Dernekler Yönetmeliği’nin fişleme unsurları iptal edildi Nurettin Öztatar
Mülkiyeliler Birliği’nin açtığı davada, Dernekler Yönetmeliği’ndeki iki unsur Danıştay tarafınca iptal edildi.
Mülkiyeliler Birliği, şu münasebetlerle iptal müracaatında bulunmuştu:
“Temel hak ve özgürlüklerin lakin bir Kanuna dayanılarak sonlandırılabileceği, Kanunun sessiz olduğu bir hususta direkt yönetmelikle düzenleme yoluna gidilemeyeceği, 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nun 19. hususunda, derneklere beyanname verme yükümlülüğü getirildiği ve beyannamede bulunması gereken konuların açık bir biçimde düzenlendiği, beyannamede faaliyet ve gelir masraf süreçlerinin sonuçlarının gösterileceği konusunun düzenlendiği, ötürüsıyla üyelere ait ayrıntıların ve üyelerin şahsi bilgilerinin beyannameye eklenmesinin öngörülmediği, tıpkı Kanun’un 23. unsurunun, derneklere genel konseyi izleyen 30 gün ortasında idare heyeti ve kontrol şurası ile derneğin başka organlarına seçilen asıl ve yedek üyeleri mülki yönetim amirlerine bildirme yükümlülüğü getirdiği, idare ve kontrol konseyi ile derneğin öteki organlarına seçilen asıl ve yedek üyelerin bildirimin konusunu oluşturduğu, Kanun’un bildirime tabi tutmadığı bireylerin Yönetmelikle bildirime tabi tutulamayacağı, üyeler ile üyelerin kimlik ayrıntılarını ve üyelik durumlarını mülki amire bildirme mecburiliği getirmenin örgütlenme özgürlüğüne müdahale manasına geldiği, bu ayrıntıların hangi hedefle kullanılacağının aşikâr olmadığı, şahsi bilgilerin korunması hakkının ihlal edildiği.”
TETKİK HAKİMİ VE SAVCI DA İPTAL GÖRÜŞÜ BİLDİRMİŞTİ
Danıştay 10. Dairesi, yönetmeliğin 1 ve 2. Unsurlarının iptaline karar verdi. Danıştay Tetkik Hakimi ve Danıştay Savcısı da iptal istikametinde görüş bildirmişti.
Dava konusu Yönetmeliğin 1. hususu ile Dernekler Yönetmeliğinin 83. Hususuna 8. fıkra eklenmiş ve “Dernek Beyannamesinin “Üye ve Çalışan detayları” başlıklı üçüncü kısmının 1. sorusundaki “1.2.Gerçek Kişi Üyelerin:” ve “1.3.Tüzel Kişi Üyelerin:” alt başlıklı tablolarında belirtilmesi istenilen bilgiler, dernek üyeliğine kabul edilme yahut üyelikten çıkma ya da çıkarılma yahut üyeliğin resen sona ermesi durumlarında, birinci fıkrada belirtilen beyanname verme mühleti beklenmeksizin süreç tarihini izleyen 30 gün ortasında Dernekler Bilgi Sistemi (DERBİS) üzerinden bildirilir. DERBİS kullanıcısı olmayan dernekler bu ayrıntıları birebir yol ve mühlet ortasında mülki yönetim amirliğine yazılı olarak bildirirler.” kararı getirilmişti.
Yönetmeliğin 2. hususu ile Dernekler Yönetmeliğinin Ek-21’inde yer alan Dernek Beyannamesi’nin ”Üye ve Çalışan detayları” başlıklı üçüncü kısmının 1. Sorusu değiştirilmiş ve sayfanın sonuna dipnotlar eklenmişti.
‘ÖZEL FERDÎ BİLGİLERİN İSTEK OLMADAN İŞLENMESİ YASAKLANMIŞTIR’
Danıştay 10. Dairesi sonucunda “6698 sayılı şahsi Bilgilerin Korunması Kanunu’na bakılırsa, kimliği belli yahut belirlenebilir gerçek şahsa ait her türlü bilgi şahsi bilgi olup, dernek, vakıf ya da sendika üyeliği, özel nitelikli şahsi data olarak tanımlanmış ve özel nitelikli şahsi dataların, ilgililerin açık isteği olmaksızın işlenmesi yasaklanmıştır” hatırlatması yapıldı.
“Dernek üyelerinin ya da hukuksal kişilikleri temsil eden gerçek bireylerin T.C. numaralarının, şahısların mesleklerinin, tahsil durumlarına ilişkin ayrıntıların özel nitelikli şahsi data olduğunun kabulü gerekmekte olduğundan şahsi dataların ve özel nitelikli şahsi bilgilerin açık isteği alınmadan işlenmesinin özel kanunla yasaklandığı görülmektedir” denilen kararda, Dernekler Kanunu ile derneklere kontrolün sağlanmasına yönelik bir beyanname düzenleyip, verme yükümlülüğü getirildiği fakat derneğin faaliyetleri ana öge olarak dikkate alındığında üyelerine ilişkin şahsi bilgi ve özel nitelikteki şahsi datalarının bu kapsamda kıymetlendirilmesine imkan bulunmadığı açıklandı.
Danıştay sonucunda şu biçimde denildi: Her ne kadar Dernekler Kanunu’nun 23. hususunda, 25/03/2020 tarih ve 7226 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle; dava konusu düzenlemeden hayli daha sonra Dernek organlarına seçilen asıl ve yedek üyeleri yanında üyeliğe kabul edilenler ile üyeliği sona erenlerin de ismi, soyadı, doğum tarihi ve kimlik numarası ile üyeliğe kabul edilme ve üyeliğin sona erme tarihinden itibaren kırk beş gün ortasında merkezinin bulunduğu dernekler ünitesine bildirmek yükümlülüğü ve kelamı edilen bildirimlerin formu, içeriği ve gerekli evrakların yönetmelikte düzenleneceğine ait karar getirilmiş ve mevcut Yönetmeliğe yasal destek oluşturulmuş ise de, yasalar “Yasaların Geriye Yürümezliği İlkesi” uyarınca yürürlük tarihlerinden daha sonraki olay, süreç ve hareketlere uygulanmak üzere çıkarıldıklarından ve yürürlüğe giren kanunların geçmişe ve kesin nitelik kazanmış hukukî durumlara tesirli olamaması, “Kazanılmış Hakların Korunması” unsurunun gereği olduğundan, dava konusu Yönetmelikle yapılan düzenleme tarihinden daha sonra Maddeyle yapılan düzenlemenin dava konusu Yönetmeliğe destek oluşturduğunun kabulü mümkün değildir” denildi.
ÖZEL HAYATIN KAPALILIĞI VE FERDÎ BİLGİLERİN KORUNMASI HAKKI
Anayasa’nın “Özel ömrün Gizliliği” başlıklı 20. hususuna 7/5/2010 tarih ve 5982 sayılı Kanun’un 2. hususu ile getirilen Ek fıkrada yer alan “Herkes, kendisiyle ilgili şahsi bilgilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili şahsi bilgiler hakkında bilgilendirilme, bu datalara erişme, bunların düzeltilmesini yahut silinmesini talep etme ve hedefleri doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. şahsi datalar, lakin kanunda öngörülen hallerde yahut kişinin açık isteğiyle işlenebilir. şahsi bilgilerin korunmasına ait temel ve yordamlar kanunla düzenlenir.” kararına dikkat çekilen Danıştay sonucunda bu karar uyarınca yasa koyucu tarafınca çıkarılan şahsi Dataların Korunması Hakkında Kanun ile, şahısların dernek, vakıf ya da sendika üyeliği ile ilgili dataları özel nitelikli şahsi data olarak kabul edilmiş ve özel nitelikli şahsi bilgilerin, ilgilinin açık isteği olmaksızın işlenmesinin yasaklanmış olduğu açıklandı.
Anayasa ve Kanun kararları gereği, Kanunda düzenlenmediği biçimde, davalı yönetime tanınan yetkinin sonlarını genişleten ve şahsi dataların ve özel nitelikteki şahsi bilgilerin açık istek alınmadan işlenmesini sağlayacak dava konusu düzenlemede türel isabet bulunmadığına yer verilen Danıştay sonucunda “dava konusu Yönetmelik değişikliğinde hukuka, mevzuata ve kamu faydasına uyarlık bulunmamaktadır” denildi.
Danıştay 10. Dairesi yönetmeliğin 1 ve 2. hususlarını 15 Nisan 2021 tarihinde iptal etti. Karara iki üye olumsuz oy kullanarak karşı oy yazısı yazdı.
Mülkiyeliler Birliği’nin açtığı davada, Dernekler Yönetmeliği’ndeki iki unsur Danıştay tarafınca iptal edildi.
Mülkiyeliler Birliği, şu münasebetlerle iptal müracaatında bulunmuştu:
“Temel hak ve özgürlüklerin lakin bir Kanuna dayanılarak sonlandırılabileceği, Kanunun sessiz olduğu bir hususta direkt yönetmelikle düzenleme yoluna gidilemeyeceği, 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nun 19. hususunda, derneklere beyanname verme yükümlülüğü getirildiği ve beyannamede bulunması gereken konuların açık bir biçimde düzenlendiği, beyannamede faaliyet ve gelir masraf süreçlerinin sonuçlarının gösterileceği konusunun düzenlendiği, ötürüsıyla üyelere ait ayrıntıların ve üyelerin şahsi bilgilerinin beyannameye eklenmesinin öngörülmediği, tıpkı Kanun’un 23. unsurunun, derneklere genel konseyi izleyen 30 gün ortasında idare heyeti ve kontrol şurası ile derneğin başka organlarına seçilen asıl ve yedek üyeleri mülki yönetim amirlerine bildirme yükümlülüğü getirdiği, idare ve kontrol konseyi ile derneğin öteki organlarına seçilen asıl ve yedek üyelerin bildirimin konusunu oluşturduğu, Kanun’un bildirime tabi tutmadığı bireylerin Yönetmelikle bildirime tabi tutulamayacağı, üyeler ile üyelerin kimlik ayrıntılarını ve üyelik durumlarını mülki amire bildirme mecburiliği getirmenin örgütlenme özgürlüğüne müdahale manasına geldiği, bu ayrıntıların hangi hedefle kullanılacağının aşikâr olmadığı, şahsi bilgilerin korunması hakkının ihlal edildiği.”
TETKİK HAKİMİ VE SAVCI DA İPTAL GÖRÜŞÜ BİLDİRMİŞTİ
Danıştay 10. Dairesi, yönetmeliğin 1 ve 2. Unsurlarının iptaline karar verdi. Danıştay Tetkik Hakimi ve Danıştay Savcısı da iptal istikametinde görüş bildirmişti.
Dava konusu Yönetmeliğin 1. hususu ile Dernekler Yönetmeliğinin 83. Hususuna 8. fıkra eklenmiş ve “Dernek Beyannamesinin “Üye ve Çalışan detayları” başlıklı üçüncü kısmının 1. sorusundaki “1.2.Gerçek Kişi Üyelerin:” ve “1.3.Tüzel Kişi Üyelerin:” alt başlıklı tablolarında belirtilmesi istenilen bilgiler, dernek üyeliğine kabul edilme yahut üyelikten çıkma ya da çıkarılma yahut üyeliğin resen sona ermesi durumlarında, birinci fıkrada belirtilen beyanname verme mühleti beklenmeksizin süreç tarihini izleyen 30 gün ortasında Dernekler Bilgi Sistemi (DERBİS) üzerinden bildirilir. DERBİS kullanıcısı olmayan dernekler bu ayrıntıları birebir yol ve mühlet ortasında mülki yönetim amirliğine yazılı olarak bildirirler.” kararı getirilmişti.
Yönetmeliğin 2. hususu ile Dernekler Yönetmeliğinin Ek-21’inde yer alan Dernek Beyannamesi’nin ”Üye ve Çalışan detayları” başlıklı üçüncü kısmının 1. Sorusu değiştirilmiş ve sayfanın sonuna dipnotlar eklenmişti.
‘ÖZEL FERDÎ BİLGİLERİN İSTEK OLMADAN İŞLENMESİ YASAKLANMIŞTIR’
Danıştay 10. Dairesi sonucunda “6698 sayılı şahsi Bilgilerin Korunması Kanunu’na bakılırsa, kimliği belli yahut belirlenebilir gerçek şahsa ait her türlü bilgi şahsi bilgi olup, dernek, vakıf ya da sendika üyeliği, özel nitelikli şahsi data olarak tanımlanmış ve özel nitelikli şahsi dataların, ilgililerin açık isteği olmaksızın işlenmesi yasaklanmıştır” hatırlatması yapıldı.
“Dernek üyelerinin ya da hukuksal kişilikleri temsil eden gerçek bireylerin T.C. numaralarının, şahısların mesleklerinin, tahsil durumlarına ilişkin ayrıntıların özel nitelikli şahsi data olduğunun kabulü gerekmekte olduğundan şahsi dataların ve özel nitelikli şahsi bilgilerin açık isteği alınmadan işlenmesinin özel kanunla yasaklandığı görülmektedir” denilen kararda, Dernekler Kanunu ile derneklere kontrolün sağlanmasına yönelik bir beyanname düzenleyip, verme yükümlülüğü getirildiği fakat derneğin faaliyetleri ana öge olarak dikkate alındığında üyelerine ilişkin şahsi bilgi ve özel nitelikteki şahsi datalarının bu kapsamda kıymetlendirilmesine imkan bulunmadığı açıklandı.
Danıştay sonucunda şu biçimde denildi: Her ne kadar Dernekler Kanunu’nun 23. hususunda, 25/03/2020 tarih ve 7226 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle; dava konusu düzenlemeden hayli daha sonra Dernek organlarına seçilen asıl ve yedek üyeleri yanında üyeliğe kabul edilenler ile üyeliği sona erenlerin de ismi, soyadı, doğum tarihi ve kimlik numarası ile üyeliğe kabul edilme ve üyeliğin sona erme tarihinden itibaren kırk beş gün ortasında merkezinin bulunduğu dernekler ünitesine bildirmek yükümlülüğü ve kelamı edilen bildirimlerin formu, içeriği ve gerekli evrakların yönetmelikte düzenleneceğine ait karar getirilmiş ve mevcut Yönetmeliğe yasal destek oluşturulmuş ise de, yasalar “Yasaların Geriye Yürümezliği İlkesi” uyarınca yürürlük tarihlerinden daha sonraki olay, süreç ve hareketlere uygulanmak üzere çıkarıldıklarından ve yürürlüğe giren kanunların geçmişe ve kesin nitelik kazanmış hukukî durumlara tesirli olamaması, “Kazanılmış Hakların Korunması” unsurunun gereği olduğundan, dava konusu Yönetmelikle yapılan düzenleme tarihinden daha sonra Maddeyle yapılan düzenlemenin dava konusu Yönetmeliğe destek oluşturduğunun kabulü mümkün değildir” denildi.
ÖZEL HAYATIN KAPALILIĞI VE FERDÎ BİLGİLERİN KORUNMASI HAKKI
Anayasa’nın “Özel ömrün Gizliliği” başlıklı 20. hususuna 7/5/2010 tarih ve 5982 sayılı Kanun’un 2. hususu ile getirilen Ek fıkrada yer alan “Herkes, kendisiyle ilgili şahsi bilgilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili şahsi bilgiler hakkında bilgilendirilme, bu datalara erişme, bunların düzeltilmesini yahut silinmesini talep etme ve hedefleri doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. şahsi datalar, lakin kanunda öngörülen hallerde yahut kişinin açık isteğiyle işlenebilir. şahsi bilgilerin korunmasına ait temel ve yordamlar kanunla düzenlenir.” kararına dikkat çekilen Danıştay sonucunda bu karar uyarınca yasa koyucu tarafınca çıkarılan şahsi Dataların Korunması Hakkında Kanun ile, şahısların dernek, vakıf ya da sendika üyeliği ile ilgili dataları özel nitelikli şahsi data olarak kabul edilmiş ve özel nitelikli şahsi bilgilerin, ilgilinin açık isteği olmaksızın işlenmesinin yasaklanmış olduğu açıklandı.
Anayasa ve Kanun kararları gereği, Kanunda düzenlenmediği biçimde, davalı yönetime tanınan yetkinin sonlarını genişleten ve şahsi dataların ve özel nitelikteki şahsi bilgilerin açık istek alınmadan işlenmesini sağlayacak dava konusu düzenlemede türel isabet bulunmadığına yer verilen Danıştay sonucunda “dava konusu Yönetmelik değişikliğinde hukuka, mevzuata ve kamu faydasına uyarlık bulunmamaktadır” denildi.
Danıştay 10. Dairesi yönetmeliğin 1 ve 2. hususlarını 15 Nisan 2021 tarihinde iptal etti. Karara iki üye olumsuz oy kullanarak karşı oy yazısı yazdı.