AİHM’in Demirtaş sonucu: Mahkemeye ‘gizli’ yazıyla ‘gayri resmi’ çeviri ANKARA – Adalet Bakanlığı, HDP eski Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş’ın özgür bırakılmasını isteyen AİHM sonucunın uygulanmaması üzerine alınan Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi sonucunın “gayri resmi” çevirisini, “gizli” yazıyla savcılıklara gönderdi.
“AİHM’in Selahattin Demirtaş sonucunın İcrası” temalı yazı yalnızca “bilgi” olarak gönderilirken eski AİHM yargıcı İstek Türmen, Türkiye’nin AİHM yükümlülüklerine dikkat çekerek, Adalet Bakanlığı’nın “gereğini yapın” demesi gerektiğini söylemiş oldu.
AVRUPA KURULU BAKANLAR KOMİTESİ’NİN DAVETİ
AİHM’in, Demirtaş’ın tabir, özgürlük ve güvenlik, özgür seçim haklarının ihlal edildiğine hükmedip derhal hür bırakılmasını isteyen Büyük Daire sonucunın üzerinden 10 ay geçti. Lakin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olarak bu kararlara uymayı taahhüt eden Türkiye gereğini yapmadı, husus Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’ne gitti.
AİHM’in kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetleyen Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi 14-16 Eylül tarihlerinde yaptığı görüşmede bu mevzuyu da ele aldı. Bakanlar Komitesi sonucunda, “Başvuranın bir an evvel özgür bırakılması, İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi tarafınca verilen mahkûmiyet sonucunın bozulması ve 22’nci Ankara Ağır Ceza Mahkemesi’nde devam eden ceza yargılamalarının düşürülmesi ve anayasa değişikliğinin başka tüm olumsuz sonuçlarının ortadan kaldırılması” için davette bulunuldu, bu istikametteki AİHM sonucu hatırlatıldı.
Kararda hükümete aksiyon planı sunması için verilen mühletin 22 Haziran 2021’de bitmiş olduği, davanın bir daha sonraki incelemesinin yapılacağı 30 Eylül’dilk evvel genel önlemler hakkında bilgi vermeleri için yetkililere davette bulunulduğu kaydedildi. Ayrıyeten kararda dava üstündeki incelemeye 30 Kasım-2 Aralık 2021’de devam edileceği, Demirtaş’ın o tarihe kadar hala hür bırakılmamış olması halinde, Komite tarafınca o görüşmede kıymetlendirilmek üzere Sekretarya’ya bir taslak orta karar hazırlaması talimatı verildiği açıklandı.
BAKANLIK, KOMİTE KARARININ ÇEVİRİSİNİ SAVCILIKLARA GÖNDERDİ
Demirtaş’ın AİHM süreciyle ilgili kamuoyuna açık olan bu karar, taraf olduğu için Adalet Bakanlığı tarafınca da resmi olarak takip ediliyor. Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı da 27 Eylül 2021 tarihinde Bakanlar Komitesi’nin bu sonucunın “gayri resmi” çevirisini yaparak Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü, Mevzuat Genel Müdürlüğü, Ankara ve İstanbul Cumhuriyet Başsavcılıklarına resmi bir yazı olarak gönderdi.
BAKANLIK ÜST YAZIDA AİHM KARARINI HATIRLATTI
“AİHM’in Selahattin Demirtaş sonucunın İcrası” temalı yazıda, AİHM’in Selahattin Demirtaş müracaatına ait 22 Aralık 2020 tarihinde alınan sonucun Büyük Daire nezdinde alınmış olması ötürüsıyla tıpkı gün mutlaklaştığı açıklandı. Kararda Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin “10, 5/1, 5/3, Ek-1/3 ve 18. Maddelerinin” ihlal edildiğine karar verildiği hatırlatıldı.
BAKANLAR KOMİTESİ KARARI BİLGİYE SUNULDU
Kelam konusu yazıda, “detayları olduğu üzere; AİHM tarafınca verilmiş olan ihlal kararlarının icrası Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi (AKBK) tarafınca izlenmekte ve kararların icrasıyla ilgili süreçler (Dış siyaset ile ilgili mevzular hariç) Bakanlığımız tarafınca takip edilmektedir. Demirtaş sonucunın icra kontrolüyle ilgili olarak son olarak 14-16 Eylül 2021 tarih ve 1411 Sayılı DH Bakanlar Komitesi toplantısında bir ekip kararlar alınmıştır. Alınan kararların Başkanlığımız tarafınca yapılan gayri resmi Türkçe çevirisi ekte sunulmaktadır. detaylarınize hürmetlerimle arz ve rica ederim” denildi.
Adalet Bakanlığı üst yazıda “AİHM kararlarının icrasını takip etmekle” vazifeli olduğunu belirterek sonucu iç yargı sürecindeki kurumlarla paylaşmış oldu. Lakin kamuoyuna açık olan sonucun “gizli” ibareli bir yazıyla gönderilmesi ve yalnızca “bilginize” diye sunulması da tartışma konusu oldu.
ADALET BAKANLIĞI’NIN ‘GEREĞİNİ YAPIN’ DEMESİ GEREK
Eski AİHM Yargıcı İstek Türmen Adalet Bakanlığı’nın yaptığı bu yazışmayla ilgili Bakanlar Komitesi’ni de bilgilendirdiğini, açık olan bu sürecin oradan da takip edilebileceğine dikkat çekerek “gizli” ibaresine mana veremediğini söylemiş oldu. Türmen’e göre, yazışmanın yalnızca “bilgiye sunma” halinde olması da problemli. Anayasa Mahkemesi kararları nasıl yerine getirilmek zorundaysa AİHM kararlarının da tıpkı biçimde yerine getirilmesi gerektiğine dikkat çeken Türmen, “AİHM sonucunda açık karar var. Türkiye bu kararları uygulamak zorunda. O niçinle ‘bu sonucu uygulayın’ denilmesi gerekir” değerlendirmesinde bulundu.
Demirtaş’ın davasını yakından takip eden bir öbür hukukçu da Adalet Bakanlığı’nın AİHM kararları karşısındaki sorumluluğunu bir yazı ile üzerinden atmaya çalıştığını belirterek, “’Bakanlık olarak üzerime düşeni yaptım, sonucu ilgili kurumlara göndererek bilgilendirme yaptım. Lakin mahkemeler bağımsızdır, talimat verilemez’ demeye çalışıyor. Ancak AİHM sonucu açık, ‘derhal özgür bırakın’ deniliyor. Mahkemenin de bunu bu biçimde algılaması gerekir” dedi.
“AİHM’in Selahattin Demirtaş sonucunın İcrası” temalı yazı yalnızca “bilgi” olarak gönderilirken eski AİHM yargıcı İstek Türmen, Türkiye’nin AİHM yükümlülüklerine dikkat çekerek, Adalet Bakanlığı’nın “gereğini yapın” demesi gerektiğini söylemiş oldu.
AVRUPA KURULU BAKANLAR KOMİTESİ’NİN DAVETİ
AİHM’in, Demirtaş’ın tabir, özgürlük ve güvenlik, özgür seçim haklarının ihlal edildiğine hükmedip derhal hür bırakılmasını isteyen Büyük Daire sonucunın üzerinden 10 ay geçti. Lakin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olarak bu kararlara uymayı taahhüt eden Türkiye gereğini yapmadı, husus Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’ne gitti.
AİHM’in kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetleyen Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi 14-16 Eylül tarihlerinde yaptığı görüşmede bu mevzuyu da ele aldı. Bakanlar Komitesi sonucunda, “Başvuranın bir an evvel özgür bırakılması, İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi tarafınca verilen mahkûmiyet sonucunın bozulması ve 22’nci Ankara Ağır Ceza Mahkemesi’nde devam eden ceza yargılamalarının düşürülmesi ve anayasa değişikliğinin başka tüm olumsuz sonuçlarının ortadan kaldırılması” için davette bulunuldu, bu istikametteki AİHM sonucu hatırlatıldı.
Kararda hükümete aksiyon planı sunması için verilen mühletin 22 Haziran 2021’de bitmiş olduği, davanın bir daha sonraki incelemesinin yapılacağı 30 Eylül’dilk evvel genel önlemler hakkında bilgi vermeleri için yetkililere davette bulunulduğu kaydedildi. Ayrıyeten kararda dava üstündeki incelemeye 30 Kasım-2 Aralık 2021’de devam edileceği, Demirtaş’ın o tarihe kadar hala hür bırakılmamış olması halinde, Komite tarafınca o görüşmede kıymetlendirilmek üzere Sekretarya’ya bir taslak orta karar hazırlaması talimatı verildiği açıklandı.
BAKANLIK, KOMİTE KARARININ ÇEVİRİSİNİ SAVCILIKLARA GÖNDERDİ
Demirtaş’ın AİHM süreciyle ilgili kamuoyuna açık olan bu karar, taraf olduğu için Adalet Bakanlığı tarafınca da resmi olarak takip ediliyor. Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı da 27 Eylül 2021 tarihinde Bakanlar Komitesi’nin bu sonucunın “gayri resmi” çevirisini yaparak Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü, Mevzuat Genel Müdürlüğü, Ankara ve İstanbul Cumhuriyet Başsavcılıklarına resmi bir yazı olarak gönderdi.
BAKANLIK ÜST YAZIDA AİHM KARARINI HATIRLATTI
“AİHM’in Selahattin Demirtaş sonucunın İcrası” temalı yazıda, AİHM’in Selahattin Demirtaş müracaatına ait 22 Aralık 2020 tarihinde alınan sonucun Büyük Daire nezdinde alınmış olması ötürüsıyla tıpkı gün mutlaklaştığı açıklandı. Kararda Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin “10, 5/1, 5/3, Ek-1/3 ve 18. Maddelerinin” ihlal edildiğine karar verildiği hatırlatıldı.
BAKANLAR KOMİTESİ KARARI BİLGİYE SUNULDU
Kelam konusu yazıda, “detayları olduğu üzere; AİHM tarafınca verilmiş olan ihlal kararlarının icrası Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi (AKBK) tarafınca izlenmekte ve kararların icrasıyla ilgili süreçler (Dış siyaset ile ilgili mevzular hariç) Bakanlığımız tarafınca takip edilmektedir. Demirtaş sonucunın icra kontrolüyle ilgili olarak son olarak 14-16 Eylül 2021 tarih ve 1411 Sayılı DH Bakanlar Komitesi toplantısında bir ekip kararlar alınmıştır. Alınan kararların Başkanlığımız tarafınca yapılan gayri resmi Türkçe çevirisi ekte sunulmaktadır. detaylarınize hürmetlerimle arz ve rica ederim” denildi.
Adalet Bakanlığı üst yazıda “AİHM kararlarının icrasını takip etmekle” vazifeli olduğunu belirterek sonucu iç yargı sürecindeki kurumlarla paylaşmış oldu. Lakin kamuoyuna açık olan sonucun “gizli” ibareli bir yazıyla gönderilmesi ve yalnızca “bilginize” diye sunulması da tartışma konusu oldu.
ADALET BAKANLIĞI’NIN ‘GEREĞİNİ YAPIN’ DEMESİ GEREK
Eski AİHM Yargıcı İstek Türmen Adalet Bakanlığı’nın yaptığı bu yazışmayla ilgili Bakanlar Komitesi’ni de bilgilendirdiğini, açık olan bu sürecin oradan da takip edilebileceğine dikkat çekerek “gizli” ibaresine mana veremediğini söylemiş oldu. Türmen’e göre, yazışmanın yalnızca “bilgiye sunma” halinde olması da problemli. Anayasa Mahkemesi kararları nasıl yerine getirilmek zorundaysa AİHM kararlarının da tıpkı biçimde yerine getirilmesi gerektiğine dikkat çeken Türmen, “AİHM sonucunda açık karar var. Türkiye bu kararları uygulamak zorunda. O niçinle ‘bu sonucu uygulayın’ denilmesi gerekir” değerlendirmesinde bulundu.
Demirtaş’ın davasını yakından takip eden bir öbür hukukçu da Adalet Bakanlığı’nın AİHM kararları karşısındaki sorumluluğunu bir yazı ile üzerinden atmaya çalıştığını belirterek, “’Bakanlık olarak üzerime düşeni yaptım, sonucu ilgili kurumlara göndererek bilgilendirme yaptım. Lakin mahkemeler bağımsızdır, talimat verilemez’ demeye çalışıyor. Ancak AİHM sonucu açık, ‘derhal özgür bırakın’ deniliyor. Mahkemenin de bunu bu biçimde algılaması gerekir” dedi.