar. Yeni yeni ‘Anadolu sermayesini de ortamıza katalım mı’ diye bunu kendi ortalarında müzakere ediyorlar. Orada da seçkinci davranıyorlar.
[…] Ancak isteseler de istemeseler de Türkiye’de artık sermaye önemli manada el değiştirmeye başladı. Bu bizim için hayli değerli bir itimat kaynağı. Türkiye’nin dört bir yanında ihracat üç-beş sene öncesiyle mukayese edilmeyecek derecede bir sıçrama gösteriyor. Artık bu tahminen de vakit zaman bunları ürkütüyor. Örneğin bir Konya’da, Kayseri’de, Aksaray’da artık dünyaca kıymetli markaların modülleri üretilir hale geldi.
[…] Burada şu biçimde bir hazımsızlık da olabilir. Biz bunları epeyce önemli takip ediyoruz o da şu; Anadolu sermayesi hiç bir dönemde hiç bir devranda olmadığı biçimde dünyaya açılıyor. TÜSİAD artık birtakım şeylere de kendisinin alışması lazım.’
…
O esnada çabucak hemen üç gün var, lakin 12 Eylül’deki müstakbel referandumu AKP-Cemaat ittifakının kazanacağı büyük oranda muhakkak olmuşken verilen, çok açık kelamlı bir demeç. ‘Reis’, ismini eski Türkiye koyduğu limandan artık avara ettiğini ve amaçladığı dönüşümlere tam yol ileri gittiğini düşünüyor. Büyük oranda haklı. 2007’deki Cumhurbaşkanlığı krizini ve e-muhtıra olarak isimlendirilecek meydan okumayı ‘alt etmiş’; Ergenekon operasyonlarıyla o dönemki muhalefetine hem fizikî ziyan birebir vakitte büyük bir gözdağı vermiş; Balyoz operasyonlarıyla ‘kendisi için en büyük tehdit’ olarak gördüğü TSK’ya taarruz etmiş; 2008 krizini ‘teğet geçecek’ telaffuzuyla ve ‘dolar yağmuru’ndan nasiplenerek atlatmış…
Kısa müddette fevkalade bir performans.
Bu büyük özgüvenle, hamleye devam ediyor. Büyük burjuvaziyle müzakere ediyor. ‘İşin başından itibaren bizimle para kazanmada anlaştılar, lakin siyasette anlaşamadılar’ diyor. Halkımızın demesiyle, yaprağı yerken kırt kırt, sapına gelince mee…
Erdoğan, neredeyse organik olarak temsil ettiği –o esnada devlet imkanlarının da sayesinde süratle büyümekte olan– küçük ve orta sermayenin İslamcı-muhafazakâr katmanlarına ilişkin tüm ihtirasları ve dünya görüşünü neşrediyor bu konuşmada. Aslında 2008’den beri kopmakta olan bağlantıları hakkında, İstanbul sermayesinin hiç bir vakit sahip olmadığı bir açıklıkla konuşuyor. Ve tahminen de en kritik iletisini veriyor: ‘Türkiye’de artık sermaye önemli manada el değiştirmeye başladı. Bu bizim için hayli kıymetli bir itimat kaynağı.’ heybetli siyasal başarılara imkân veren iktisadi dönüşümlerin açık bir sözü. Bu kelam, ‘Bizimle para kazanmada anlaştılar, lakin siyaseten anlaşmadılar’ kelamıyla bir arada okunduğunda, Erdoğan’ın o uyuşmazlığa dair meydan okuduğu açıktır…
2010 sonbaharındaki bu an, AKP’nin Türkiye’yi yönetmeye dönük siyasal stratejisinin, işaretleri hayli öncesinden beri görünmekte olan bir tarafa artık alenen döndüğü bir momentum söz eder: AKP-Erdoğan’ın özgül neoliberal-otoriter iktidarının kütlesi de suratı da artacaktır artık.
***
20 yaşındaki AKP-Erdoğan iktidarı, geçirdiği tüm fazlar bir yana, hem emeğe karşı sermayenin birleşik çıkarlarını temsil eden bir çatı tertibi; birebir vakitte sermayenin farklı bölümlerinin farklılaşan, kimi birtakım çatışan çıkarları karşısında bir cephe tertibi oldu. Bugün gelinen noktada, 20 yıla yakın mühlet boyunca bir biçimde taşıdığı bu kullanışlılığı ve kapsayıcılığı artık taşımadığına dair işaretler, hem toplumun çeşitli kesitlerinden ve emekten birebir vakitte sermayenin farklı kısımlarından giderek artan bir frekansla geliyor.” (YAZININ TAMAMI)
Hakkı Özdal’ın “AKP’li 20 yıl: Sermayenin diktatörlüğü ve iç kavgası” başlıklı yazısının ilgili kısmı şu biçimde:
“Buna evvela AKP ve onun temsil ettiği, iktidara taşıdığı toplumsal-maddi güçlerin sınıf karakteri üzerinde durarak başlamalı. Tüm bu 20 yılı, gerek emekçi sınıfı ve halkın büyük çoğunluğuna yönelik dikey, gerekse burjuvazinin bir ‘iç mücadelesi’ olarak yatay eksenli bir sınıflar çabasının çerçevesi ortasında görmeli. Çünkü AKP-Erdoğan iktidarı, birinci günlerinden başlayarak bugüne dek yaygın biçimde bir kültür-ideoloji hatta daha özel olarak din-laiklik arbedesi ortasında tahlil edildi ve bu eksik tahlil, sayısız siyasal mağlubiyetlerle dolu beyhude bir miras bıraktı.
(…)
AKP, 12 Eylül’ün evvela personel sınıfını maksat alan, lakin öğretmen, mühendis, tabip, avukat üzere meslek sahiplerine de uzanan emek aykırısı taarruzunun hem fiziki tıpkı vakitte imgesel bir kararıdur. 12 Eylülcülerin, büyük sermayenin içtenlikli alkışları eşliğinde ve zorbalıkla, kan dökerek düzlediği alanda; çaba araç ve formlarından uzak tutulmuş, Anadolu’dan ucuz işgücü olarak gelip yığıldıkları büyük kent banliyölerinde dinci ve milliyetçi ağlarca kuşatılmış yeni işçi bölüklerinin isteğini kazanma mahareti göstermiştir. AKP’yi Türkiye’de sermaye sınıfının tüm fraksiyonları için –özellikle de başlangıçta– cazip hale getiren temel etkenlerden biri budur. AKP-Erdoğan, Türkiye’de 90’lardan itibaren sarsılan ve 2000’ler başında güzelden düzgüne çözülmeye başlayan neoliberal hegemonyanın, personel sınıfı ve geniş halk kesitleri üzerinde bir daha tesis edilmesini sağladı. Bir kelamda kültür savaşı, ‘vesayete karşı sessiz çoğunluk’, ‘merkeze karşı çevre’ üzere iç gıcıklayıcı tavus kuşu desenleriyle çarpıtılarak anlatılan bu ‘tesis’; bir yandan işçi sınıfların oy vermeye, seçmenliğe indirgenmiş isteğini devşirirken bir yandan da emeğe karşı eşi gibisi görülmemiş bir fiziki hücum yürüttü. Fiyatlarda ağır kayıplar, garantisiz çalışmanın kamu da dahil tüm alanlara büyük bir yasallıkla yayılması, iş güvenliği konusunda neredeyse düşmanca bir tavırla on binlerce çalışanın canını alacak bir emek cehenneminin inşası… (İSİG bilgilerine bakılırsa 20 yılda 30 binin üzerinde emekçi can verdi.)
***
İkinci olarak AKP, sermaye sınıfının iki farklı kısmı içindeki bir tansiyon ve uğraşın de seyrinde yer almıştır. Bunu daha somut anlatabilmek için 12 yıl önceye ilişkin bir anekdotu aktarmakta fayda var.
9 Eylül 2010 Perşembe… Tayyip Erdoğan akşam saatlerinde Atv canlı yayınında ‘Başbakan ile Gündem Özel’ isimli programın konuğu. Erdoğan’a ‘soru’ soranlar ise Sabah muharrirleri Mehmet Barlas, Süleyman Yaşar ve Hasan Bülent Kahraman. Gündem üç gün daha sonra yapılacak anayasa referandumu olağan olarak. Erdoğan, referandum konusunda o güne dek açık tavır bildirmemiş olan TÜSİAD için bir süre evvel ‘bitaraf olan bertaraf olur’ demiş ve TÜSİAD da bir basın açıklamasıyla buna karşılık vermiş. Mehmet Barlas bununla ilgili, ‘İstanbul sermayesinin sizinle alıp veremediği nedir’ diye özetlenebilecek bir ‘soru’ soruyor. Ve Erdoğan –dikkatle okuyunuz lütfen– şu çarpıcı karşılığı veriyor:
‘İstanbul sermayesi niçinse işin başından itibaren bizimle para kazanmada anlaştı lakin siyasette anlaşamadı. Bunu da vakit zaman itiraf ettiler. ‘Biz teğe beş kazandık, fakat sizi siyaseten destekleyemeyiz, bizim siyasi kanaatimiz bu.’
[…] Anadolu sermayesini ortalarına almadılar. Yeni yeni ‘Anadolu sermayesini de ortamıza katalım mı’ diye bunu kendi ortalarında müzakere ediyorlar. Orada da seçkinci davranıyorlar.
[…] Ancak isteseler de istemeseler de Türkiye’de artık sermaye önemli manada el değiştirmeye başladı. Bu bizim için hayli değerli bir itimat kaynağı. Türkiye’nin dört bir yanında ihracat üç-beş sene öncesiyle mukayese edilmeyecek derecede bir sıçrama gösteriyor. Artık bu tahminen de vakit zaman bunları ürkütüyor. Örneğin bir Konya’da, Kayseri’de, Aksaray’da artık dünyaca kıymetli markaların modülleri üretilir hale geldi.
[…] Burada şu biçimde bir hazımsızlık da olabilir. Biz bunları epeyce önemli takip ediyoruz o da şu; Anadolu sermayesi hiç bir dönemde hiç bir devranda olmadığı biçimde dünyaya açılıyor. TÜSİAD artık birtakım şeylere de kendisinin alışması lazım.’
…
O esnada çabucak hemen üç gün var, lakin 12 Eylül’deki müstakbel referandumu AKP-Cemaat ittifakının kazanacağı büyük oranda muhakkak olmuşken verilen, çok açık kelamlı bir demeç. ‘Reis’, ismini eski Türkiye koyduğu limandan artık avara ettiğini ve amaçladığı dönüşümlere tam yol ileri gittiğini düşünüyor. Büyük oranda haklı. 2007’deki Cumhurbaşkanlığı krizini ve e-muhtıra olarak isimlendirilecek meydan okumayı ‘alt etmiş’; Ergenekon operasyonlarıyla o dönemki muhalefetine hem fizikî ziyan birebir vakitte büyük bir gözdağı vermiş; Balyoz operasyonlarıyla ‘kendisi için en büyük tehdit’ olarak gördüğü TSK’ya taarruz etmiş; 2008 krizini ‘teğet geçecek’ telaffuzuyla ve ‘dolar yağmuru’ndan nasiplenerek atlatmış…
Kısa müddette fevkalade bir performans.
Bu büyük özgüvenle, hamleye devam ediyor. Büyük burjuvaziyle müzakere ediyor. ‘İşin başından itibaren bizimle para kazanmada anlaştılar, lakin siyasette anlaşamadılar’ diyor. Halkımızın demesiyle, yaprağı yerken kırt kırt, sapına gelince mee…
Erdoğan, neredeyse organik olarak temsil ettiği –o esnada devlet imkanlarının da sayesinde süratle büyümekte olan– küçük ve orta sermayenin İslamcı-muhafazakâr katmanlarına ilişkin tüm ihtirasları ve dünya görüşünü neşrediyor bu konuşmada. Aslında 2008’den beri kopmakta olan bağlantıları hakkında, İstanbul sermayesinin hiç bir vakit sahip olmadığı bir açıklıkla konuşuyor. Ve tahminen de en kritik iletisini veriyor: ‘Türkiye’de artık sermaye önemli manada el değiştirmeye başladı. Bu bizim için hayli kıymetli bir itimat kaynağı.’ heybetli siyasal başarılara imkân veren iktisadi dönüşümlerin açık bir sözü. Bu kelam, ‘Bizimle para kazanmada anlaştılar, lakin siyaseten anlaşmadılar’ kelamıyla bir arada okunduğunda, Erdoğan’ın o uyuşmazlığa dair meydan okuduğu açıktır…
2010 sonbaharındaki bu an, AKP’nin Türkiye’yi yönetmeye dönük siyasal stratejisinin, işaretleri hayli öncesinden beri görünmekte olan bir tarafa artık alenen döndüğü bir momentum söz eder: AKP-Erdoğan’ın özgül neoliberal-otoriter iktidarının kütlesi de suratı da artacaktır artık.
***
20 yaşındaki AKP-Erdoğan iktidarı, geçirdiği tüm fazlar bir yana, hem emeğe karşı sermayenin birleşik çıkarlarını temsil eden bir çatı tertibi; birebir vakitte sermayenin farklı bölümlerinin farklılaşan, kimi birtakım çatışan çıkarları karşısında bir cephe tertibi oldu. Bugün gelinen noktada, 20 yıla yakın mühlet boyunca bir biçimde taşıdığı bu kullanışlılığı ve kapsayıcılığı artık taşımadığına dair işaretler, hem toplumun çeşitli kesitlerinden ve emekten birebir vakitte sermayenin farklı kısımlarından giderek artan bir frekansla geliyor.” (YAZININ TAMAMI)