Akıl hastanesinde 13 gün: Orada herkes canlı cenazeydi İZMİR – Yakın bir arkadaşının vefat etmesinin akabinde, depresyona giren Ebru Esen, kendi isteğiyle Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’ne yatış sonucu aldı. 13 gün boyunca farklı ruh ve hudut hastalıkları tanısı olan hayli ağır seviyede hastayla bir ortada kalan Esen, depresyon hastası olarak girdiği hastaniçin artan krizler ve nöbetlerle çıktı.
“Orada yaşadığım 13 gün, bana 13 ay üzere geldi. Zira orada vakit kavramı yok” diyen Esen, bir kapatılma yeri olarak Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’ndeki şartları ve gündelik hayatı anlattı. Birebir hastanede çalışan ismini veremediğimiz bir psikiyatrist ise Ebru Esen’in öznel sesini duymalarının kendilerine düzgün geldiğini belirterek, ‘Ben bu hastanedeki sıkıntıların yalnızca başhekimin basiretsizliğinden olduğunu düşünmüyorum. Yani toplu ve büyük bir öykü bu…” dedi.
‘MOTİVASYONUMUZU KAYBEDECEK NE var ise YAŞADIK’
Depresyon sürecin nasıl başladı?
Geçen sene bir arkadaşımı kaybetmemle birlikte fark etmeye başladım. Suruç Katliamı’nın 5. yıl dönümü hareketinde 3 gün Vatan Emniyet Müdürlüğü’nde gözaltında tutulmuştum. Akşam meskene geldiğimde, olayı bildiğimi var iseyan bir arkadaşımdan duyar duymaz bu bende şok tesiri yarattı. Kaybımdan epeyce öğrenme biçimimle ilgili bir travma oluştu. Arkadaşımın geride bir bebeği, eşi ve bizler kalmıştık. daha sonrasında süreç durmadı; epeyce insan kaybettik. Motivasyonumuzu yok edecek ne var ise yaşadık. Yanısıra şahsi sıkıntılar, ekonomik ezalar, pandemi derken her şey üst üste geldi. Bu süreçte bir biçimde kendimi müdafaaya, bunu aşmaya çalıştım. Lakin aşamadığım ortaya çıktı. Hudut krizleri geçirmeye başladım ve durum gitgide zorlayıcı oldu…
‘KENDİ İSTEĞİNLE GİRSEN DAHİ KENDİ İSTEĞİNLE ÇIKAMIYORSUN’
Hastaneye kendi isteğinle mı gittin?
Evet, evvel hastanenin acil kısmına gitmeye karar verdim. Haftanın muhakkak günleri psikiyatr ile görüşmeye başladım; bana uygun olan ilaçları bulmaya çalıştı. Ama hastanede yatıp yatmamayı bana bıraktı. Tabip, “insan olarak soruyorsanız ilaç tedavisi uygularım ancak bir tabip olarak size yatış veririm” dedi. O sırada bir işim olduğundan kaybetmek istemiyordum; ilaç tedavisi istedim. Lakin 2,5 ay geçmesine karşın rastgele bir olumlu sonuç alamadık. Bu müddet zarfında toplumsallaşmaya de çalıştım lakin tesirli olmadı. daha sonra kendi isteğimle Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’ne yatış sonucu aldım. Lakin bu hastaneye kendi isteğinle girsen dahi kendi isteğinle çıkamıyorsun…
‘KENDİMİ ÇOK MAKUS BİR ORTAMDA BULDUM’
Giderken nasıl bir kurum hayal ettin? Gittiğinde bulduğun yerle kafanda düşlediğin yer içinde ne üzere farklar vardı?
Başımda en makûs şartları kurmuştum aslında. “Neyle karşılaşırsam karşılaşayım, ne kadar makus olabilir ki?” dedim kendime. Biraz “Girl Interrupted”a yakın şeyler hayal ettim. Beklediğim, istediğim şey zihnimi düzenleyebilmek, dinlenmek, yüreğimdeki dinmeyen acıyı azaltma hayaliydi. hiç bir şey olmasa bile tecrübe olur bana diye düşündüm.
Kaldığım bu binanın 1. katında yeni gelenler ve ağır hastalar vardı. Ben bu katı “cehennemin dibi” olarak tanımlıyorum. 2. katta ise alt kattan “terfi eden” hastalar kalıyor. ötürüsıyla yatışın birinci haftası dış dünyayla bağlantım büsbütün kesildi ve kendimi hayli makûs bir ortamda buldum.
‘İZOLASYONDAYKEN TUVALETİN GELDİYSE GEÇMİŞ OLSUN!’
Yatış onayı verildikten daha sonra yaşadığın süreci anlatır mısın?
Evvel eşya gerilimi ile başladı her şey. Kot, sutyen, bağcıklı, lastikli şeyler, mont ipleri kesildi. Kağıt-kalem-kitap, öz bakım eserleri, cüzdan… Bu olmaz, şu olmaz derken bir bez torba kaldı elimde…
Yatış onayından daha sonra covid testi ve analizler yapıldı. Vejetaryen olduğumu belirttim ve bu not edildi. Birinci günler covidden dolayı karantinada kaldım ve beni bir odaya kilitlediler. Binadaki bütün sesler, boş ve yüksek duvarlar yüzünden her yerde yankılanıyordu. Perdesiz bir pencere, gerisinde da iki kat tel ve parmaklık. Ve dışarıda 1. katın yüksekliğinde, dışarıyı görmemizi engelleyen beton bir duvar…
Orda kaldığım sürece etraftan daima sesler geliyordu. Kapıların üzerimize kilitlenmesi kimi hastalar için düşünceli bir durumdu. Kapalı alanda kilitli kalma korkusu olanların da olmayanların da “kapıyı açın” diye bağırdıklarını epey duydum. Tuvaletimiz gelince ya da bir kasvetimiz olduğunda kapıya tıklıyor, daha sonra vurmaya başlıyorduk. Lakin bu sesler öbür seslerle karışıyordu ve tıpkı anda birkaç oda kapılara vurunca ve haykırışlar yükselince sıhhat işçisi de yetişemiyordu. Muhtemelen o sırada kameradan da bakılıyordu. Fakat sonuç olarak izolasyondayken tuvaletiniz geldiyse ya da bir biçimde kapının açılması gerekiyorsa geçmiş olsun!
2. gün karantina odasına hasta bir kız çocuğu getirdiler ve mütemadiyen ağlayarak, “annemi istiyorum” diyordu. Odamız kilitli olduğu için o da genelde kapıya vururdu. Ben günümün büyük kısmını onu yatıştırmaya, kötüleştiğinde hemşireyi çağırmaya çalışmakla geçiriyordum. Kaygısının ne olduğu ortada değildi ve bana hiç düzgün gelmedi. esasen etraftan gelen çığlıklar, bağırtılar, altına yapanlar… Birinci dikkatimi çeken şey farklı tutulması gereken ruh ve hudut hastalarının bir ortada tutulması oldu. Üstelik farklı düzeylerde ruhsal hastalığı olanlarla nörolojik hastalığı olanlar birebir odaya denk düşebiliyordu.
İçeriye yalnız kalmak, kendimle ilgilenmek, kendi niyetlerimi toparlamak için girdim. Ama bu biçimde bir ortamdan eser yoktu. aslına bakarsanız 5 dakika yalnız ya da sessiz kalabileceğiniz hiç bir yer yok. Çıkmadan 2 gün evvel bu yüzden hudut krizi geçirdim. Dedim ki, “İstiyorsanız aşağıdaki yastıklı odaya kilitleyin beni. Lakin yarım saat ses istemiyorum, tek başıma kalmak istiyorum.” Bunu bile başaramadım. Burada toplam altı gün kaldım. esasen altı günün sonunda başım gitmeye başlamıştı.
‘AŞAĞIDAN GELEN SESLERİ DUYUP HUZURSUZ OLUYORDUK’
Pekala, karantinadan daha sonra nasıl bir odaya geçtin?
Karantinadan çıktıktan daha sonra beni üst kata aldılar. Odalarda çoklukla 4 tane tekli yatak bulunuyordu. Kenarları ahşaplı, süngerleri fazlaca berbat, yayları sırtımıza batıyordu. Dolaplar kilitsiz, kendimizi asmayalım diye tavanlar yüksek ve her yerde beyaz florasan ışıklar. Bu ışıklar psikolojimizi fazlaca olumsuz etkiliyordu. “niçin sarı ışık değil de beyaz ışık taktınız?” diye sorduysam da hemşireler ve paklık vazifelilerinin buna verebileceği bir karşılığı yoktu.
İşçi ile hastalar içindeki alaka nasıldı pekala?
Çalışma şartları niçiniyle hemşirelerin birçoklarının esasen kendi durumları da berbattı. İnsanları daima birinci kata indirmekle tehdit edenler vardı. Ya da birisi altına kaçırdığında hemşireler ilgilenmiyordu. Yani orada birbirimiz için “biz” vardık. Biri altına da işese de hudut krizi de geçirse “biz” vardık. Yalnızca aşağı indirmesinler diye birbirimizi sakinleştirmeye çalışıyorduk. Zira daima aşağıdan gelen sesleri duyup huzursuz oluyorduk.
Ayrıyeten çalışanlar kimi vakit 48 saat nöbet tutuyordu. Ağır hastalar da olduğu için işçi hiç bir biçimde yetişemiyordu. Lakin sakin ya da itaatkar kalamazsanız, özel olarak hazırlanmış odalara girmeye hak kazanıyordunuz!
‘HASTA SAKİNLEŞMEZSE ZORLA YATAĞA BAĞLANIYOR’
Bize bu odalardan bahsedebilir misin?
İnsanların kemerli yatağa bağlandığı bağlanma odaları var. Hasta denetimi kaybeder ve hastane çalışanıyla girdiği tartışma kararında sakinleşmezse; hemşire ve güvenlik sayesinde o odaya sokuluyordu. Bağırış çağırış, zorla yatağa bağlanıyor. İğne, serum, artık ne verirlerse… Lakin o odaya sokulup da sakinleşeni pek az gördüm. Düşünün, size yardımcı olmak için burada olduğunu söyleyen işçi, sizi yaka paça bağlıyor. Bu sesler üst kata da gidiyor doğal. Ve biz hastalar için bunlar tetikleyici olabiliyor.
Ben ikinci kattayken bir hanımı her gün oraya alıyorlardı. O bayan hastanın dört gün boyunca çığlıklarını duyduk. Bir aksiyona ya da maça gittiğinizde kısılan ses, o dört gün boyunca hiç kısılmadı… O seste acıyı duyuyorsunuz, çaresizliği, öfkeyi…
Az evvel bir de yastıklı odadan bahsettin…
Kendine ziyan verme noktasındaki birtakım ağır hastalar için her yeri yastıkla kaplı bir oda var. Bir gün tesadüfen kapı açıktı ve içeriyi gördüm; içerde bir daha beyaz florasan ışık vardı. Düşünün hudut krizi geçiriyorsunuz, denetimi kaybetmişsiniz, sizi bembeyaz ışıklı küçücük bir odaya kilitliyorlar…
‘İNANILMAZ HAFIZA KAYIPLARI VARDI’
Kaldığın mühlet ortasında şahit olduğun EKT (elektroşok) uygulaması oldu mu?
Evet, hastanede kaldığım mühlet ortasında EKT yapılan arkadaşlarım oldu. Hafızaya nasıl bir tesiri olduğunu merak ettiğim için onlarla konuştum. O güne ilişkin, birlikte yaşadığımız akılda kalıcı anlar belirledik. EKT’den daha sonra bunlar üzerine konuşacaktık. Odada beklerken aklım onlardaydı. Döndüklerinde arkadaşlarım beni tanıyamadıklarında kendi ortalarında anlaştılar, bana latife yapıyorlar sandım. Lakin bir yandan da karşımda gözünün feri gitmiş üç tane vücut görüyordum. Beni kandırmadıklarını anlamam uzun sürmedi.
Anıları hatırlamayı bırakın, güya o anda ruhları yokmuş üzereydi. vakit içinde birtakım şeyleri birbirimize hatırlatarak ilerlemeye çalıştık. Lakin inanılmaz hafıza kayıpları vardı. Ortadan 9 hafta geçti ve irtibatta olduğumuz için unutulan şeylerin hala geri gelmediğini biliyorum. Bir arkadaşım konutuna döndüğünde epey yakın olduğu kuzenini bir süre tanıyamamış. Ben EKT almadığım biçimde hafıza zahmetleri yaşıyorum; yatıştan evvelki süreçte bile boşluklar oluştu.
‘ORADA HERKES PİSLİK İÇİNDE’
Başka hastalarla bağlantıların nasıldı?
İkinci kata kimi vakit kimin girip çıktığı muhakkak değildi. Ben de biraz daha konuşabilir bir hasta olduğum için hastalarla irtibat kuruyordum. Bir gün hastalardan bir teyze saçlarını göstererek ağlıyordu. Uzun müddettir saçlarına dokunulmamış, yıkanmamış ve 2-3 yerden düğümlenmişti. Saçlarını yıkadım ve kremledim. Birtakım bayanların uzun vakit boyunca genital bölgelerini temizleyemediğine şahit oldum. Orada herkes pislik ortasında. Jilete müsaade vermiyorsunuz diye bu biçimde bir hayatı onlara reva nazaranmezsiniz.
ötürüsıyla uyku saatlerini haricinde bıraktığınızda, günün 19 saatini birlikte geçiren beşerler olarak birbirimizin her şeyinden etkileniyorduk. Olağan his durumumuzu yalnızca içeride olup bitenler değil, kullandığımız ilaçlar da belirliyordu. Eminim ki hepimiz dışarıda olduğumuzdan daha hassastık. Orada herkes canlı cenaze gibiydi…
Kaldığınız mühlet zarfında yalnızca ilaç tedavisi mi gördünüz? Yoksa kurumun psikiyatristi ile teğe bir görüşme yaptınız mı?
Asistan olan psikiyatr beni daima takip etti, yanıma gidip geldi. Bana verilen ilaçlardan tutun benim orada geçirdiğim süreçte yaşadığım huzursuz bacak sendromundan, ilaçların bunu tetiklemesine kadar hepsini raporladılar.
‘MAHREMİYET ÖNEMLİ BİR SORUN’
Bize hastanedeki bir gününü anlatır mısın? Kaçta kalkıyordun, kim uyandırıyordu?
2. katta sabah 05.30’da hemşire ve paklık vazifelileri kapıları ve ışıkları açıp bizi uyandırıyorlardı. daha sonrasında çabucak kahvaltıya inmek zorundasınız. Zira kahvaltı ilaç saatine nazaran ayarlanıyor. İlaç daha sonrasında da banyo saatiydi. Banyoda 3 duş vardı ancak kolları olmadığı için kapıları kapatamıyorduk. Duş başlığı da yoktu, kova ve maşrapa vardı. Tuvaletlerin de kapıları kapanmıyordu. Mahremiyet önemli bir sorun.
13-00 ile 16-00 içinde bahçe müsaadesi veriliyor. Saat 16-00’da içeriye giriyor, 1 saat daha sonra da akşam yemeğine iniyorduk. Yani yemek denilebilirse… Vejetaryen yemek esasen baştan beri yoktu. Karantinada yemekler karıştığı için tepsileri geri çeviriyordum. Yemekhanede ise durum berbattı. Merdivenlere yayılan ağır koku yüzünden yememe sonucu alıp dönenler oluyordu. Yemekler o kadar berbattı ki bir çorba bile içsem kata dönünce midem bulanıyordu.
daha sonra kendimize ziyan verebileceğimiz bir şey var mı nedeni öne sürülerek arama yapıyorlardı. Ve bu durum her gün rutin olarak gerçekleşiyordu. Bizi “suçluymuşuz” üzere bağıra bağıra odalarımızdan süratlice çıkarıp gergin bir hava yaratıyorlardı. Bekleyiş sırasında, “Acaba bir daha nelerimi alacaklar” diye huzursuz oluyorduk. Zira yarım kalmış bir bisküvi paketi bile çürüyeceği nedeni öne sürülerek alınıyordu. Eşyalarımızı insan üzere aramaları konusunda tekraren ihtarlarda bulunduk. Fakat her kezinde bir bayan ve bir erkek güvenlik, yatakları kaldırıp, dolapları karıştırıp bütün eşyaları talan ediyordu. daha sonra bir de üstümüz aranıyordu. Bütün bu saydığım aksiliklerin ortasında odada oturup bir çay ve yanında bisküvi yemek bizim için en lüks, en olağanüstü andı.
‘ORADA YAŞADIĞIM 13 GÜN, BANA 13 AY ÜZERE GELDİ’
Son olarak; ailelere ve yetkililere neler söylemek istersin?
Bana Erenköy’ü sorarsanız, tek cümleyle “Prodüksiyonu fazlaca güzel olan bir endişe sineması yaşadım” diye cevaplandırırım. Aileler, hastalığın seyrine nazaran yakınlarını yatırmak mecburiyetinde kalabilirler. “Yatmayın, yatırmayın” diyemem olağan olarak. Zira bu sistem biz hastalara fazla seçenek sunmuyor. Ancak hastanedeki durum anlattığım gibi…
Bir de “Döner Kapı Sendromu” diye bir şey var; hastalar daima dönüp yatış yapıyor ve birebir şeylere tekrar yine maruz kalıyorlar. Orada insani olmayan şartlar var. Bu yüzden uzun müddettir içeride kalmak zorunda olanlarımız için fazlaca üzülüyorum. Orada yaşadığım 13 gün, bana 13 ay üzere geldi. Zira bu hastanede vakit kavramı yok.
Beşerler sevdiklerini, ailelerini oraya yatırıyor ve içeride ne yaşadığımıza dair hiç bir fikirleri yok. İçerideyken de kendinize sorduğunuz soru: Buradan ne vakit ve ne durumda çıkacağım? Buradan hiç bir vakit çıkamayacağını düşünen hastalar da vardı. Çıktığında gidecek yeri olmayan bir hasta bile gitmek istiyordu. Biraz olsun düzgüne gidebileceğine dair motive edecek hiç bir şey yok zira.
Yetkililere ise şunu sormak isterim: Psikolojisi ya da akli istikrarı bozulmuş olan bir insan hal bu biçimdeyken nasıl güzelleşebilir?
‘HASTANIN HER CÜMLESİ FARKLI İŞARETLERİ GÖSTERİYOR’
Anlatılanlardan kendisini en çok etkileyen şeyin beton duvarlar olduğunu söyleyen ismini veremediğimiz bir psikiyatrist, “Aslında hastanın her cümlesi farklı işaretleri gösteriyor ve hayli da değerli. Bugüne kadar bu duvarı renklendirmek ya da diğer bir şey yapılabilir mi diye düşünmek aklımıza bile gelmemiş. Tecrit yokken bu duvara epey fazla maruz kalmıyorsunuz fakat tecrit olduğunda 4-5 gününüzü bu odada geçiriyorsunuz. Ve o duvar, bu biçimde size görünmeye başlıyor…” dedi.
‘DİĞER HASTALARA TESİRLERİNİ ÇOK FAZLA DÜŞÜNMEMİŞİZ!’
Ebru Esen’in şahit olduğu EKT uygulaması üzerine görüşlerini sorduğumuz psikiyatrist şu karşılığı verdi: “EKT dünyada yalnızca İsviçre’de yasak. Bu süreç bilhassa tedaviye dirençli şahıslarda kullanılır. Şahsa şakaklarından bir elektrik akımını anestezi eşliğinde uygularsınız. Bu anestezi eşliğinde kişi bir nöbet geçirir. Hastanın tedavisi tamamlandığında ise bir derlenme mühleti vardır. Zira nöbetten daha sonra bir baş karışıklığı olur. Şahıslar, etraflarındakileri tanıyamazlar. Ve gün boyunca bu baş karışıklığı devam eder. Bu örnekte belirli ki derlenme müddeti kısa tutularak hasta süratlice servise geri gönderilmiş. Alışılmış biz EKT’nin hastanın üstündeki tesirlerini biliyoruz lakin servisin ortasındaki öbür hastalara tesirlerini bilmiyoruz. Yani öteki hastalar EKT’den çıkan hastayı gördüğünde ne olacağını fazlaca fazla düşünmemişiz!”
‘EBRU ESEN, BİR NEVİ HASTABAKICI ROLÜNÜ ÜSTLENMİŞ’
Hastanede güvenlik nedeni öne sürülerek yapılan uygulamalar hakkında bilgi veren psikiyatrist, “Hastanede güvenliği yükselttiğiniz vakit konfor azalır. Konforu yükselttiğinizde ise güvenlik düşer. Olağan şartlarda güvenlik sorunu olmayan hastalar daha konforlu servislere alınmalıdır. bu biçimdece her servis farklı kurallarla yönetilir. Örneğin A1 ismi verilen terapi servisimiz vardı. Orası da değişik kurallarla yönetilirdi. Lakin A1 servisi uzun vakit evvel kapatılıp öbür bir servise eklendi. Kapı kolunun olmaması da bir daha güvenlik niçini. Hasta Ebru Esen, o kadar hoş tabir etmiş ki… “Aynı anda birkaç oda kapılara vurunca ve haykırışlar yükselince sıhhat işçisi de yetişemiyordu” diyor. Zira hemşire duyuyor ancak bir süre bekledikten daha sonra gereksinimi olana bakmaya gidiyor. Evvelce bireyler kendisi gidip hemşirenin kapısını çalardı. Lakin siz bireyleri kilitlerseniz, kendisi çıkamazsa aslına bakarsanız öbür türlüsü de olamaz. ötürüsıyla buradaki sorun sistem. Zira hemşireler de hastalara yetişemiyor. Bu hasta da kendi kaygısını unutup oradaki hastalara yardım etmeye çalışmış. Yani bir nevi hastabakıcı rolünü üstlenmiş. halbuki bu akıl hastaneleri bireyin biricik olması gereken bir yer. Yetersizlikten ötürü bu tedaviler bir fabrikasyona dönüşüyor“ yorumunu yaptı.
‘HASTANIN NEYE MARUZ KALDIĞINI ÇOK DÜZGÜN ANLIYORUM’
Güvenlik nedeni öne sürülerek yapılan aramalara da değinen psikiyatriste nazaran burada asıl acı olan ne güvenlik elemanlarının içinde ne hemşirelerde ne de buna şahit olan hekimlerin bu durumu olağandışı görmemesi ve kanıksamış olmaları…
“Bu hasta vejeteryan ve siz alıp onun bisküvisini atıyorsunuz. Bu pandemidilk evvel sorun değildi, sabah kantinden bir daha alabilirdi. Fakat bu şartlarda yemeğini yiyemediğinde bisküvi de yiyemeyecek. Ve siz alıp onun bisküvisini de atıyorsunuz. Bunu atmak yerine emanete alıp, sabah geri verebilirsiniz. Lakin psikoz servislerinde bir tertip tutturmak hayli zordur. Zira psikozun yıkıcı tesiri işçinin içine de sinmeye başlar. Güçle, asimetrik bir pozisyona geçtiğinizde o gücün tesiriyle toksike olmaya başlarsınız. Burada olan şey de güvenlik elemanlarının bu tarafa kaymış olması. Hastaya olağandışı gelen şeyi güvenlik elemanına sorsanız “Ne yapalım bizim de 15 dakika vaktimiz var” diyecektir. Ve niye haklı olduklarını anlatacaklardır. Muhtemelen haklılardır da… Burada çözülemeyecek olan kısım tam da burada başlıyor. Zira taraflar birbirini dinlemeyi terk ediyorlar. Lakin bu kabul edilemez bir şey. Bu niçinle hastanın neye maruz kaldığını fazlaca uygun anlıyorum. Kapıyı çat diye çarpacağına kapıyı çalsa, “Biz şu biçimde bir bakacağız” dese her şey daha kolay olacak.”
‘HERKESİ TIPKI YERE KOYDUĞUNUZDA FABRİKASYONA DÖNÜŞÜYOR’
Güvenlik konusunun, ruh sıhhati hastalarının bulunduğu epeyce küçük bir küme için bir “mecburiyet” olduğunu anlatan psikiyatrist, “Buna dair hastanın da epey hoş tabir ettiği bir şey var. Sorun, bütün bu hastaların birlikte yatmasında. Olağanda bir serviste 18-24 hasta kalması istenir. Bundan daha kalabalık servislerin yönetilmesi hayli zordur. Bu serviste ise 40-45 kişi yatıyor. Bu hastaların birbiri ile irtibatı da önemli meseleler yaratıyor. Bu hasta bir psikoz hastası olsaydı, olağan olarak evvel birinci bir hafta güvenliğinin sağlanması istenilecekti. Lakin bu hastada bu biçimde bir şeye gerek yok ki! Kimisi tedavi istemiyor, kimisi istiyor. Kimisinin aklı yerinde değil, kimisini ilaçsız takip ediyoruz. İşte siz herkesi tıpkı şeye olağan tutup, birebir yere koyduğunuzda gereksinimlere nazaran özelleştiremiyorsunuz. Fabrikasyona dönüyor iş. Bu yüzden Türkiye’de depresyon üzere ruhsal olarak çöküntü yaşayan lakin akıl sıhhati yerinde olan şahısların yardım alması daha sıkıntı. Ebru Esen, kendini tabir edebiliyor; kendisi isteyerek yatıyor ne yemek istediğiyle ne yemek istemediği konusunda bir farkındalığı var. Fakat bu hastalar Türkiye’de öksüz durumdalar, gidecek yerleri yok. Bu hasta 2014 yılında bu hastaneye yatsaydı A1 servisine yatardı. Orada küme terapilerine, sanat terapilerine katılırdı. Lakin bu servis de birkaç yıl evvel kaldırıldı” diye ekledi.
‘BU HASTAniçin TABİBİ DA KAÇMAYA ÇALIŞIYOR HEMŞİRESİ DE’
Sorunun sistemde olduğunu ve bakanlığın bahse dair bir derdi dahi olmadığını vurgulayan psikiyatrist şöyleki devam etti:
“Bakanlık, ‘Bu hastanede ne yapıyorsunuz?’ diye hiç sormuyor bize. Ancak ‘Yataklarınız ne kadar dolu, polikliniğe kaç kişi geliyor?’ diye soruyorlar. Yani nitelik değil nicelik üzerinden fiyatlandırılan bir sistem kelam konusu. Bırakın hastaları bu akıl hastanesinden tabibi da kaçmaya çalışıyor, hemşiresi de. örneğin yemek kalitesi… Ben bu hastaneye başladığımdan beri büyük sorun. Ve yemek kalitesinin tek bir açıklaması var; yemeğe az para vermeniz! Bunun için servis tabibini suçlayacak haliniz yok. Bu başhekimle alakalı bir şey. Lakin ben bu hastanedeki problemlerin yalnızca gelen başhekimin basiretsizliğinden olduğunu düşünmüyorum. Yani toplu ve büyük bir kıssa bu…”
‘BU HASTANIN ÖZNEL SESİNİ DUYMAK BİZE DÜZGÜN GELDİ’
Basının bu hususta oynadığı rolün epeyce değerli olduğunun altını çizen psikiyatrist, son olarak şunları söylemiş oldu:
“Psikiyatri hiç bir vakit kendi ortasından değişmiş bir kurum değildir. Fakat toplumun, toplumsal ortamın baskısıyla değişebilir. Hastalar, toplumsal siyasetler değiştikçe daha rahat olacak. Zira toplumun katmanlarındaki bütün o kopukluk oralara sirayet ediyor. örneğin tiyatro oyunlarında akıl hastaları kendisini Napolyon sanır bilirsiniz. İnanın ben bu mesleği yaptığım müddet ortasında bir tane bile Napolyon görmedim. Zira toplumun artık Napolyon’la ilgili bir sıkıntısı yok. Fakat ben bir sürü mehdi, bir sürü Tayyip Erdoğan bir sürü Atatürk gördüm. Bir sürü peygamber iyileştirdim. Devrinde ne var ise bizim hastanede de onlar oluyor. Bu hastanede de epey somut şeyler var. Sizin kıymetli rolünüz tam da bu kopukluk içerisinde buraya işaret ederek hastane ortasında bir hareketin sesi olmak. Zira bu hastanın öznel sesini duymak bize âlâ geldi. Zira haberleştirmenin o nesnelliğine gereksinimimiz var. Tam da sizin kanalınızla biraz yansıtıldığında, daha epey konuşulduğunda; öbür bir hasta, “Bana da bu yapılmıştı” dediğinde işte bu biçimde toplum olarak haberdar olup tekrar düşünmeye başlayacağız.”
VİLAYET SIHHAT MÜDÜRLÜĞÜ: SORULARIN MUHATABI HASTANE YETKİLİLERİDİR
Argümanları sorduğumuz Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi Başhekim Yardımcısı, sorularımızın karşılıklarını alacağımız ünitenin kendileri değil, Vilayet Sıhhat Müdürlüğü olduğunu söylerken; ulaştığımız Vilayet Sıhhat Müdürlüğü yetkilileri ise, rastgele bir açıklama yapmayacaklarını tabir ederek şu cevabı verdi:
“İddialarla ilgili hususta hastane idaresinin haiz olması niçiniyle soruların muhatabı da hastane yetkilileridir.”
“Orada yaşadığım 13 gün, bana 13 ay üzere geldi. Zira orada vakit kavramı yok” diyen Esen, bir kapatılma yeri olarak Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’ndeki şartları ve gündelik hayatı anlattı. Birebir hastanede çalışan ismini veremediğimiz bir psikiyatrist ise Ebru Esen’in öznel sesini duymalarının kendilerine düzgün geldiğini belirterek, ‘Ben bu hastanedeki sıkıntıların yalnızca başhekimin basiretsizliğinden olduğunu düşünmüyorum. Yani toplu ve büyük bir öykü bu…” dedi.
‘MOTİVASYONUMUZU KAYBEDECEK NE var ise YAŞADIK’
Depresyon sürecin nasıl başladı?
Geçen sene bir arkadaşımı kaybetmemle birlikte fark etmeye başladım. Suruç Katliamı’nın 5. yıl dönümü hareketinde 3 gün Vatan Emniyet Müdürlüğü’nde gözaltında tutulmuştum. Akşam meskene geldiğimde, olayı bildiğimi var iseyan bir arkadaşımdan duyar duymaz bu bende şok tesiri yarattı. Kaybımdan epeyce öğrenme biçimimle ilgili bir travma oluştu. Arkadaşımın geride bir bebeği, eşi ve bizler kalmıştık. daha sonrasında süreç durmadı; epeyce insan kaybettik. Motivasyonumuzu yok edecek ne var ise yaşadık. Yanısıra şahsi sıkıntılar, ekonomik ezalar, pandemi derken her şey üst üste geldi. Bu süreçte bir biçimde kendimi müdafaaya, bunu aşmaya çalıştım. Lakin aşamadığım ortaya çıktı. Hudut krizleri geçirmeye başladım ve durum gitgide zorlayıcı oldu…
‘KENDİ İSTEĞİNLE GİRSEN DAHİ KENDİ İSTEĞİNLE ÇIKAMIYORSUN’
Hastaneye kendi isteğinle mı gittin?
Evet, evvel hastanenin acil kısmına gitmeye karar verdim. Haftanın muhakkak günleri psikiyatr ile görüşmeye başladım; bana uygun olan ilaçları bulmaya çalıştı. Ama hastanede yatıp yatmamayı bana bıraktı. Tabip, “insan olarak soruyorsanız ilaç tedavisi uygularım ancak bir tabip olarak size yatış veririm” dedi. O sırada bir işim olduğundan kaybetmek istemiyordum; ilaç tedavisi istedim. Lakin 2,5 ay geçmesine karşın rastgele bir olumlu sonuç alamadık. Bu müddet zarfında toplumsallaşmaya de çalıştım lakin tesirli olmadı. daha sonra kendi isteğimle Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’ne yatış sonucu aldım. Lakin bu hastaneye kendi isteğinle girsen dahi kendi isteğinle çıkamıyorsun…
‘KENDİMİ ÇOK MAKUS BİR ORTAMDA BULDUM’
Giderken nasıl bir kurum hayal ettin? Gittiğinde bulduğun yerle kafanda düşlediğin yer içinde ne üzere farklar vardı?
Başımda en makûs şartları kurmuştum aslında. “Neyle karşılaşırsam karşılaşayım, ne kadar makus olabilir ki?” dedim kendime. Biraz “Girl Interrupted”a yakın şeyler hayal ettim. Beklediğim, istediğim şey zihnimi düzenleyebilmek, dinlenmek, yüreğimdeki dinmeyen acıyı azaltma hayaliydi. hiç bir şey olmasa bile tecrübe olur bana diye düşündüm.
Kaldığım bu binanın 1. katında yeni gelenler ve ağır hastalar vardı. Ben bu katı “cehennemin dibi” olarak tanımlıyorum. 2. katta ise alt kattan “terfi eden” hastalar kalıyor. ötürüsıyla yatışın birinci haftası dış dünyayla bağlantım büsbütün kesildi ve kendimi hayli makûs bir ortamda buldum.
‘İZOLASYONDAYKEN TUVALETİN GELDİYSE GEÇMİŞ OLSUN!’
Yatış onayı verildikten daha sonra yaşadığın süreci anlatır mısın?
Evvel eşya gerilimi ile başladı her şey. Kot, sutyen, bağcıklı, lastikli şeyler, mont ipleri kesildi. Kağıt-kalem-kitap, öz bakım eserleri, cüzdan… Bu olmaz, şu olmaz derken bir bez torba kaldı elimde…
Yatış onayından daha sonra covid testi ve analizler yapıldı. Vejetaryen olduğumu belirttim ve bu not edildi. Birinci günler covidden dolayı karantinada kaldım ve beni bir odaya kilitlediler. Binadaki bütün sesler, boş ve yüksek duvarlar yüzünden her yerde yankılanıyordu. Perdesiz bir pencere, gerisinde da iki kat tel ve parmaklık. Ve dışarıda 1. katın yüksekliğinde, dışarıyı görmemizi engelleyen beton bir duvar…
Orda kaldığım sürece etraftan daima sesler geliyordu. Kapıların üzerimize kilitlenmesi kimi hastalar için düşünceli bir durumdu. Kapalı alanda kilitli kalma korkusu olanların da olmayanların da “kapıyı açın” diye bağırdıklarını epey duydum. Tuvaletimiz gelince ya da bir kasvetimiz olduğunda kapıya tıklıyor, daha sonra vurmaya başlıyorduk. Lakin bu sesler öbür seslerle karışıyordu ve tıpkı anda birkaç oda kapılara vurunca ve haykırışlar yükselince sıhhat işçisi de yetişemiyordu. Muhtemelen o sırada kameradan da bakılıyordu. Fakat sonuç olarak izolasyondayken tuvaletiniz geldiyse ya da bir biçimde kapının açılması gerekiyorsa geçmiş olsun!
2. gün karantina odasına hasta bir kız çocuğu getirdiler ve mütemadiyen ağlayarak, “annemi istiyorum” diyordu. Odamız kilitli olduğu için o da genelde kapıya vururdu. Ben günümün büyük kısmını onu yatıştırmaya, kötüleştiğinde hemşireyi çağırmaya çalışmakla geçiriyordum. Kaygısının ne olduğu ortada değildi ve bana hiç düzgün gelmedi. esasen etraftan gelen çığlıklar, bağırtılar, altına yapanlar… Birinci dikkatimi çeken şey farklı tutulması gereken ruh ve hudut hastalarının bir ortada tutulması oldu. Üstelik farklı düzeylerde ruhsal hastalığı olanlarla nörolojik hastalığı olanlar birebir odaya denk düşebiliyordu.
İçeriye yalnız kalmak, kendimle ilgilenmek, kendi niyetlerimi toparlamak için girdim. Ama bu biçimde bir ortamdan eser yoktu. aslına bakarsanız 5 dakika yalnız ya da sessiz kalabileceğiniz hiç bir yer yok. Çıkmadan 2 gün evvel bu yüzden hudut krizi geçirdim. Dedim ki, “İstiyorsanız aşağıdaki yastıklı odaya kilitleyin beni. Lakin yarım saat ses istemiyorum, tek başıma kalmak istiyorum.” Bunu bile başaramadım. Burada toplam altı gün kaldım. esasen altı günün sonunda başım gitmeye başlamıştı.
‘AŞAĞIDAN GELEN SESLERİ DUYUP HUZURSUZ OLUYORDUK’
Pekala, karantinadan daha sonra nasıl bir odaya geçtin?
Karantinadan çıktıktan daha sonra beni üst kata aldılar. Odalarda çoklukla 4 tane tekli yatak bulunuyordu. Kenarları ahşaplı, süngerleri fazlaca berbat, yayları sırtımıza batıyordu. Dolaplar kilitsiz, kendimizi asmayalım diye tavanlar yüksek ve her yerde beyaz florasan ışıklar. Bu ışıklar psikolojimizi fazlaca olumsuz etkiliyordu. “niçin sarı ışık değil de beyaz ışık taktınız?” diye sorduysam da hemşireler ve paklık vazifelilerinin buna verebileceği bir karşılığı yoktu.
İşçi ile hastalar içindeki alaka nasıldı pekala?
Çalışma şartları niçiniyle hemşirelerin birçoklarının esasen kendi durumları da berbattı. İnsanları daima birinci kata indirmekle tehdit edenler vardı. Ya da birisi altına kaçırdığında hemşireler ilgilenmiyordu. Yani orada birbirimiz için “biz” vardık. Biri altına da işese de hudut krizi de geçirse “biz” vardık. Yalnızca aşağı indirmesinler diye birbirimizi sakinleştirmeye çalışıyorduk. Zira daima aşağıdan gelen sesleri duyup huzursuz oluyorduk.
Ayrıyeten çalışanlar kimi vakit 48 saat nöbet tutuyordu. Ağır hastalar da olduğu için işçi hiç bir biçimde yetişemiyordu. Lakin sakin ya da itaatkar kalamazsanız, özel olarak hazırlanmış odalara girmeye hak kazanıyordunuz!
‘HASTA SAKİNLEŞMEZSE ZORLA YATAĞA BAĞLANIYOR’
Bize bu odalardan bahsedebilir misin?
İnsanların kemerli yatağa bağlandığı bağlanma odaları var. Hasta denetimi kaybeder ve hastane çalışanıyla girdiği tartışma kararında sakinleşmezse; hemşire ve güvenlik sayesinde o odaya sokuluyordu. Bağırış çağırış, zorla yatağa bağlanıyor. İğne, serum, artık ne verirlerse… Lakin o odaya sokulup da sakinleşeni pek az gördüm. Düşünün, size yardımcı olmak için burada olduğunu söyleyen işçi, sizi yaka paça bağlıyor. Bu sesler üst kata da gidiyor doğal. Ve biz hastalar için bunlar tetikleyici olabiliyor.
Ben ikinci kattayken bir hanımı her gün oraya alıyorlardı. O bayan hastanın dört gün boyunca çığlıklarını duyduk. Bir aksiyona ya da maça gittiğinizde kısılan ses, o dört gün boyunca hiç kısılmadı… O seste acıyı duyuyorsunuz, çaresizliği, öfkeyi…
Az evvel bir de yastıklı odadan bahsettin…
Kendine ziyan verme noktasındaki birtakım ağır hastalar için her yeri yastıkla kaplı bir oda var. Bir gün tesadüfen kapı açıktı ve içeriyi gördüm; içerde bir daha beyaz florasan ışık vardı. Düşünün hudut krizi geçiriyorsunuz, denetimi kaybetmişsiniz, sizi bembeyaz ışıklı küçücük bir odaya kilitliyorlar…
‘İNANILMAZ HAFIZA KAYIPLARI VARDI’
Kaldığın mühlet ortasında şahit olduğun EKT (elektroşok) uygulaması oldu mu?
Evet, hastanede kaldığım mühlet ortasında EKT yapılan arkadaşlarım oldu. Hafızaya nasıl bir tesiri olduğunu merak ettiğim için onlarla konuştum. O güne ilişkin, birlikte yaşadığımız akılda kalıcı anlar belirledik. EKT’den daha sonra bunlar üzerine konuşacaktık. Odada beklerken aklım onlardaydı. Döndüklerinde arkadaşlarım beni tanıyamadıklarında kendi ortalarında anlaştılar, bana latife yapıyorlar sandım. Lakin bir yandan da karşımda gözünün feri gitmiş üç tane vücut görüyordum. Beni kandırmadıklarını anlamam uzun sürmedi.
Anıları hatırlamayı bırakın, güya o anda ruhları yokmuş üzereydi. vakit içinde birtakım şeyleri birbirimize hatırlatarak ilerlemeye çalıştık. Lakin inanılmaz hafıza kayıpları vardı. Ortadan 9 hafta geçti ve irtibatta olduğumuz için unutulan şeylerin hala geri gelmediğini biliyorum. Bir arkadaşım konutuna döndüğünde epey yakın olduğu kuzenini bir süre tanıyamamış. Ben EKT almadığım biçimde hafıza zahmetleri yaşıyorum; yatıştan evvelki süreçte bile boşluklar oluştu.
‘ORADA HERKES PİSLİK İÇİNDE’
Başka hastalarla bağlantıların nasıldı?
İkinci kata kimi vakit kimin girip çıktığı muhakkak değildi. Ben de biraz daha konuşabilir bir hasta olduğum için hastalarla irtibat kuruyordum. Bir gün hastalardan bir teyze saçlarını göstererek ağlıyordu. Uzun müddettir saçlarına dokunulmamış, yıkanmamış ve 2-3 yerden düğümlenmişti. Saçlarını yıkadım ve kremledim. Birtakım bayanların uzun vakit boyunca genital bölgelerini temizleyemediğine şahit oldum. Orada herkes pislik ortasında. Jilete müsaade vermiyorsunuz diye bu biçimde bir hayatı onlara reva nazaranmezsiniz.
ötürüsıyla uyku saatlerini haricinde bıraktığınızda, günün 19 saatini birlikte geçiren beşerler olarak birbirimizin her şeyinden etkileniyorduk. Olağan his durumumuzu yalnızca içeride olup bitenler değil, kullandığımız ilaçlar da belirliyordu. Eminim ki hepimiz dışarıda olduğumuzdan daha hassastık. Orada herkes canlı cenaze gibiydi…
Kaldığınız mühlet zarfında yalnızca ilaç tedavisi mi gördünüz? Yoksa kurumun psikiyatristi ile teğe bir görüşme yaptınız mı?
Asistan olan psikiyatr beni daima takip etti, yanıma gidip geldi. Bana verilen ilaçlardan tutun benim orada geçirdiğim süreçte yaşadığım huzursuz bacak sendromundan, ilaçların bunu tetiklemesine kadar hepsini raporladılar.
‘MAHREMİYET ÖNEMLİ BİR SORUN’
Bize hastanedeki bir gününü anlatır mısın? Kaçta kalkıyordun, kim uyandırıyordu?
2. katta sabah 05.30’da hemşire ve paklık vazifelileri kapıları ve ışıkları açıp bizi uyandırıyorlardı. daha sonrasında çabucak kahvaltıya inmek zorundasınız. Zira kahvaltı ilaç saatine nazaran ayarlanıyor. İlaç daha sonrasında da banyo saatiydi. Banyoda 3 duş vardı ancak kolları olmadığı için kapıları kapatamıyorduk. Duş başlığı da yoktu, kova ve maşrapa vardı. Tuvaletlerin de kapıları kapanmıyordu. Mahremiyet önemli bir sorun.
13-00 ile 16-00 içinde bahçe müsaadesi veriliyor. Saat 16-00’da içeriye giriyor, 1 saat daha sonra da akşam yemeğine iniyorduk. Yani yemek denilebilirse… Vejetaryen yemek esasen baştan beri yoktu. Karantinada yemekler karıştığı için tepsileri geri çeviriyordum. Yemekhanede ise durum berbattı. Merdivenlere yayılan ağır koku yüzünden yememe sonucu alıp dönenler oluyordu. Yemekler o kadar berbattı ki bir çorba bile içsem kata dönünce midem bulanıyordu.
daha sonra kendimize ziyan verebileceğimiz bir şey var mı nedeni öne sürülerek arama yapıyorlardı. Ve bu durum her gün rutin olarak gerçekleşiyordu. Bizi “suçluymuşuz” üzere bağıra bağıra odalarımızdan süratlice çıkarıp gergin bir hava yaratıyorlardı. Bekleyiş sırasında, “Acaba bir daha nelerimi alacaklar” diye huzursuz oluyorduk. Zira yarım kalmış bir bisküvi paketi bile çürüyeceği nedeni öne sürülerek alınıyordu. Eşyalarımızı insan üzere aramaları konusunda tekraren ihtarlarda bulunduk. Fakat her kezinde bir bayan ve bir erkek güvenlik, yatakları kaldırıp, dolapları karıştırıp bütün eşyaları talan ediyordu. daha sonra bir de üstümüz aranıyordu. Bütün bu saydığım aksiliklerin ortasında odada oturup bir çay ve yanında bisküvi yemek bizim için en lüks, en olağanüstü andı.
‘ORADA YAŞADIĞIM 13 GÜN, BANA 13 AY ÜZERE GELDİ’
Son olarak; ailelere ve yetkililere neler söylemek istersin?
Bana Erenköy’ü sorarsanız, tek cümleyle “Prodüksiyonu fazlaca güzel olan bir endişe sineması yaşadım” diye cevaplandırırım. Aileler, hastalığın seyrine nazaran yakınlarını yatırmak mecburiyetinde kalabilirler. “Yatmayın, yatırmayın” diyemem olağan olarak. Zira bu sistem biz hastalara fazla seçenek sunmuyor. Ancak hastanedeki durum anlattığım gibi…
Bir de “Döner Kapı Sendromu” diye bir şey var; hastalar daima dönüp yatış yapıyor ve birebir şeylere tekrar yine maruz kalıyorlar. Orada insani olmayan şartlar var. Bu yüzden uzun müddettir içeride kalmak zorunda olanlarımız için fazlaca üzülüyorum. Orada yaşadığım 13 gün, bana 13 ay üzere geldi. Zira bu hastanede vakit kavramı yok.
Beşerler sevdiklerini, ailelerini oraya yatırıyor ve içeride ne yaşadığımıza dair hiç bir fikirleri yok. İçerideyken de kendinize sorduğunuz soru: Buradan ne vakit ve ne durumda çıkacağım? Buradan hiç bir vakit çıkamayacağını düşünen hastalar da vardı. Çıktığında gidecek yeri olmayan bir hasta bile gitmek istiyordu. Biraz olsun düzgüne gidebileceğine dair motive edecek hiç bir şey yok zira.
Yetkililere ise şunu sormak isterim: Psikolojisi ya da akli istikrarı bozulmuş olan bir insan hal bu biçimdeyken nasıl güzelleşebilir?
‘HASTANIN HER CÜMLESİ FARKLI İŞARETLERİ GÖSTERİYOR’
Anlatılanlardan kendisini en çok etkileyen şeyin beton duvarlar olduğunu söyleyen ismini veremediğimiz bir psikiyatrist, “Aslında hastanın her cümlesi farklı işaretleri gösteriyor ve hayli da değerli. Bugüne kadar bu duvarı renklendirmek ya da diğer bir şey yapılabilir mi diye düşünmek aklımıza bile gelmemiş. Tecrit yokken bu duvara epey fazla maruz kalmıyorsunuz fakat tecrit olduğunda 4-5 gününüzü bu odada geçiriyorsunuz. Ve o duvar, bu biçimde size görünmeye başlıyor…” dedi.
‘DİĞER HASTALARA TESİRLERİNİ ÇOK FAZLA DÜŞÜNMEMİŞİZ!’
Ebru Esen’in şahit olduğu EKT uygulaması üzerine görüşlerini sorduğumuz psikiyatrist şu karşılığı verdi: “EKT dünyada yalnızca İsviçre’de yasak. Bu süreç bilhassa tedaviye dirençli şahıslarda kullanılır. Şahsa şakaklarından bir elektrik akımını anestezi eşliğinde uygularsınız. Bu anestezi eşliğinde kişi bir nöbet geçirir. Hastanın tedavisi tamamlandığında ise bir derlenme mühleti vardır. Zira nöbetten daha sonra bir baş karışıklığı olur. Şahıslar, etraflarındakileri tanıyamazlar. Ve gün boyunca bu baş karışıklığı devam eder. Bu örnekte belirli ki derlenme müddeti kısa tutularak hasta süratlice servise geri gönderilmiş. Alışılmış biz EKT’nin hastanın üstündeki tesirlerini biliyoruz lakin servisin ortasındaki öbür hastalara tesirlerini bilmiyoruz. Yani öteki hastalar EKT’den çıkan hastayı gördüğünde ne olacağını fazlaca fazla düşünmemişiz!”
‘EBRU ESEN, BİR NEVİ HASTABAKICI ROLÜNÜ ÜSTLENMİŞ’
Hastanede güvenlik nedeni öne sürülerek yapılan uygulamalar hakkında bilgi veren psikiyatrist, “Hastanede güvenliği yükselttiğiniz vakit konfor azalır. Konforu yükselttiğinizde ise güvenlik düşer. Olağan şartlarda güvenlik sorunu olmayan hastalar daha konforlu servislere alınmalıdır. bu biçimdece her servis farklı kurallarla yönetilir. Örneğin A1 ismi verilen terapi servisimiz vardı. Orası da değişik kurallarla yönetilirdi. Lakin A1 servisi uzun vakit evvel kapatılıp öbür bir servise eklendi. Kapı kolunun olmaması da bir daha güvenlik niçini. Hasta Ebru Esen, o kadar hoş tabir etmiş ki… “Aynı anda birkaç oda kapılara vurunca ve haykırışlar yükselince sıhhat işçisi de yetişemiyordu” diyor. Zira hemşire duyuyor ancak bir süre bekledikten daha sonra gereksinimi olana bakmaya gidiyor. Evvelce bireyler kendisi gidip hemşirenin kapısını çalardı. Lakin siz bireyleri kilitlerseniz, kendisi çıkamazsa aslına bakarsanız öbür türlüsü de olamaz. ötürüsıyla buradaki sorun sistem. Zira hemşireler de hastalara yetişemiyor. Bu hasta da kendi kaygısını unutup oradaki hastalara yardım etmeye çalışmış. Yani bir nevi hastabakıcı rolünü üstlenmiş. halbuki bu akıl hastaneleri bireyin biricik olması gereken bir yer. Yetersizlikten ötürü bu tedaviler bir fabrikasyona dönüşüyor“ yorumunu yaptı.
‘HASTANIN NEYE MARUZ KALDIĞINI ÇOK DÜZGÜN ANLIYORUM’
Güvenlik nedeni öne sürülerek yapılan aramalara da değinen psikiyatriste nazaran burada asıl acı olan ne güvenlik elemanlarının içinde ne hemşirelerde ne de buna şahit olan hekimlerin bu durumu olağandışı görmemesi ve kanıksamış olmaları…
“Bu hasta vejeteryan ve siz alıp onun bisküvisini atıyorsunuz. Bu pandemidilk evvel sorun değildi, sabah kantinden bir daha alabilirdi. Fakat bu şartlarda yemeğini yiyemediğinde bisküvi de yiyemeyecek. Ve siz alıp onun bisküvisini de atıyorsunuz. Bunu atmak yerine emanete alıp, sabah geri verebilirsiniz. Lakin psikoz servislerinde bir tertip tutturmak hayli zordur. Zira psikozun yıkıcı tesiri işçinin içine de sinmeye başlar. Güçle, asimetrik bir pozisyona geçtiğinizde o gücün tesiriyle toksike olmaya başlarsınız. Burada olan şey de güvenlik elemanlarının bu tarafa kaymış olması. Hastaya olağandışı gelen şeyi güvenlik elemanına sorsanız “Ne yapalım bizim de 15 dakika vaktimiz var” diyecektir. Ve niye haklı olduklarını anlatacaklardır. Muhtemelen haklılardır da… Burada çözülemeyecek olan kısım tam da burada başlıyor. Zira taraflar birbirini dinlemeyi terk ediyorlar. Lakin bu kabul edilemez bir şey. Bu niçinle hastanın neye maruz kaldığını fazlaca uygun anlıyorum. Kapıyı çat diye çarpacağına kapıyı çalsa, “Biz şu biçimde bir bakacağız” dese her şey daha kolay olacak.”
‘HERKESİ TIPKI YERE KOYDUĞUNUZDA FABRİKASYONA DÖNÜŞÜYOR’
Güvenlik konusunun, ruh sıhhati hastalarının bulunduğu epeyce küçük bir küme için bir “mecburiyet” olduğunu anlatan psikiyatrist, “Buna dair hastanın da epey hoş tabir ettiği bir şey var. Sorun, bütün bu hastaların birlikte yatmasında. Olağanda bir serviste 18-24 hasta kalması istenir. Bundan daha kalabalık servislerin yönetilmesi hayli zordur. Bu serviste ise 40-45 kişi yatıyor. Bu hastaların birbiri ile irtibatı da önemli meseleler yaratıyor. Bu hasta bir psikoz hastası olsaydı, olağan olarak evvel birinci bir hafta güvenliğinin sağlanması istenilecekti. Lakin bu hastada bu biçimde bir şeye gerek yok ki! Kimisi tedavi istemiyor, kimisi istiyor. Kimisinin aklı yerinde değil, kimisini ilaçsız takip ediyoruz. İşte siz herkesi tıpkı şeye olağan tutup, birebir yere koyduğunuzda gereksinimlere nazaran özelleştiremiyorsunuz. Fabrikasyona dönüyor iş. Bu yüzden Türkiye’de depresyon üzere ruhsal olarak çöküntü yaşayan lakin akıl sıhhati yerinde olan şahısların yardım alması daha sıkıntı. Ebru Esen, kendini tabir edebiliyor; kendisi isteyerek yatıyor ne yemek istediğiyle ne yemek istemediği konusunda bir farkındalığı var. Fakat bu hastalar Türkiye’de öksüz durumdalar, gidecek yerleri yok. Bu hasta 2014 yılında bu hastaneye yatsaydı A1 servisine yatardı. Orada küme terapilerine, sanat terapilerine katılırdı. Lakin bu servis de birkaç yıl evvel kaldırıldı” diye ekledi.
‘BU HASTAniçin TABİBİ DA KAÇMAYA ÇALIŞIYOR HEMŞİRESİ DE’
Sorunun sistemde olduğunu ve bakanlığın bahse dair bir derdi dahi olmadığını vurgulayan psikiyatrist şöyleki devam etti:
“Bakanlık, ‘Bu hastanede ne yapıyorsunuz?’ diye hiç sormuyor bize. Ancak ‘Yataklarınız ne kadar dolu, polikliniğe kaç kişi geliyor?’ diye soruyorlar. Yani nitelik değil nicelik üzerinden fiyatlandırılan bir sistem kelam konusu. Bırakın hastaları bu akıl hastanesinden tabibi da kaçmaya çalışıyor, hemşiresi de. örneğin yemek kalitesi… Ben bu hastaneye başladığımdan beri büyük sorun. Ve yemek kalitesinin tek bir açıklaması var; yemeğe az para vermeniz! Bunun için servis tabibini suçlayacak haliniz yok. Bu başhekimle alakalı bir şey. Lakin ben bu hastanedeki problemlerin yalnızca gelen başhekimin basiretsizliğinden olduğunu düşünmüyorum. Yani toplu ve büyük bir kıssa bu…”
‘BU HASTANIN ÖZNEL SESİNİ DUYMAK BİZE DÜZGÜN GELDİ’
Basının bu hususta oynadığı rolün epeyce değerli olduğunun altını çizen psikiyatrist, son olarak şunları söylemiş oldu:
“Psikiyatri hiç bir vakit kendi ortasından değişmiş bir kurum değildir. Fakat toplumun, toplumsal ortamın baskısıyla değişebilir. Hastalar, toplumsal siyasetler değiştikçe daha rahat olacak. Zira toplumun katmanlarındaki bütün o kopukluk oralara sirayet ediyor. örneğin tiyatro oyunlarında akıl hastaları kendisini Napolyon sanır bilirsiniz. İnanın ben bu mesleği yaptığım müddet ortasında bir tane bile Napolyon görmedim. Zira toplumun artık Napolyon’la ilgili bir sıkıntısı yok. Fakat ben bir sürü mehdi, bir sürü Tayyip Erdoğan bir sürü Atatürk gördüm. Bir sürü peygamber iyileştirdim. Devrinde ne var ise bizim hastanede de onlar oluyor. Bu hastanede de epey somut şeyler var. Sizin kıymetli rolünüz tam da bu kopukluk içerisinde buraya işaret ederek hastane ortasında bir hareketin sesi olmak. Zira bu hastanın öznel sesini duymak bize âlâ geldi. Zira haberleştirmenin o nesnelliğine gereksinimimiz var. Tam da sizin kanalınızla biraz yansıtıldığında, daha epey konuşulduğunda; öbür bir hasta, “Bana da bu yapılmıştı” dediğinde işte bu biçimde toplum olarak haberdar olup tekrar düşünmeye başlayacağız.”
VİLAYET SIHHAT MÜDÜRLÜĞÜ: SORULARIN MUHATABI HASTANE YETKİLİLERİDİR
Argümanları sorduğumuz Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi Başhekim Yardımcısı, sorularımızın karşılıklarını alacağımız ünitenin kendileri değil, Vilayet Sıhhat Müdürlüğü olduğunu söylerken; ulaştığımız Vilayet Sıhhat Müdürlüğü yetkilileri ise, rastgele bir açıklama yapmayacaklarını tabir ederek şu cevabı verdi:
“İddialarla ilgili hususta hastane idaresinin haiz olması niçiniyle soruların muhatabı da hastane yetkilileridir.”