TUG, gök taşı yağmurlarının sırlarını derledi Antalya’da TÜBİTAK’a bağlı yılda ortalama 220 gün müşahede yapılabilen Bakırlıtepe’de 2 bin 500 metre rakımda, TUG tarafınca 2022 yılının en kıymetli gök olaylarının derlendiği ‘Gök Olayları Yıllığı’nda bu yıl birinci defa, her yıl 8 sefer izlenebilen gök taşı yağmurları da ayrıntılı olarak ele alındı. Quadrantid (Dörtlük), Lyrid (Çalgı), Eta Aquarid (Eta Kova), Delta Aquarid (Delta Kova), Perseid (Kahraman-Perce), Orionid (Avcı), Leonid (Aslan) ve Geminid (İkizler) olmak üzere her yıl dünyada 8 gök taşı yağmuru gerçekleşiyor.
GÖK TAŞLARI TARİHÇELENDİRİLDİ
Gök Olayları Yıllığı’nı Prof. Dr. Faruk Soydugan ile bir arada hazırlayan Başuzman Dr. Tuncay Özışık, bu yılki sayıya özel olarak meteorlar, gök taşı yağmurları kısmını genişlettiklerini söylemiş oldu. Dr. Özışık, “Bu sene meşhur Orionid olsun, İkizler olsun, gök taşı yağmurlarını biraz daha tarihçelendirdik. Görülebilecek göktaşı sayıları, ülkü müşahede şartları, ışık kirliliğinin olmadığı ortamlar ve ayın yeni ay evresinde olduğu, yani görünmediği geceler içindir” dedi.
DÜNYAYA GİRİŞ SURATI SANİYEDE 40 KİLOMETRE
Quadrantid’in kaynağı olan 3 kilometre çapa sahip Asteroid 2003 EH1, güneş etrafındaki yörüngesini yaklaşık 5,5 yılda tamamlıyor. Birinci defa 1825 yılında gözlenen bu meteor yağmurunun gökyüzünde çıkış yaptığı görülen kaynak bölge, Quadrans Muralis takımyıldız bölgesi. Saatte ortalama 50- 100 kadar gök taşı gözlenebilen, hatta kimileri ateş topu denilebilecek kadar parlak olabilen bu yağmurda, gök taşlarının dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 40 kilometre. 26 Aralık- 16 Ocak tarihleri içinde gözlenebilen yağmur sona ermek üzere.
2700 YIL ÖNCESİNE DAYANIYOR
Kayıt altına alınmış en eski meteor yağmurlarından Lyrid’in, yaklaşık 2700 yıl öncesine dayanan müşahede notları bulunuyor. Kaynağı, güneş etrafındaki bir çeşidini 415 yılda tamamlayan C/1861 G1 Thatcher Kuyruklu Yıldızı’nın artıkları. 15-29 Nisan ortası gerçekleşecek yağmurda, en ağır olarak 21-22 Nisan gecesi saatte 15-20 kadar meteor gözlenebilecek. Meteor suratlarının 48 km/s yöresinde olduğu bilinen yağmurun, çıkış noktası Çalgı (Lyra) Takımyıldızı’ndaki gökyüzünün en parlak yıldızlarından Vega’ya çok yakın.
HALLEY’İN ARTIKLARI
Yaklaşık 40 yıl daha sonra dünyadan tekrar gözlenebilecek Halley Kuyruklu Yıldızı’ndan ayrılan küçük kayaç ve toz kesimlerinin oluşturduğu Eta Aquarid’in kaynağı Halley, güneş etrafındaki yörüngesini 76 yılda bir tamamlıyor. Dünya ise Halley’in bıraktığı artık alanlardan yılda iki defa geçiyor. 15 Nisan-27 Mayıs içindeki yağmurun en ağır gözlenebileceği 4-5 Mayıs gecesi ayın yalnızca yüzde 15’i aydınlık görünecek. Yağmurun kaynak noktası Kuzey Yarımküre gökyüzünde epey yükselmediğinden, ülkemizden saatte 5-10 adet ‘yıldız kayması’ gözlenmesi bekleniyor. Kova Takımyıldızı’ndaki Eta Aqr yıldızına yakın bölgeden çıkışı görünecek yağmurdaki küçük meteor modüllerinin dünyaya giriş suratları saniyede 66 kilometre civarında.
KAYNAĞI 96P MACHHOLZ KUYRUKLU YILDIZI
Delta Aquarid’e kaynak oluşturan 96P Machholz Kuyruklu Yıldızı, güneş etrafında küçük bir yörüngede cinsini 5 yılda bir tamamlıyor. 18 Temmuz-21 Ağustos tarihleri içinde gözlenebilecek yağmurun en ağır gerçekleşeceği 29-30 Temmuz gecesi ayın yeni ay evresinde olması, daha fazla gök taşı gözlemek için âlâ bir fırsat sunuyor. Türkiye’den saatte 10-20 kadar gök taşı gözlenmesi bekleniyor. Kova Takımyıldızı’nda yer alan Delta Aquarid yıldızına yakın bir bölgeden çıkıyor üzere görünecek yağmurdaki küçük meteor modüllerinin dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 40 kilometre.
ATEŞ TOPLARI GÖRÜLEBİLECEK
Ayrılan küçük kayaç ve toz modülleriyle Perseid’in kaynağını oluşturan 109P/Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı’nın çekirdeği 26 kilometre çapa sahip ve güneş etrafındaki çeşidini 133 yılda tamamlıyor. 14 Temmuz- 1 Eylül tarihleri içindeki Perseid’in en ağır devri 11-12 Ağustos gecesi saatte 50-75 adet yıldız kayması görülebilecek. Lakin ayın dolunay evresinde olması, gözlenen sayıyı düşürecek. Meteorların dünyaya giriş suratları saniyede 66 kilometre civarında. Perseid yağmuru sırasında, daha büyük ışık patlaması biçiminde daha uzun müddet gözlenebilen ve parlaklıkları eksi 3 kadire ulaşan ‘ateş topları’ denilen meteorlar görülebilecek.
ORİONİD’İN KAYNAĞI DA HALLEY
Halley Kuyruklu Yıldızı’nın, güneş sisteminin iç bölgelerine her girdiğinde, çekirdeğinin uzaya saçtığı buz, toz ve kayaç modülleri dünya atmosferine ekim ayında girdiğinde Orionid’i oluşturuyor. Gökyüzünde en son 1986’da görülen ve güneş sistemindeki en karanlık yahut en az yansıtıcılı yüzeye sahip cisimlerden biri olan Halley’in artıklarından oluşan Orionid, 26 Eylül-22 Kasım tarihleri içinde gerçekleşecek ve en ağır devri 20-21 Ekim gecesi olacak. Türkiye’den saatte 10-15 meteor gözlenebilecek. Küçük meteor kesimlerinin dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 66 kilometre.
LEONİD ŞU AN SAKİN PERİYODUNDA
Tarihte 1833, 1966, 2001 senelerında ağır meteor fırtınalarıyla hatırlanan Leonid, sağanak oluşturmayacak olsa da meraklılarına gökyüzünde ışıktan izler bırakacak. 3 Kasım-2 Aralık tarihleri içindeki yağmurun en ağır devirde, 17-18 Kasım gecesi saatte 10-15 adede ulaşması bekleniyor. Bu taşlı ve tozlu yolun materyal kaynağı, küçük bir kuyruklu yıldız olan 55P/Tempel-Tuttle. Meteorların çıkış noktası, Aslan Takımyıldızı hudutlarında ve 33 yılda bir ağır yağış bırakan Leonid meteor yağmuru, şu anda sakin devrinde. Meteor kesimlerinin dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 70 kilometre olacak.
METEOR SAYISI SAATTE 100’Ü AŞABİLİYOR
Geminid’in kaynağı olduğu düşünülen 3200 Phaethon isimli asteroit, güneş etrafındaki cinsini 1,4 yılda tamamlıyor. ‘Ölü’ yahut ‘Kayaç Kuyruklu Yıldız’ da deniliyor. Zira bu kayaç kesimi kuyruklu yıldızlar üzere pek basık bir elips yörüngede hareket ediyor. 4-17 Aralık tarihleri içinde gözlenebilen ve 13-14 Aralık’ta en yüksek sayıya ulaşan Geminid, en çok gök taşı gözlenebilen yağmurlardan biri ve saatte 100’ü aşan meteor gözlenebiliyor. Fakat ay, bu tarihte yüzde 70’in üzerinde çok parlak olacağından gözlenecek sayı azalabilir. İkizler Takımyıldızı bölgesinden çıkıyor görünecek bu gök taşlarının dünyaya giriş suratları saniyede 35 kilometre olacak.
GÖK TAŞLARI TARİHÇELENDİRİLDİ
Gök Olayları Yıllığı’nı Prof. Dr. Faruk Soydugan ile bir arada hazırlayan Başuzman Dr. Tuncay Özışık, bu yılki sayıya özel olarak meteorlar, gök taşı yağmurları kısmını genişlettiklerini söylemiş oldu. Dr. Özışık, “Bu sene meşhur Orionid olsun, İkizler olsun, gök taşı yağmurlarını biraz daha tarihçelendirdik. Görülebilecek göktaşı sayıları, ülkü müşahede şartları, ışık kirliliğinin olmadığı ortamlar ve ayın yeni ay evresinde olduğu, yani görünmediği geceler içindir” dedi.
DÜNYAYA GİRİŞ SURATI SANİYEDE 40 KİLOMETRE
Quadrantid’in kaynağı olan 3 kilometre çapa sahip Asteroid 2003 EH1, güneş etrafındaki yörüngesini yaklaşık 5,5 yılda tamamlıyor. Birinci defa 1825 yılında gözlenen bu meteor yağmurunun gökyüzünde çıkış yaptığı görülen kaynak bölge, Quadrans Muralis takımyıldız bölgesi. Saatte ortalama 50- 100 kadar gök taşı gözlenebilen, hatta kimileri ateş topu denilebilecek kadar parlak olabilen bu yağmurda, gök taşlarının dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 40 kilometre. 26 Aralık- 16 Ocak tarihleri içinde gözlenebilen yağmur sona ermek üzere.
2700 YIL ÖNCESİNE DAYANIYOR
Kayıt altına alınmış en eski meteor yağmurlarından Lyrid’in, yaklaşık 2700 yıl öncesine dayanan müşahede notları bulunuyor. Kaynağı, güneş etrafındaki bir çeşidini 415 yılda tamamlayan C/1861 G1 Thatcher Kuyruklu Yıldızı’nın artıkları. 15-29 Nisan ortası gerçekleşecek yağmurda, en ağır olarak 21-22 Nisan gecesi saatte 15-20 kadar meteor gözlenebilecek. Meteor suratlarının 48 km/s yöresinde olduğu bilinen yağmurun, çıkış noktası Çalgı (Lyra) Takımyıldızı’ndaki gökyüzünün en parlak yıldızlarından Vega’ya çok yakın.
HALLEY’İN ARTIKLARI
Yaklaşık 40 yıl daha sonra dünyadan tekrar gözlenebilecek Halley Kuyruklu Yıldızı’ndan ayrılan küçük kayaç ve toz kesimlerinin oluşturduğu Eta Aquarid’in kaynağı Halley, güneş etrafındaki yörüngesini 76 yılda bir tamamlıyor. Dünya ise Halley’in bıraktığı artık alanlardan yılda iki defa geçiyor. 15 Nisan-27 Mayıs içindeki yağmurun en ağır gözlenebileceği 4-5 Mayıs gecesi ayın yalnızca yüzde 15’i aydınlık görünecek. Yağmurun kaynak noktası Kuzey Yarımküre gökyüzünde epey yükselmediğinden, ülkemizden saatte 5-10 adet ‘yıldız kayması’ gözlenmesi bekleniyor. Kova Takımyıldızı’ndaki Eta Aqr yıldızına yakın bölgeden çıkışı görünecek yağmurdaki küçük meteor modüllerinin dünyaya giriş suratları saniyede 66 kilometre civarında.
KAYNAĞI 96P MACHHOLZ KUYRUKLU YILDIZI
Delta Aquarid’e kaynak oluşturan 96P Machholz Kuyruklu Yıldızı, güneş etrafında küçük bir yörüngede cinsini 5 yılda bir tamamlıyor. 18 Temmuz-21 Ağustos tarihleri içinde gözlenebilecek yağmurun en ağır gerçekleşeceği 29-30 Temmuz gecesi ayın yeni ay evresinde olması, daha fazla gök taşı gözlemek için âlâ bir fırsat sunuyor. Türkiye’den saatte 10-20 kadar gök taşı gözlenmesi bekleniyor. Kova Takımyıldızı’nda yer alan Delta Aquarid yıldızına yakın bir bölgeden çıkıyor üzere görünecek yağmurdaki küçük meteor modüllerinin dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 40 kilometre.
ATEŞ TOPLARI GÖRÜLEBİLECEK
Ayrılan küçük kayaç ve toz modülleriyle Perseid’in kaynağını oluşturan 109P/Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı’nın çekirdeği 26 kilometre çapa sahip ve güneş etrafındaki çeşidini 133 yılda tamamlıyor. 14 Temmuz- 1 Eylül tarihleri içindeki Perseid’in en ağır devri 11-12 Ağustos gecesi saatte 50-75 adet yıldız kayması görülebilecek. Lakin ayın dolunay evresinde olması, gözlenen sayıyı düşürecek. Meteorların dünyaya giriş suratları saniyede 66 kilometre civarında. Perseid yağmuru sırasında, daha büyük ışık patlaması biçiminde daha uzun müddet gözlenebilen ve parlaklıkları eksi 3 kadire ulaşan ‘ateş topları’ denilen meteorlar görülebilecek.
ORİONİD’İN KAYNAĞI DA HALLEY
Halley Kuyruklu Yıldızı’nın, güneş sisteminin iç bölgelerine her girdiğinde, çekirdeğinin uzaya saçtığı buz, toz ve kayaç modülleri dünya atmosferine ekim ayında girdiğinde Orionid’i oluşturuyor. Gökyüzünde en son 1986’da görülen ve güneş sistemindeki en karanlık yahut en az yansıtıcılı yüzeye sahip cisimlerden biri olan Halley’in artıklarından oluşan Orionid, 26 Eylül-22 Kasım tarihleri içinde gerçekleşecek ve en ağır devri 20-21 Ekim gecesi olacak. Türkiye’den saatte 10-15 meteor gözlenebilecek. Küçük meteor kesimlerinin dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 66 kilometre.
LEONİD ŞU AN SAKİN PERİYODUNDA
Tarihte 1833, 1966, 2001 senelerında ağır meteor fırtınalarıyla hatırlanan Leonid, sağanak oluşturmayacak olsa da meraklılarına gökyüzünde ışıktan izler bırakacak. 3 Kasım-2 Aralık tarihleri içindeki yağmurun en ağır devirde, 17-18 Kasım gecesi saatte 10-15 adede ulaşması bekleniyor. Bu taşlı ve tozlu yolun materyal kaynağı, küçük bir kuyruklu yıldız olan 55P/Tempel-Tuttle. Meteorların çıkış noktası, Aslan Takımyıldızı hudutlarında ve 33 yılda bir ağır yağış bırakan Leonid meteor yağmuru, şu anda sakin devrinde. Meteor kesimlerinin dünyaya giriş suratları saniyede yaklaşık 70 kilometre olacak.
METEOR SAYISI SAATTE 100’Ü AŞABİLİYOR
Geminid’in kaynağı olduğu düşünülen 3200 Phaethon isimli asteroit, güneş etrafındaki cinsini 1,4 yılda tamamlıyor. ‘Ölü’ yahut ‘Kayaç Kuyruklu Yıldız’ da deniliyor. Zira bu kayaç kesimi kuyruklu yıldızlar üzere pek basık bir elips yörüngede hareket ediyor. 4-17 Aralık tarihleri içinde gözlenebilen ve 13-14 Aralık’ta en yüksek sayıya ulaşan Geminid, en çok gök taşı gözlenebilen yağmurlardan biri ve saatte 100’ü aşan meteor gözlenebiliyor. Fakat ay, bu tarihte yüzde 70’in üzerinde çok parlak olacağından gözlenecek sayı azalabilir. İkizler Takımyıldızı bölgesinden çıkıyor görünecek bu gök taşlarının dünyaya giriş suratları saniyede 35 kilometre olacak.